ქათმისნაირნი: განსხვავება გადახედვებს შორის

განახლდა ინფორმაცია
[შეუმოწმებელი ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary
განახლდა ინფორმაცია
ხაზი 1:
{{ტაქსოდაფა *
| სახელი = ქათმისნაირნი
| სურათის ფაილი = Phasianus colchicus 2 tom (Lukasz Lukasik).jpg
| სურათის წარწერა = [[კოლხური ხოხობი]]
| სურათის აღწერა =
| სამეფო = ცხოველები
| ტიპი = [[ქორდიანები]]
| კლასი = [[ფრინველები]]
| რიგი = [[ქათმისნაირნი]]
| ოჯახი =
| გვარი =
| სახეობა =
| ლათ = {{Btname|Galliformes|([[Temminck]], [[1820]])}}
| არეალის რუკა =
| ვიკისახეობები = Galliformes
| commons = Category:Galliformes
| itis = 175693
| ncbi = 8976
| eol = 7589
| fw = 39330
}}
'''ქათმისნაირნი''' ({{lang-la|Galliformes}}) — [[ფრინველები|ფრინველთა]] [[რიგი (ბიოლოგია)|რიგი]]. აერთიანებს სხვადასხვა ზომის (12—235 [[სმ]] სიგრძისა და 45 [[გრამი]]დან — 22 [[კგ]]-მდე მასის) ფორმებს, რომლებიც მთელ მსოფლიოში (გარდა ანტარქტიკისა) ბინადრობენ. აქვთ მაგარი, მოკლე [[ნისკარტი]], მიწის გასაქექად მომარჯვებული ღონიერი ფეხები, მომრგვალო [[ფრთები]] — მომარჯვებული სწრაფი აფრენისა და ხანმოკლე ფრენისათვის. კარგად გამოხატული [[ჩიჩახვი]], [[ნაღვლის ბუშტი]], მჭიდრო შებუმბლვა, 10 პირველი წყების მომქნევი [[ბუმბული]]. ყურთუკი ვითარდება მხოლოდ [[პტერილიები|პტერილიებზე]], ბუმბულს აქვს დამატებითი ღეროები (გამონაკლისი [[ჰოაცინი]]). ზოგს თავზე აქვს კანის შიშველი უბნები, ღიად შეფერილი ან ხორცოვანი დანატები: წარბები, საყურეები, [[ბიბილო]] და სხვა. უმრავლესობას ახასიათებს სქესობრივი დიმორფიზი.
 
რიგი მოიცავს 85 [[ოჯახი (ბიოლოგია)|ოჯახსოჯახის]], 8578 [[გვარი (ბიოლოგია)|გვარში]] გაერთიანებულ 253 თანამედროვე და 100-მდე გადაშენებულ291 [[სახეობა]]ს.<ref>[https://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=175693#null ინფორმაცია ITIS-ზე]</ref> რიგში 2 ქვერიგია: ჰოაციენები (1 სახეობა) და საკუთრივ ქათმისნაირნი მობინადრე ან ნომადური ფორმები, მხოლოდ მწყერია სეზონებისდა მიხედვით მიმოფრენი. უმთავრესად ნიადაგური ფორმებია, მხოლოდ ჰოაცინი და გოკოა ნამდვილი მეხეური. ქათმისნაირთა უმრავლესობის ბუდობის პერიოდს წინ უძღვის სატიხტიხე პერიოდი: ბევრი პოლიგამია. ბუდობენ მიწაზე. დებს 2—20 და მეტ კვერცხს, რომელთა ინკუბაცია გრძელდება 14—30 დღე-ღამე. მხოლოდ დიდფეხა (ნაგვის) ქათმები არ კრუხობენ, ისინი კვერცხს ქვიშაში ან ლპობად ფოთლებში ფლავენ. აქ ორგანული ნივთიერებების ლპობა ზრდის ტემპერატურას და ხელს უწყობს კვერცხების ინკუბაციას. წიწილოვანი ფრინველები არიან. მართვები იკვებებიან ცხოველური საკვებით ([[მწერები]], [[ჭიები]]), ზრდასრულნი კი - მცენარეულით (თესლი, მწვანე ნაწილები). ჰოაცინის გარდა ყველა ქათმისნაირნი სანადირო ობიექტია, ამიტომ მათი რაოდენობა მკვეთრად შემცირდა. ზოგს ([[ხოხობი]], [[გნოლი]], [[კაკაბი]]) უკვე ხელოვნურად ამრავლებენ სანადირო მეურნეობაში. ზოგი ([[ბანკივის ქათამი]], [[ინდაური]], [[ციცარი]]) მოშინაურებულია და დასაბამი მისცა მრავალრიცხოვან შინაურ ჯიშება.
'''ქათმისნაირნი''' (Galliformes) — [[ფრინველები|ფრინველთა]] [[რიგი (ბიოლოგია)|რიგი]]. აერთიანებს სხვადასხვა ზომის (12—235 [[სმ]] სიგრძისა და 45 [[გრამი]]დან — 22 [[კგ]]-მდე მასის) ფორმებს, რომლებიც მთელ მსოფლიოში (გარდა ანტარქტიკისა) ბინადრობენ. აქვთ მაგარი, მოკლე [[ნისკარტი]], მიწის გასაქექად მომარჯვებული ღონიერი ფეხები, მომრგვალო [[ფრთები]] — მომარჯვებული სწრაფი აფრენისა და ხანმოკლე ფრენისათვის. კარგად გამოხატული [[ჩიჩახვი]], [[ნაღვლის ბუშტი]], მჭიდრო შებუმბლვა, 10 პირველი წყების მომქნევი [[ბუმბული]]. ყურთუკი ვითარდება მხოლოდ [[პტერილიები|პტერილიებზე]], ბუმბულს აქვს დამატებითი ღეროები (გამონაკლისი [[ჰოაცინი]]). ზოგს თავზე აქვს კანის შიშველი უბნები, ღიად შეფერილი ან ხორცოვანი დანატები: წარბები, საყურეები, [[ბიბილო]] და სხვა. უმრავლესობას ახასიათებს სქესობრივი დიმორფიზი.
 
