ვეზუვი: განსხვავება გადახედვებს შორის

'''ვეზუვი''' ({{lang-it|Monte Vesuvio;}} {{lang-la|Mons Vesuvius}}) — მოქმედი ვულკანი [[იტალია|იტალიის]] სამხრეთ ნაწილში, ქალაქ [[ნეაპოლი]]ს აღმოსავლეთით. სიმაღლე 1281 მ. ვეზუვი ერთადერთი ვულკანია [[ევროპა|ევროპის]] კონტინენტზე, რომელიც ბოლო 100 წლის განმავლობაში აქტიური იყო, თუმცა ამჟამად მიძინებულია. დანარჩენი ორი მსგავსი ვულკანი იტალიაში — [[ეტნა]] და [[სტრომბოლი]] კუნძულებზე მდებარეობს. ვეზუვი ქმნის თითქოსდა ერთმანეთში ჩადგმულ სამ კონუსს. გარეთა, უძველესი კონუსის ნაშთია მონტე-სომის რკალისებრი ზვინული, რომელიც ვეზუვის მხოლოდ ჩრდილო და აღმოსავლეთ კალთებზეა შემორჩენილი. მის შიგნით ამოზიდულია ძირითადი, ყველაზე მაღალი და უფრო ახალგაზრდა კონუსი — საკუთრივ ვეზუვი, რომლის მწვერვალშია [[ვულკანური კრატერი|კრატერია]].<ref name="ქსე" />

[[ვულკანური კრატერი]]ს ფსკერზე პერიოდულად ჩნდება მესამე, დროებითი კონუსი, რომელიც ქრება ძლიერი ამოფრქვევების დროს (მაგალითად 1906 წელი). ვეზუვის ძირითადი კონუსის მოხაზულობა და სიმაღლე ცვალებადია; იგი შედგება [[ლავა|ლავისა]] და ვულკანური ტუფის შრეებისაგან. ლავისა და ტუფის გამოფიტვის შედეგად ვეზუვის კალთებზე ნაყოფიერი [[ნიადაგი]] წარმოიქმნება. კალთების ქვედა ნაწილში ხეხილის ბაღები და ვენახებია, უფრო ზევით, 800 მ სიმაღლემდე, [[ფიჭვი]]ს კორომებია. ამოფრქვევების დროს ეს ნარგავები და დასახლებული პუნქტები ზიანდება.<ref name="ქსე">{{ქსე|4|345||არა}}</ref>

ჩვენთვის ცნობილი უძველესი ამოფრქვევა მოხდა 79 წელს. ვარაუდობენ, რომ პირველი ამოფრქვევა [[ძვ. წ. VIII საუკუნე|ძველი წელთარიცხვის VIII საუკუნეში]] უნდა ყოფილიყო. ძლიერი ამოფრქვევები მოხდა 1631, 1794, 1822, 1872, 1906 და 1944 წლებში. ამ უკანასკნელი ამოფრქვევის დროს [[ლავა]]მ დაანგრია ქალაქი [[სან-სებასტიანო]]. ამოფრქვევებს თან სდევს [[ჭექა-ქუხილი]], [[წვიმა]] და ხშირად კალთებზე არანაკლებ საზიანო [[ტალახი]]ს ღვარები მოედინება. ამგვარმა ღვარებმა 79 წელს წალეკა ქალაქი [[ჰერკულანუმი]], ქალაქი [[სტაბიუმი]] ლავამ დაფარა, ქალაქი [[პომპეი]] კი — 8 მეტრი სისქის ვულკანურმა ფერფლმა.<ref name="ქსე" /> ვეზუვის ამოფრქვევის შედეგად დაიღუპა ცნობილი რომაელი სწავლული [[პლინიუს უფროსი]] 79 წელს.

ვეზუვიზევეზუვის ჩრდილო-დასავლეთ კალთაზე, დაახლოებით 600 მეტრზემ-ზე მდებარეობს ვულკანოლოგიური ობსერვატორია.<ref name="ქსე" /> 1842 წლიდან