ივან ფრანკო: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ახალი გვერდი: {{ვიკიფიცირება}} ფაილი:Іван Франко.jpg|ბმული=https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%98%...
 
No edit summary
ხაზი 1:
{{ვიკიფიცირება}}'''ივან იაკოვლევის ძე ფრანკო''' (უკრაინულად: Іван Якович Франко (დ. [[27 მაისი|27 აგვისტო]], [[1856]], [[ნაგუევიჩი|სოფ. ნაგუევიჩი,]] [[დროგობიჩის მაზრა]], [[გალიცია]],გ.[[28 მაისი|28 მაისი,]] [[1916]], [[ლვოვი]], [[ავსტრია-უნგრეთის იმპერია]] (ახლა [[უკრაინა]]))- [[უკრაინელი]] [[მწერალი|მწერალი,]] [[პოეტი]], [[პუბლიცისტიკა|პუბლიცისტი]], საზოგადო მოღვაწე, [[ჟურნალისტი]], [[ბელეტრისტიკა|ბელეტრისტი,]] [[მეცნიერი]] და უკრაინელი ხალხის სოციალური და ნაციონალური ჩაგვრისაგან განთავისუფლებისათვის თავდადებული მებრძოლი.გარდა ამისა იყო მთარგმნელი,კერძოდ უკრაინულ ენაზე თარგმნა [[უილიამ შექსპირი|უილიამ შექსპირის]], [[ვიქტორ ჰიუგო|ვიქტორ ჰიუგოს]], [[ჯორჯ გორდონ ბაირონი|ბაირონის]], [[პედრო კალდერონი|პედრო კალდერონის]], [[დანტე ალიგიერი|დანტე ალიგიერის]], [[ადამ მიცკევიჩი|ადამ მიცკევიჩის]], [[იოჰან ვოლფგანგ ფონ გოეთე|იოჰან ვოლფგანგ ფონ გოეთეს]] და [[ფრიდრიხ შილერი|ფრიდრიხ შილერის]] ლიტერატურული ნაწარმოებები. „[[ვენის უნივერსიტეტი|ვენის უნივერსიტეტის]] ფილოსოფიის დოქტორის" სამეცნიერო ხარისხის ლაურიატი.
{{ვიკიფიცირება}}
[[ფაილი:Іван Франко.jpg|ბმული=https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98:%D0%86%D0%B2%D0%B0%D0%BD%20%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%BE.jpg|მინი|355x355პქ]]
'''ივან იაკოვლევის ძე ფრანკო''' (უკრაინულად: Іван Якович Франко (დ. [[27 მაისი|27 აგვისტო]], [[1856]], [[ნაგუევიჩი|სოფ. ნაგუევიჩი,]] [[დროგობიჩის მაზრა]], [[გალიცია]],გ.[[28 მაისი|28 მაისი,]] [[1916]], [[ლვოვი]], [[ავსტრია-უნგრეთის იმპერია]] (ახლა [[უკრაინა]]))- [[უკრაინელი]] [[მწერალი|მწერალი,]] [[პოეტი]], [[პუბლიცისტიკა|პუბლიცისტი]], საზოგადო მოღვაწე, [[ჟურნალისტი]], [[ბელეტრისტიკა|ბელეტრისტი,]] [[მეცნიერი]] და უკრაინელი ხალხის სოციალური და ნაციონალური ჩაგვრისაგან განთავისუფლებისათვის თავდადებული მებრძოლი.გარდა ამისა იყო მთარგმნელი,კერძოდ უკრაინულ ენაზე თარგმნა [[უილიამ შექსპირი|უილიამ შექსპირის]], [[ვიქტორ ჰიუგო|ვიქტორ ჰიუგოს]], [[ჯორჯ გორდონ ბაირონი|ბაირონის]], [[პედრო კალდერონი|პედრო კალდერონის]], [[დანტე ალიგიერი|დანტე ალიგიერის]], [[ადამ მიცკევიჩი|ადამ მიცკევიჩის]], [[იოჰან ვოლფგანგ ფონ გოეთე|იოჰან ვოლფგანგ ფონ გოეთეს]] და [[ფრიდრიხ შილერი|ფრიდრიხ შილერის]] ლიტერატურული ნაწარმოებები. „[[ვენის უნივერსიტეტი|ვენის უნივერსიტეტის]] ფილოსოფიის დოქტორის" სამეცნიერო ხარისხის ლაურიატი.
 
