ქუთაის-გაენათის ეპარქია: განსხვავება გადახედვებს შორის

'''ქუთაის-გაენათის ეპარქია''' — ეპარქია [[დასავლეთ საქართველო]]ს ტერიტორიაზე. მდებარეობს ისტორიული [[ეგრის-აფხაზეთის სამეფო]]ს ცენტრალურ ნაწილში. მოიცავს [[მდინარე]] [[რიონი]]ს ქვემო დინებასა და[[ წყალწითელა]]ს ხეობას, ანუ ქალაქ [[ქუთაისი|ქუთაისსა]] და [[წყალტუბო]]ს მუნიციპალიტეტს. ქუთაის-გაენათის ეპარქიას აღმოსავლეთიდან ესაზღვრება [[მარგვეთისმარგვეთისა და უბისის ეპარქია|მარგვეთის და უბისის]] , [[ჭიათურისა და საჩხერის ეპარქია|ჭიათურისა და საჩხერის]], დასავლეთიდან - [[ხონისა და სამტრედიის ეპარქია|ხონისა და სამტრედიის]], ჩრდილოეთიდან [[ნიკორწმინდის ეპარქია|ნიკორწმინდის]], [[ცაგერისა და ქვემო სვანეთისლენტეხის ეპარქია|ცაგერისა და ქვემო სვანეთის]], სამხრეთიდან - [[ვანისა და ბაღდათის ეპარქიები|ვანისა და ბაღდათის ეპარქია]].

VI-VII საუკუნიდან დაწყებული დასავლეთ საქართველოს - ეგრის-[[აფხაზეთის საკათალიკოსო|აფხაზეთის საკათალიკოსოსს]] ჩამოყალიბება X საუკუნის დამდეგს დასრულდა და იგი მცხეთის საკათალიკოსოს შეუერთდაგავლენას დაექვემდებარა. გაერთიანებული ქვეყნის დაწინაურებულ კათედრად ქუთაისის სამწყსოსაეპისკოპოსო ითვლებოდა, რომელიც [[გურია|გურიისა]] და [[აჭარა|აჭარის]] მნიშვნელოვან ნაწილსაც აერთიანებდა. ქუთათელი მღვდლმთავრის აღზევება [[აღმოსავლეთ საქართველო]]დან არაბთა შემოსევების გამო, [[VIII საუკუნე]]ში დასავლეთ საქართველოში „მეფე“ სტეფანოზის და მთელი სამეფო ოჯახის გადასვლამ განაპირობა.

X საუკუნის ბოლო მეოთხედიდან, [[978]] წელს ქუთაისში გაერთიანებულ [[საქართველო]]ს მომავალი მეფის [[ბაგრატ III (საქართველოს მეფე)|ბაგრატ III]]-ის კურთხევის შემდეგ იგი ოფიციალურად საქართველოს დედაქალაქი, ხოლო „ქუთათელი - საქართველოს მეფეთა მაკურთხებელიცა და მესაფლავეც გახდა“. საქართველოს იმჟამინდელი დედაქალაქისთვის ახალი სამღვდელმთავრო კათედრალი [[1003]] წელს ააშენა მეფე ბაგრატმა. ქუთაისი [[1122]] წლამდე, [[დავით IV|დავით აღმაშენებლის]] მიერ თბილისის აღებამდე, საქართველოს დედაქალაქად ითვლებოდა და ამის შემდეგაც [[რუსუდანი]]ს, [[დავით VI|დავით ნარინისა]] და სხვათა მეფობისას იგი საქართველოს სახელმწიფოს ადმინისტრაციულ ცენტრს წარმოადგენდა.

დაწინაურებული საქუთათელო სამწყსოს მთლიანობამ [[XV საუკუნე]]მდე გასტანა. XV საუკუნიდან კი, გურიის დამოუკიდებელ სამათავროდსამთავროდ ჩამოყალიბების შემდეგ, გურიელმა ერისთავმა ქუთათელს ეკლესიურადეპარქიულად განაშორა ძველი სამწყსო და აქ მისგან დამოუკიდებელი სამი სამღვდელმთავრო კათედრა - შემოქმედი, ჯუმათი, ხინოწმინდა - შექმნა. XVI საუკუნის 30-იან წლებში კი იმერთა მეფემ [[ბაგრატ III (იმერეთის მეფე)|ბაგრატ III]] - ([[1510]]-[[1565]] წწ.) უშუალოდ [[იმერეთი]]ს ([[ვაკე (მხარე)|ვაკე]], [[ოკრიბა]],[[ზემო იმერეთი]]) ტერიტორიაზე, ქუთათელის სამწყსოში ორი ახალი ეპარქია - [[ხონი]] და [[გელათის საეპისკოპოსო|გაენათი]] (გელათი) ჩამოაყალიბა.

XVII-XVIII სს. იმერეთის საერთო დაკნინების პერიოდი, ქუთათელის სამღვდელმთავროს დამცრობის ხანად ითვლება. კათედრა [[1691]] წელს, [[ბაგრატის ტაძარი|ბაგრატის კათედრალის]] ოსმალთა მიერ აფეთქების შემდეგ, დროებით გაუქმდა კიდეც. ქუთაისის გაპარტახებული ეპარქიის აღდგენა XVIII საუკუნის შუა წლებიდან იწყება. [[1740]] წელს სრულიად ახალგაზრდა - 20 წლის მიტროპოლიტი [[ანტონ I|ანტონ ბაგრატიონი]], მომავალში [[სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი|საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი]] [[ანტონ I]], ქუთაისის ეპარქიის მწყემსმთავრად დაადგინეს. იმერეთის მეფის [[სოლომონ I]]-ის ძალისხმევას უკავშირდება დამცრობილ-დაკნინებული ქუთაისისა და გელათის სამღვდელმთავროთა ტერიტორიის და ძველი მამულების მოძიება და განახლება.

1540-იან წლებში აფხაზეთის საკათოლიკოსო კათედრისა და რეზიდენციის [[გელათი|გელათში]] გადმოტანის შემდეგ, კათოლიკოსად ხშირად ქუთათელს ან გაენათელს ნიშნავდნენ. კათოლიკოსი ზოგჯერ დასავლეთ საქართველოს სხვადასხვა კუთხის - [[იმერეთი|იმერეთის]], [[გურია|გურიის]], [[სამეგრელო]]ს... ტერიტორიაზე არსებულ სამღვდელმთავრო კათედრების ეპისკოპოსადაც იწოდებოდა.

* [[ექვთიმე წულუკიძე]] ([[1853]]-[[1856]] წწ.);

* [[გერმანე გოგოლაშვილი]] ([[1856]]-[[1860]] წწ.);

* წმინდა მღვდელმთავარი [[გაბრიელი (ქიქოძე)|გაბრიელ ქიქოძე]] ([[1860]]-[[1896]] წწ.);

ავტოკეფალიის აღდგენის შემდეგ, 1917 წლის სექტემბერში, საქართველოს ეკლესიის პირველ კრებაზე განახლებულ 13 ეპარქიას შორის ქუთაისისა და გაენათის ეპარქიებიც აღდგა. კრებაზე ქუთათელ მღვდელმთავრად დაინიშნაარჩეულ იქნა მიტროპოლიტი [[ანტონი (გიორგაძე)|ანტონ გიორგაძე]]. მალე ქუთაისისა და გაენათის კათედრები ერთ სამწყსოდ გაერთიანდა და ქუთაის-გაენათის ეპარქია ეწოდა. 1917 წლიდან ქუთაის-გაენათის ეპარქიას მწყსიდნენ: