ხორთუმიანები: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შემოწმებული ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary |
No edit summary |
||
ხაზი 26:
'''ხორთუმიანები''' ({{lang-la|Proboscidea}}) — [[ძუძუმწოვრები|ძუძუმწოვარი]] [[ცხოველები]]ს [[რიგი (ბიოლოგია)|რიგი]]. მათი უძველესი წარმომადგენლები შედარებით წვრილი ცხოველები იყვნენ, უფრო გვიანდელი ფორმები – მსხვილი ცხოველები (სიმაღლე 4,5 ''მ''). აქვთ მაღალი, ბოძისებური [[კიდური|კიდურები]], მოკლე კისერი, ნაკლებადმოძრავი თავი, მოძრავი [[ხორთუმი]] — [[ყნოსვა|ყნოსვის]], შეხებისა და მიტაცების ორგანო, სქელი და თითქმის უბალნო [[კანი]]. ზედა ყბაზე ძალიან განვითარებული მჭრელები (ეშვები), ე. წ. შუანები აქვთ, რომლებიც მთელი სიცოცხლის მანძილზე იზრდება. ძირითადი [[კბილი|კბილებისათვის]] დამახასიათებელია ფართო საღეჭი ზედაპირი, რომლებიც შედგება ბორცვებისაგან ან განივი ქედებისაგან. ხორთუმიანების უძველესი წარმომადგენლები ცნობილია ჩრდილოეთ [[აფრიკა|აფრიკიდან]], სადაც მათი ნაშთები ნაპოვნია შუა ეოცენურ ნალექებში. შემდგომ ხორთუმიანები ფართოდ გავრცელდნენ მთელს აფრიკაში, [[აზია]]სა და [[ამერიკა]]ში. ამჟამად მხოლოდ აფრიკასა და სამხრეთ აზიაში გვხვდებიან. მათი უმრავლესობა ბინადრობს ტენიან [[ტროპიკები|ტროპიკულ]] ტყეებში, ზოგი შეიძლება ნახევრად წყლის ცხოველი იყო. მხოლოდ [[სპილოსებრნი]] შეეგუენ სხვადასხვა გარემოს (ტყე, [[ტუნდრა]] და ა. შ.). ხორთუმიანები აერთიანებს 3 ქვერიგს: [[მერითერიუმები|მერითერიუმებს]], [[დეინოთერიუმები|დეინოთერიუმებსა]] და [[სპილოსნაირები|სპილოსნაირებს]]. ამ სამიდან პირველი ორი გადაშენებულია. მესამე ქვერიგი წარმოდგენილია სპილოსებრთა ოჯახით.
== კლასიფიკაცია ==
კლასიფიკაცია 2017 წლის მიხედვით:<ref>J. Shoshani and P. Tassy. 2005. Advances in proboscidean taxonomy & classification, anatomy & physiology, and ecology & behavior. Quaternary International 126-128:5-20</ref><ref>Shi-Qi Wang; Tao Deng; Jie Ye; Wen He; Shan-Qin Chen (2016). Morphological and ecological diversity of Amebelodontidae (Proboscidea, Mammalia) revealed by a Miocene fossil accumulation of an upper-tuskless proboscidean. Journal of Systematic Palaeontology. Online edition. doi:10.1080/14772019.2016.1208687.</ref><ref name="Mothé et al 2016">{{cite journal|last=Mothé|first=Dimila|last2=Ferretti|first2=Marco P.|last3=Avilla|first3=Leonardo S.|title=The Dance of Tusks: Rediscovery of Lower Incisors in the Pan-American Proboscidean Cuvieronius hyodon Revises Incisor Evolution in Elephantimorpha|journal=PLOS ONE|date=12 January 2016|url=http://doi.org/10.1371/journal.pone.0147009|doi=10.1371/journal.pone.0147009|accessdate=4 May 2017}}</ref>
*'''Proboscidea''' Illiger, 1811
****†''[[Eritherium]]'' Gheerbrant, 2009
****†''[[Moeritherium]]'' Andrews, 1901
**†[[Plesielephantiformes]] Shoshani ''et al.'', 2001
***†[[Numidotheriidae]] Shoshani & Tassy, 1992
****†''[[Phosphatherium]]'' Gheerbrant ''et al.'', 1996
****†''[[Arcanotherium]]'' Delmer, 2009
****†''[[Daouitherium]]'' Gheerbrant & Sudre, 2002
****†''[[Numidotherium]]'' Mahboubi ''et al.'', 1986
***†[[Barytheriidae]] Andrews, 1906
****†''[[Omanitherium]]'' Seiffert ''et al.'', 2012
****†''[[Barytherium]]'' Andrews, 1901
***†[[Deinotheriidae]] Bonaparte, 1841
****†''[[Chilgatherium]]'' Sanders ''et al.'', 2004
****†''[[Prodeinotherium]]'' Ehik, 1930
****†''[[Deinotherium]]'' Kaup, 1829
**[[Elephantiformes]] Tassy, 1988
***†''[[Eritreum]]'' Shoshani ''et al.'', 2006
***†''[[Hemimastodon]]'' Pilgrim, 1912
***†''[[Palaeomastodon]]'' Andrews, 1901
***†''[[Phiomia]]'' Andrews & Beadnell, 1902
***[[Elephantimorpha]] Tassy & Shoshani, 1997
****†[[Mammutidae]] Hay, 1922
*****†''[[Losodokodon]]'' Rasmussen & Gutierrez, 2009
*****†''[[Eozygodon]]'' Tassy & Pickford, 1983
*****†''[[Zygolophodon]]'' Vacek, 1877
*****†''[[Sinomammut]]'' Mothé ''et al.'', 2016
*****†''[[Mammut]]'' Blumenbach, 1799
****[[Elephantida]] Tassy & Shoshani, 1997
*****†[[Choerolophodontidae]] Gaziry, 1976
******†''[[Afrochoerodon]]'' Pickford, 2001
******†''[[Choerolophodon]]'' Schlesinger, 1917
*****†[[Amebelodontidae]] Barbour, 1927
******†''[[Afromastodon]]'' Pickford, 2003
******†''[[Progomphotherium]]'' Pickford, 2003
******†''[[Eurybelodon]]'' Lambert, 2016
******†''[[Serbelodon]]'' Frick, 1933
******†''[[Archaeobelodon]]'' Tassy, 1984
******†''[[Protanancus]]'' Arambourg, 1945
******†''[[Amebelodon]]'' Barbour, 1927
******†''[[Konobelodon]]'' Lambert, 1990
******†''[[Torynobelodon]]'' Barbour, 1929
******†''[[Aphanobelodon]]'' Wang ''et al.'', 2016
******†''[[Platybelodon]]'' Borissiak, 1928
*****†[[Gomphotheriidae]] Hay, 1922
******†''[[Gomphotherium]]'' Burmeister, 1837
******†''[[Gnathabelodon]]'' Barbour & Sternberg, 1935
******†''[[Eubelodon]]'' Barbour, 1914
******†''[[Stegomastodon]]'' Pohlig, 1912
******†''[[Sinomastodon]]'' Tobien ''et al.'', 1986
******†''[[Notiomastodon]]'' Cabrera, 1929
******†''[[Rhynchotherium]]'' Falconer, 1868
******†''[[Cuvieronius]]'' Osborn, 1923
*****[[Elephantoidea]] Gray, 1821
******†[[Anancidae]] Hay, 1922
*******†''[[Anancus]]'' Aymard, 1855
*******†''[[Morrillia]]'' Osborn, 1924
*******†''[[Paratetralophodon]]'' Tassy, 1983
*******†''[[Pediolophodon]]'' Lambert, 2007
*******†''[[Tetralophodon]]'' Falconer, 1857
******†[[Stegodontidae]] Osborn, 1918
*******†''[[Stegolophodon]]'' Schlesinger, 1917
*******†''[[Stegodon]]'' Falconer, 1857
******[[Elephantidae]] Gray, 1821
*******†[[Stegotetrabelodontinae]] Aguirre, 1969
********†''[[Stegodibelodon]]'' Coppens, 1972
********†''[[Stegotetrabelodon]]'' Petrocchi, 1941
********†''[[Selenotherium]]'' Mackaye, Brunet & Tassy, 2005
*******[[Elephantinae]] Gray, 1821
********†''[[Primelephas]]'' Maglio, 1970
********''[[Loxodonta]]'' Anonymous, 1827
********†''[[Palaeoloxodon]]'' Matsumoto, 1924
********†''[[Mammuthus]]'' Brookes, 1828
********''[[Elephas]]'' Linnaeus, 1758
==ლიტერატურა==
{{ქსე|11|500-501}}
== სქოლიო ==
{{სქოლიო}}
==რესურსები ინტერნეტში==
| |||