== ცხოვრება ==
Line 29 ⟶ 27:
ივან ფრანკო გახდა ,,მუშათა კომიტეტის“ წევრი და ასევე პოლონურ ენაზე გამომალი გაზეთის ,,Praca“-ს ([[ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია|ქართულად]]: ,,შრომა<nowiki>''</nowiki>) რედაქტორი. აქტიურად ჩაება პროპაგანდისტულ მოძრაობებში. ამავე წელს დაწერა ეკონომიკური სოციალიზმის მომცრო  კატეხიზისი( ღვთისმეტყველების საწყისი, სასწავლოდ გამიზნული წიგნი, ქრისტიანული მოძღვრების გადმოცემა კითხვა - პასუხის სახით), რომელიც ლვოვის მუშებმა გამოსცეს კიდეც. [[1879]]-[[1880-იანები|1880 წლებში]] თვითგანვითარების წრეებში ასწავლიდა პოლიტიკურ ეკონომიას.
 
[[1878|1878 წელს]] მ. პავლიკთან ერთად ლვოვში დაიწყო ჟურნალ ,,გრომადსკიი დრუგის“ (ქართულად: ,,საზოგადოების მეგობარი“)გამოცემა, სადაც  დაბეჭდა: ლექსები - ,,ამხანაგებს საპყრობილედან“, ნარკვევი - ,,პატრიოტული აღტკინება“, რომანი - ,,მახრჩობელა გველი“. მალევე პოლიციამ მოახდინა ჟურნალის კონფისკაცია, ამიტომ რედაქტორები იძულებულნი შეიქმნენ ჟურნალისთვის სახელი შეეცვალათ, ჟურნალს დაარქვეს ,,დზვინ“ ([[ქართული ენა|ქართულად]]:,,ზარი“). მის ფურცლებზე ფრანკომ დაბეჭდა ცნობილი საპროგრამო ლექსი ,,ქვისმტეხელი“ და მოთხრობა  ,,ჩემი შეხვედრა ოლექსასთან“, სატირული ნაწარმოებები ,,ფიქრი ნაუმ ბეზომოვიჩზე“ და სტატია ,,ლიტერატურა, მისი დანიშნულება და უმნიშვნელოვანესი ნიშან თვისებები’’, რომელიც არსებითად მიმართული იყო ნაროფოვცეკების ნაციონალისტური შეხედულებებისა და მათი ორგანოს ,,პრავდას“ წინააღმდეგ. ჟურნალი აქტიურად აგრძელებდა რევოლუციურ პროპანგანდას, ამიტომ ჟურნალმა დროებით იარსება.[[ფაილი:Ivan franko by trush.jpg|მინი|ალტ=|მარცხნივ]][[1880|1880 წელს]] ფრანკო გაემგზავრა [[კოლომინის მაზრა|კოლომინის მაზრაში]] თავის მეგობართან. გზაში დააპატიმრეს,რადგან ავსტრიის ხელისუფლებამ  წამოიწყო სასამართლო პროცესი კოლომინში გლეხების წინააღმდეგ, რომლებსაც ბრალად დასდეს ხელისუფლების წინააღმდეგ გამოსვლები, ივან ფრანკო კი დაადანაშაულეს გლეხთა მოძრაობაში მონაწილეობაში, თუმცა დანაშაული ვერ დაუმტკიცეს და 3 თვეში [[პოლიცია|პოლიციის]] ესკორტით გაამზავრეს ნაგუევიჩიში, სადაც 1 კვირა ციებ-ცხელებით ავადმყოფობდა. ავადმყოფობის  მიუხედავად ფრანკო ფეხით გაემგზავრა [[ბერეზოვოე (ჩუტოვოს რაიონი)|ბერეზოვოში]].  გზაში ავადმყოფი ფრანკო ,,შენიშნეს“ და ჟანდარმა კოლომინში ფეხით წაიყვანა პასპორტის შესამოწმებლად.
 
