თემურლენგი: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შემოწმებული ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
212.58.121.124-ის რედაქტირებები გაუქმდა; აღდგა გიო ოქრო-ის მიერ რედაქტირებუ...
იარლიყი: სწრაფი გაუქმება
No edit summary
ხაზი 1:
'''თემურლენგი''', '''ტამერლანი''' (დ. [[1336]], [[ხოჯა-ილგარი]] ― გ. [[18 თებერვალი]], [[1405]], [[ოთრარი]]) — შუააზიელი მხედართმთავარი, [[ემირა|ემირი]] ([[1370]]-[[1405]]), გათურქებული მონღოლური ტომის ბეგის თარაღაის შვილი. ახალგაზრდა თემურლენგმა სახელი გაითქვა ფეოდალურ შინაომებში,. [[ვილაიეთი]]ს მმართველი გახდა ([[1362]]) და ცოლად შეირთო [[ბალხი]]სა და [[სამარყანდი]]ს მფლობელის ჰუსეინის და. [[1362]] წელს ფეხში დაიჭრა და ამის გამო „თემურლენგი“ (ტაჯიკურად „კოჭლი თემური“) შეარქვეს. ორგანიზატორული და სამხედრი ნიჭის წყალობით თემურლენგი ჰუსეინთან ერთად სათავეში ჩაუდგა ფეოდალთა ლაშქარს და შეება [[მოგოლისტანი]]ს ჯარს, მაგრამ დამარცხდა. მალე თემურლენგსა და ჰუსეინს შორის დაიწყო ბრძოლა ხელისუფლებისათვის. [[1370]] წელს თემურლენგმა ემირის წოდება მიიღო და [[ჩინგიზ-ყაენი]]ს შთამომავალთა სახელით ერთპიროვნულად განაგებდა [[მავერანაჰრი|მავერანაჰრს]]. [[1388]] წელს აიღო [[ხვარაზმი]] და დაანგრია მისი დედაქალაქი [[ურგენჩი]].
{{ინფოდაფა მმართველი
|სახელი = თემურ ლენგი
|ორიგინალური სახელი =
|სურათი = Tamerlan.jpg
|წარწერა = თემურლენგი
<!-- პირველი თანამდებობა -->
|ქვეყანა = [[თემურიდები|თემურიდთა იმპერიის]]
|თანამდებობა = მმართველი
|რიგი =
|კორონაცია =
|მმართველობის დასაწყისი = [[1370]]
|მმართველობის დასასრული = [[1405]] (35 წელი)
|პრეზიდენტი =
|ვიცე-პრეზიდენტი =
|წინამორბედი = იმპერია დაარსდა
|მემკვიდრე = [[ჰალილ სულთანი]]
|დაბადების თარიღი = [[9 აპრილი]], [[1336]]
|დაბადების ადგილი = ჰოჯა-ილქარ ქენდი, მუასირი, შაჰრისაბზი, თანამედროვე [[უზბეკეთი]]
|გარდაცვალების თარიღი = [[18 თებერვალი]], [[1405]] (68 წლის)
|გარდაცვალების ადგილი = [[ოთრარი]], მუესირი, თანამედროვე [[ყაზახეთი]]
|ქორწინება = თურმუშ აღა, ულჯაი თურქან აღა, სარაი მულქ ხანუმი, ულუს აღა, ისლამ აღა, თუმან აღა, თუგდი-ბი, დილ შად აღა, ჩოფლან მულქ აღა, თუქან ხანლნი, კუთლუკ აღა, თუკლუკ თაქინი
|შვილები =
|სრული სახელი =
|დინასტია = [[თემურიდები]]
|მამა = თარაღაი
|დედა = თაქინა ხათუნი
|რელიგია = [[ისლამი]]
|ხელმოწერა =
}}
[[ფაილი:Das Reich Timur-i Lenks (1365-1405).GIF|300px|მინი|თემურლენგის იმპერია, 1365-1405 წწ.]]
'''თემურლენგი''', '''ტამერლანი''' (დ. [[1336]], [[ხოჯა-ილგარი]] ― გ. [[18 თებერვალი]], [[1405]], [[ოთრარი]]) — შუააზიელი მხედართმთავარი, [[ემირა|ემირი]] ([[1370]]-[[1405]]), გათურქებული მონღოლური ტომის ბეგის თარაღაის შვილი. ახალგაზრდა თემურლენგმა სახელი გაითქვა ფეოდალურ შინაომებში, [[ვილაიეთი]]ს მმართველი გახდა ([[1362]]) და ცოლად შეირთო [[ბალხი]]სა და [[სამარყანდი]]ს მფლობელის ჰუსეინის და. [[1362]] წელს ფეხში დაიჭრა და ამის გამო „თემურლენგი“ (ტაჯიკურად „კოჭლი თემური“) შეარქვეს. ორგანიზატორული და სამხედრი ნიჭის წყალობით თემურლენგი ჰუსეინთან ერთად სათავეში ჩაუდგა ფეოდალთა ლაშქარს და შეება [[მოგოლისტანი]]ს ჯარს, მაგრამ დამარცხდა. მალე თემურლენგსა და ჰუსეინს შორის დაიწყო ბრძოლა ხელისუფლებისათვის. [[1370]] წელს თემურლენგმა ემირის წოდება მიიღო და [[ჩინგიზ-ყაენი]]ს შთამომავალთა სახელით ერთპიროვნულად განაგებდა [[მავერანაჰრი|მავერანაჰრს]]. [[1388]] წელს აიღო [[ხვარაზმი]] და დაანგრია მისი დედაქალაქი [[ურგენჩი]].
 