[[საქართველო|საქართველოში]] ქათმისნაირთაგან გვხვდება [[კავკასიური როჭო]], [[დურაჯი]], [[გნოლი]], [[კასპიური შურთხი]], [[კავკასიური შურთხი]], [[ხოხობი]], [[კაკაბი]], [[მწყერი]], რომელთაგან პირველი 4 შეტანილია საქართველოს „[[წითელი წიგნი|წითელ წიგნში]]“ .
რიგი მოიცავს 8 [[ოჯახი (ბიოლოგია)|ოჯახს]], 85 [[გვარი (ბიოლოგია)|გვარში]] გაერთიანებულ 253 თანამედროვე და 100-მდე გადაშენებულ [[სახეობა]]ს. რიგში 2 ქვერიგია: ჰოაციენები (1 სახეობა) და საკუთრივ ქათმისნაირნი მობინადრე ან ნომადური ფორმები, მხოლოდ მწყერია სეზონებისდა მიხედვით მიმოფრენი. უმთავრესად ნიადაგური ფორმებია, მხოლოდ ჰოაცინი და გოკოა ნამდვილი მეხეური. ქათმისნაირთა უმრავლესობის ბუდობის პერიოდს წინ უძღვის სატიხტიხე პერიოდი: ბევრი პოლიგამია. ბუდობენ მიწაზე. დებს 2—20 და მეტ კვერცხს, რომელთა ინკუბაცია გრძელდება 14—30 დღე-ღამე. მხოლოდ დიდფეხა (ნაგვის) ქათმები არ კრუხობენ, ისინი კვერცხს ქვიშაში ან ლპობად ფოთლებში ფლავენ. აქ ორგანული ნივთიერებების ლპობა ზრდის ტემპერატურას და ხელს უწყობს კვერცხების ინკუბაციას. წიწილოვანი ფრინველები არიან. მართვები იკვებებიან ცხოველური საკვებით ([[მწერები]], [[ჭიები]]), ზრდასრულნი კი - მცენარეულით (თესლი, მწვანე ნაწილები). ჰოაცინის გარდა ყველა ქათმისნაირნი სანადირო ობიექტია, ამიტომ მათი რაოდენობა მკვეთრად შემცირდა. ზოგს ([[ხოხობი]], [[გნოლი]], [[კაკაბი]]) უკვე ხელოვნურად ამრავლებენ სანადირო მეურნეობაში. ზოგი ([[ბანკივის ქათამი]], [[ინდაური]], [[ციცარი]]) მოშინაურებულია და დასაბამი მისცა მრავალრიცხოვან შინაურ ჯიშება.
 
[[საქართველო|საქართველოში]] ქათმისნაირთაგან გვხვდება [[კავკასიური როჭო]], [[დურაჯი]], [[გნოლი]], [[კასპიური შურთხი]], [[კავკასიური შურთხი]], [[ხოხობი]], [[კაკაბი]], [[მწყერი]], რომელთაგან პირველი 4 შეტანილია საქართველოს „[[წითელი წიგნი|წითელ წიგნში]]“ .
==ლიტერატურა==
{{ქსე|10|443|ჟორდანია რ.}}
 
== სქოლიო ==
{{სქოლიო}}
 
[[კატეგორია:ფრინველები]]