[[1880|1880 წელს]] ფრანკო გაემგზავრა [[კოლომინის მაზრა|კოლომინის მაზრაში]] თავის მეგობართან. გზაში დააპატიმრეს,რადგან ავსტრიის ხელისუფლებამ  წამოიწყო სასამართლო პროცესი კოლომინში გლეხების წინააღმდეგ, რომლებსაც ბრალად დასდეს ხელისუფლების წინააღმდეგ გამოსვლები, ივან ფრანკო კი დაადანაშაულეს გლეხთა მოძრაობაში მონაწილეობაში, თუმცა დანაშაული ვერ დაუმტკიცეს და 3 თვეში [[პოლიცია|პოლიციის]] ესკორტით გაამზავრეს ნაგუევიჩიში, სადაც 1 კვირა ციებ-ცხელებით ავადმყოფობდა. ავადმყოფობის  მიუხედავად ფრანკო ფეხით გაემგზავრა [[ბერეზოვოე (ჩუტოვოს რაიონი)|ბერეზოვოში]].  გზაში ავადმყოფი ფრანკო ,,შენიშნეს“ და ჟანდარმა კოლომინში ფეხით წაიყვანა პასპორტის შესამოწმებლად.
 
ამ ამბის შემდეგ ფრანკომ კვლავ განაგრძო გაზეთ ,,Praca“-ს ([[ქართული ენა|ქართულად]]: ,,შრომა’’) თანამშრომლობა და დაიწყო წერა სოციალისტური პროგრამისა - ,,რა სურს გალიციის მუშათა საზოგადოებას?“. ამავე გაზეთში ფრანკომ დაბეჭდა თავისი ცნობილი ლექსი ,,ჰიმნი“(,,მარად რევოლუციონერი“).
 
სულ ცოტა ხანი მძიმე მატერიალური პირობების გამო ფრანკო იძულებული გახდა ლვოვიდან სოფელ ნაგუევიჩიში გადასხლებულიყო. [[1880|1880 წლის]] ბოლოს მოხერხდა ჟურნალ ,,სვიტის“ გამოცემა. მისი პირველი ნომერი გამოვიდა [[1881|1881 წლის]] [[10 იანვარი|10 იანვარს]], სადაც დაიწყო ფრანკოს რომანის ,,ბორისლავი იცინის“ ბეჭდვა. ამავე ჟურნალში თარგმნა და გამოაქვეყნა ა.ნეკრასოვის ,,თავადის ქალი ტრუბეცკაია“, პომიალიავსკის ,,ბურსას ნარკვევებიდან“ რამდენიმე თავი, სტატია მ.ე. სალტიკოვ-შჩედრინის პიპინის შემოქმედების შესახებ, თავისი ბოლო გამოკვლევა ტარას შევჩენკოს პროზაზე -  ,,ტარას შევჩენკოს პოეზიის შეფასების საკითხისათვის“, თავისი სტატია ,,კათოლიკური პანსლავიზმი“, რომელიც მიმართული იყო რომის პაპის ბოროტი ჩანაფიქრის წიბააღმდეგ, მას სურდა რუსეთისგან მოეწყვიტა აღმოსავლეთ სლავები. ფრანკო კათოლიციზმს ,,სლავების დაუძინებელ მტერს“ უწოდებს.
 
[[ფაილი:Olha and Ivan Franko.png|ბმული=https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98:Olha%20and%20Ivan%20Franko.png|ალტ=|მარცხნივ|მინი|[[ოლგა ხორუჟიკაია|ოლგა ხორუჟიკაი]]<nowiki/>ა და ფრანკო 1886 წელი.]]
 
 
ჟურნალი ,,სვიტი“ დაარსებიდან 2 წელში დაიხურა, ამიტომ ფრანკო იძულებული შეიქმნა, რადგან საკუთარი ბეჭდვითი ორგანო არ ჰქონდა, ეთანამშრომლა ჟურნალ ,,ზორიასთან“ და გაზეთ ,,დილოსთან“, რომლის რედაქციის შემადგენლობაში შევიდა.80-იანებში თანამშრომლობა დაიწყო მწერლისა და მხატვრის  <nowiki/>[[კ. უსტიანოვიჩი|კ. უსტიანოვიჩის]] ლიბერალურ-სატირულ ჟურნალში ,,ზერკალო“.
 