თემურლენგის სახელმწიფო წარმოადგენდა ფეოდალურ სამფლობელოთა [[კონგლომერატი|კონგლომერატს]]. მისი ჯარი, ჩინგიზ-ყაენის ტრადიციების მიხედვით, ათეულების სისტემაზე იყო აგებული. თემურლენგი დიდ ყურადღებას უთმობდა მეცნიერულ და კულტურულ განვითარებას, დაპყრობილი ქვეყნებიდან მოჰყავდა ოსტატები და აგებდა სასახლეებს, მეჩეთებს, მავზოლეუმებს. მისი სახელმწიფოს დედაქალაქი იყო სამარყანდი.
 
თემურლენგის პოლიტიკა მიმართული იყო, ერთი მხრივ, შუა აზიის გაერთიანებისაკენ, მეორე მხრივ კი, დაპყრობითი ომებისაკენ. [[1398]] წელს იგი შეიჭრა [[ინდოეთი|ინდოეთში]] და დაიპყრო [[დელი]]. [[1400]] წელს დაიწყო ომი ოსმალეთთან. [[1402]] წელს [[ანკარა (ქალაქი)|ანკარასთან]] [[ანკარის ბრძოლა|ბრძოლაში]] დაამარცხა [[სულთანი]] [[ბაიაზიდ I]]. [[1404]] წელს ილაშქრა [[ჩინეთი|ჩინეთში]], მაგრამ ეს ლაშქრობა შეწყდა თემურლენგის გარდაცვალების გამო. ამ დროს მის სახელმწიფოში მავერანაჰრის, ხვარაზმისა და ხორასნის გარდა შედიოდა ირანი, პენჯაბი და [[ამიერკავკასია]].
Line 38 ⟶ 6:
 
1394 წელს თემურლენგი არაგვში შევიდა, სიმაგრეები მოაოხრა და გადაწვა ყველაფერი,თუმცა მან ვერ მოახერხა ტყვეების წაყვანა, ამიტომ ხელცარიელი გაბრუნდა უკან. მაგრამ 1399 წლის შემოდგომაზე ისევ დაბრუნდა და ზაფხულამდე საქართველოში დარჩა.
 
==ოჯახი==
 
===შვილები===
* ჯაჰანგირ მირზა, თურმიშ აღასგან
* ომარ შეიხ მირზა, თოლუნ აღასგან
* [[მირან-შაჰი]], მენგლი აღასგან
* [[შაჰ რუჰ-მირზა]], თოლაი თურქან აღასგან
* ჰალილ სულთანი, სარაი მულქ ხანუმისგან
* აქია ბეგუმი, დაქორწინდა მუჰამედ ბეიზე, ემირ მუსას ვაჟზე
* სახელი უცნობია, დაქორწინდა სულეიმან მირზაზე
* სახელი უცნობია, დაქორწინდა ჯუმალეზა მირზა
* სულთან ბაჰთ ბეგუმი, დაქორწინებული იყო ორჯერ:
 
პირველად მუჰამედ მიქეზე,
 
მეორედ სულეიმან შაჰზე
 
==შთამომავლები==
 
===ჯაჰანგირის ვაჟები===
* [[პირ-მუჰამედი]]
 
===ომარ შეიხ მირზას ვაჟები===
* პირ-მუჰამედ იბნ ომერ შეიხ მირზა
* ისქანდერ იბნ ომერ შეიხ მირზა
* რუსტამ იბნ ომერ შეიხ მირზა
* აბუ-ბაქრ იბნ ომერ შეიხ მირზა
* მანსურ იბნ აბუ ბაქრი
* [[ჰუსეინ იბნ მანსურ ბინ აბუ-ბაქრი]]
* [[ბადი-ალ ზამანი (თემურიდთა სახელმწიფო)|ბადი ალ ზამანი]]
* მუჰამედ მუმინი
* მუზაფარ ჰუსეინი
* იბრაჰიმ ჰუსეინი
 
===მირან შაჰის ვაჟები===
* [[ჰალილ სულთანი]]
* აბუ-ბაქრ იბნ მირან-შაჰი
* მუჰამედ იბნ მირან-შაჰი
* [[აბუ-საიდ მირზა]]
* [[ომერ შეიხ-მირზა]], აბუ საიდის ვაჟი
* [[ბაბური|ზაჰირ ედ-დინ მუჰამად ბაბური]]
* ჯაჰანგირ მირზა II
 
===შაჰ რუჰ მირზას ვაჟები===
* [[ულუგ-ბეგი]]
* [[აბდ ალ-ლატიფი]]
* [[გიას ალ-დინ ბაისონქორი]]
*ალა-უდ-დევლეჰ მირზა იბნ ბაისონქორი
* [[იბრაჰიმი (თემურიდთა სახელმწიფო)|იბრაჰიმ მირზა]]
* [[სულთან მუჰამედი (თემურიდთა სახელმწიფო)|სულთან მუჰამედ იბნ ბაისონქორი]]
* [[იადიგარ-მუჰამადი]]
* [[ბაბურ იბნ ბაისონქორი]]
* [[სულთან იბრაჰიმ თემურიდი]]
* [[აბდულა თემურიდი]]
* მირზა სოიუგართმიშ ხანი
* მირზა მუჰამედ ჯუქი
 
== ლიტერატურა ==
{{ქსე|4|651}}
 
[[კატეგორია:ირანის მმართველები]]
[[კატეგორია:შუა აზიის მმართველები]]
[[კატეგორია:მუსლიმი მხედართმთავრები]]
[[კატეგორია:დაბადებული 1336]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 1405]]
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/თემურლენგი“-დან