რუთენიუმი: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
→‎მიღება: clean up, replaced: ღებულობენ → იღებენ using AWB
No edit summary
ხაზი 62:
 
== მიღება ==
 
ყოველ წელიწადს რუთენიუმი მოიპოვება დაახლოებით 12 ტონა, მაშინ როცა მისი მსოფლიო მარაგი შეადგენს 5000 ტონას. პლატინის ჯგუფის მეტალების (PGM) ნარევის შემცველი საბადოების შედგენილობა დამოკიდებულია გეოქიმიურ პროცესებზე. მაგალითად, PGM-ის საბადო სამხრეთ აფრიკაში შეიცავს 11%, ხოლო PGM-ს საბადო ყოფილ სსრკ-ში შეიცავს მხოლოდ 2% რუთენიუმს (1992 წლის მონაცემებით).
 
Line 77 ⟶ 76:
 
== გავრცელება ==
რუთენიუმი ძალიან იშვიათი ელემენტია, იგი [[დედამიწა]]ზე გავრცელებით 74-ე ლითონს წარმოადგენს. რუთენიუმი დედამიწის ქერქში გვხვდება მასის მიხედვით 5 × 10<sup>−7</sup> %. იგი ძირითადად ნაპოვნია პლატინის ჯგუფის სხვა ლითონებთან ერთად [[ურალის მთები]]ს მდინარეების ქვიშაში და [[სამხრეთ ამერიკა]]ში. მცირე, მაგრამ კომერციულად მნიშვნელოვანი რაოდენობით იგი აგრეთვე ნაპოვნია პენტლანდიტში ([[კანადა]]) და პიროტექნიკში - [[სამხრეთ აფრიკააფრიკის რესპუბლიკა]]. ბუნებრივი რუთენიუმის მინერალები იშვიათია (ირიდიუმი ანაცვლებს რუთენიუმის ნაწილს მის სტრუქტურაში).
 
რუთენიუმი ძალიან იშვიათი ელემენტია, იგი [[დედამიწა]]ზე გავრცელებით 74-ე ლითონს წარმოადგენს. რუთენიუმი დედამიწის ქერქში გვხვდება მასის მიხედვით 5 × 10<sup>−7</sup> %. იგი ძირითადად ნაპოვნია პლატინის ჯგუფის სხვა ლითონებთან ერთად [[ურალის მთები]]ს მდინარეების ქვიშაში და [[სამხრეთ ამერიკა]]ში. მცირე, მაგრამ კომერციულად მნიშვნელოვანი რაოდენობით იგი აგრეთვე ნაპოვნია პენტლანდიტში ([[კანადა]]) და პიროტექნიკში - [[სამხრეთ აფრიკა]]. ბუნებრივი რუთენიუმის მინერალები იშვიათია (ირიდიუმი ანაცვლებს რუთენიუმის ნაწილს მის სტრუქტურაში).
 
== ფიზიკური თვისებები ==
 
პერიოდული სისტემის მერვე ჯგუფის, რკინის ჯგუფის წევრი რუთენიუმი წარმოადგენს მრავალვალენტიან, მაგარ, თეთრი ფერის, ძნელად ლღობად მეტალს.
 
Line 104 ⟶ 101:
 
== ქიმიური თვისებები ==
 
[[ფაილი:Tris(bipyridine)ruthenium(II)-chloride-powder.jpg|thumb|200px|რუთენიუმის ქლორიდი]]
რუთენიუმი საკმაოდ ინერტული ლითონია ქიმიურად.
Line 126 ⟶ 122:
 
==== ოქსიდები ====
 
რუთენიუმი იჟანგება რუთენიუმტეტრაოქსიდად - RuO4, იგი ძლიერი დამჟანგველი აგენტია, აქვს ოსმოუმის ტეტრაოქსიდის ანალოგიური სტრუქტურა. გარდა ამისა არსებობს რუთენიუმ(IV) ოქსიდი (RuO2, ჟანგვითი რიცხვით +4). ცნობილია აგრეთვე დიკალიუმრუთენატი (K2RuO4, +6) და კალიუმპერსუთენატი (KRuO4, +7).
 
==== კოორდინაციული კომპლექსები ====
 
რუთენიუმი წარმოქმნის მრავალ კოორდინაციულ კომპლექსს, მაგალითად, პენტამინწარმოებულები [Ru(NH3)5L]n+, რომელიც შეიცავს როგორც Ru(II) ასევე Ru(III).
 
Line 145 ⟶ 139:
რუთენიუმის ტრიქლორიდის ალკოჰოლში გაცხელებით ტრიფენილფოსფინის თანაობისას, მიიღება ტრის(ტრიფენილფოსფინ) რუთენიუმ დიქლორიდი (RuCl2(PPh3)3), რომელიც გადადის ჰიდრიდკომპლექსში ჰიდრიდ კომპლექსში - ქლორჰიდროტრის(ტრიფენილფოსფინ)რუთენიუმ(II)-ში (RuHCl(PPh3)3.
 
<!--
It is quite easy to form compounds with carbon ruthenium bonds, as these compounds tend to be darker and react more quickly than the [[osmium]] compounds. Recently, Professor Anthony Hill and his co-workers have been making compounds of ruthenium in which a [[boron]] atom binds to the metal atom<ref>[http://rsc.anu.edu.au/research/hill.php - Professor Anthony Hill] — Current Research</ref>.
Line 154 ⟶ 147:
 
Important [[catalyst]]s based on ruthenium are [[Grubbs' catalyst]] and [[Roper's complex]].
 
-->
 
== იზოტოპები ==
 
ბუნებაში გავრცელებული იზოტოპი შედგება შვიდი სტაბილური იზოტოპისაგან. დამატებით აღმოჩენილია 34 რადიოაქტიური იზოტოპი, რომელთაგან ყველაზე სტაბილურია 106Ru ნახევარდაშლის პერიოდი 373.59 დღე, 103Ru ნახევარდაშლის პერიოდი - 39.26 დღე და 97Ru ნახევარდაშლის პერიოდი -2.9 დღე.
 
Line 190 ⟶ 181:
* [http://elm.e-science.ru/Ru/ რუთენიუმის იზოტოპები]
 
== სქოლიო ==
{{სქოლიო}}
<references />
 
{{პერიოდული ცხრილი}}
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/რუთენიუმი“-დან