Line 45 ⟶ 43:
[[1889|1889 წლის]] [[16 აგვისტო|16 აგვისტოს]] ივან ფრანკო უკვე მესამედ დააპატიმრეს გალიციაში საექსკურსიოდ ჩასულ კიეველ სტუდენტთან ერთად. მათ ბრალად დასდეს ავსტრია-უნგრეთისაგან გალიციის განთავისუფლებისა და რუსეთთან მისი შეერთების იდეის პროპანგანდა, თუმცა დანაშაული ვერ დაუმტკიცეს.
 
სამივე დაპატიმრებამ კვალი დააჩნია მის სწავლას, მიუხედავად იმისა, რომ სამივე დაპატიმრების შემდეგ დაბრუნდა უნივერსიტეტში, კურსის დამთავრება მაინც ვერ მოახერხა, რადგან ამას ხელს უშლიდა ძმიმე მატერიალური პირობები,ავსტრიის პოლიცია და უნივერსიტეტის ხელმძღვანელობა. 10 წლიანი „შესვენების“ შემდეგ მან თხოვნით მიმართა უნივერსიტეტის ხელმძღვანელობას სემესტრის გამოცდების და სადოქტორო დისერტაციის დაცვასთან დაკავშირებით, თუმცა უნივერსიტეტის სენატისაგან უარი მიიღო, ამიტომ ის იძულებული გახდა გამოცდები ჩერნივკის უნივერსიტეტში ჩაებარებინა ([[1890]]), ხოლო დისერტაციის დასაცავად მოუწია ვენაში გამგზავრება (ამას ნაციონალისტურ-რეპროგრაგრადული ხელმძღვანელობა არ დაუშვებდა), სადაც [[1893|1893 წლის]] [[1 ივლისი|1 ივლისს]] ჩააბარა სადოქტორო გამოცდები და დაიცვა დისერტატია თემაზე - „ვარლაამი და იოასაფი“, ძველქრისტიანული სასულიერო რომანი“. მას მიანიჭეს „ვენის უნივერსიტეტის ფილოსოფიის დოქტორის" სამეცნიერო ხარისხი. მისი ეს ნაშრომი [[1895|1895 წელს]] დაიბეჭდა „„შევჩენკოს სამეცნიერო საზოგადოების ჩანაწერებში“.[[ფაილი:Olha and Ivan Franko.png|ბმული=https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98:Olha%20and%20Ivan%20Franko.png|ალტ=|მინი]][[1890|1890 წელს]] ფრანკომ ლვოვში ჩამოაყალიბა სამეცნიერო სამკითხველო, სადაც კითხულობდა ლექციებს მეცნიერული სოციალიზმის თეორიაზე, პოლიტეკონომიაზე და რევოლუციური ბრძოლის ისტორიაზე.
 
[[1890|1890 წელს]] ფრანკომ ლვოვში ჩამოაყალიბა სამეცნიერო სამკითხველო, სადაც კითხულობდა ლექციებს მეცნიერული სოციალიზმის თეორიაზე, პოლიტეკონომიაზე და რევოლუციური ბრძოლის ისტორიაზე.
 
ფრანკოს სურდა ლვოვის უნივერსიტეტში მოღვაწეობა, [[1894|1894 წელს]], როცა პროფესორი [[რუსლან ოგონოვსკი|ოგონოვსკი]] გარდაიცვალა, მან სცადა კათედრაზე ადგილის მიღება.წარმატებით წაიკითხა კიდევაც საცდელი ლექცია თემაზე - „ტ.შევჩენკოს „მუშა ქალი“, მაგრამ ნაციონალისტები კვლავ წინ აღუდგენ.
Line 62 ⟶ 58:
 
ცხოვრების რთულ პერიოდში მას გვერდით ამოუდგნენ მისი მეგობრები და თაყვანისმცემელები. მაგ: მაკოევმა გაზეთ „ბუკოვინაში“ გამოაქვეყნა წერილი მის დასაცავად სათაურით „უყვარს თუ არ უყვარს (მეხი ივან ფრანკოს თავზე)“და წერდა: „მეხი გავარდა ივან ფრანკოს თავზე პოლონური და უკრაინული პრესისა...“. ის ასევე აღნიშნავდა, რომ მეხი ყოველთვის მაღალ ხეს ეცემოდა, ისეთ როგორიც ფრანკო იყო ლიტერატურაში.
 
[[ფაილი:Ivan franko by trush.jpg|მინი]]
ამავე დროს 22 პოლონელმა სტუდენმა დაწერა პროტესტი მისი ასეთი დევნის წინააღმდეგ: „დ-რი ფრანკო - ერთ-ერთი მგზნებარე მქადაგებელია პროგრესისა ჩვენს ქვეყანაში. მრავალი რეაქციული გაზეთი ამისთვის დევნის მას ნებისმიერი საბაბით“. სტუდენტთა რიცხვი მალე გაიზარდა და ეს მასალები ცალკე ბროშურად დაიბეჭდა პოლონურად.
 
Line 82 ⟶ 78:
 
[[1913|1913 წელს]] მისი ლიტერატურული მოღვაწეობის 40 წლისთავის აღსანიშნავად დაიწყო სამზადისი, თუმცა ამ გეგმის განხორციელებას ხელი შეუშალა [[პირველი მსოფლიო ომი]]<nowiki/>ს დაწყებამ. გამოიცა, მხოლოდ კრებული „სალამი ივან ფრანკოს მისი სამწერებლო მოღვაწეობის ორმოცი წლისთავზე. 1874-1914“(კრებული გამოიცა ლვოვში 1916 წელს). ამას გარდა მწერალმა იმოგზაურა დასავლეთ უკრაინაში და ხალხს თავის პოემას „მოსეს“ უკითხავდა.
 
 
 
[[1914|1914 წელს]] მან რუსულიდან თარგმნა პუშკინის ყველა დრამატული თხზულება. დაწერა და თარგმას დაურთო პუშკინის შემოქმედებაზე დიდი სტატია. დაწერა სტატია „ტარას შევჩენკო“, შექმნა ორი პოემა და მრავალი ლექსი..
Line 90 ⟶ 88:
 
== სიკვდილი ==
1916 წლის 28 მაისს ივან ფრანკო სიღარიბეში, დევნასა და გაჭირვებაში გარდაიცვალა. დაკრძალულია ლიჩაკოვსკის სასაფლაოზე. მის საფლავდესაფლავზე აღმართულია ნაცრისფერი გრანიტისგან გამოთლილი ქვისმტეხელის მონოლითური ძეგლი.
 
== ოჯახი ==
Line 99 ⟶ 97:
=== შვილები ===
 
* ანდრეი ფრანკო დაიბადა [[1887|1887 წლის]] [[16 ივლისი|16 ივლისს]] ლვოვში, უკრაინაში, გარდაიცვალა 27 წლის ასაკში გულის უკმარისობით.
* ტარას ფრანკო დაიბადა [[1889|1889 წლის]] [[9 მარტი|9 მარტს]], უკრაინელი ომის ვეტერანი,უკრაინელი პოლიტიკოსი, გარდაიცვალა 1971 წელს კიევში
* პეტრო ფრანკო დაიბადა [[1890|1890 წლის]] [[21 ივნისი|21 ივნისს]] სოფ. ნაგუევიჩიში, უკრაინელი საჰაერო ძალების დამფუძნებელი, ვეტერანი, ინჟინერი-ქიმიკოსი, გარდაიცვალა 1941 წეკს
* ჰანა კლუჩკო დაიბადა1892 წლის 9 აგვისტოს, გარდაიცვალა 1988 წელს კანადაში.
 
 
* ჰანა კლუჩკო დაიბადა1892დაიბადა [[1892|1892 წლის]] [[9 აგვისტო|9 აგვისტოს]], გარდაიცვალა [[1988|1988 წელს]] [[კანადა|კანადაში]].<br />
 
== ლიტერატურა ==
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/ივან_ფრანკო“-დან