კაპის კოლონია: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary
No edit summary
ხაზი 1:
[[ფაილი:The Cape Colony - 1878.jpg|thumb|კაპის კოლონია - 1878|alt=The Cape Colony - 1878.jpg]]
'''კაპის კოლონია''' — პირველი ჰოლანდიურინიდერლანდური დასახლება სამხრეთ აფრიკის ტერიტორიაზე ცენტრით ქ. [[კაპსტადი]], მოგვიანებით ინგლისური სამფლობელო სახელწოდებით [[კეიპტაუნი]]. დაარსდა ჰოლანდიელი[[ნიდერლანდელები|ნიდერლანდელი]] მეზღვაურის იან ვან რიბეკის მიერ 1652 წელს, სანაოსნოდ მოსახერხებელ ადგილას, [[კეთილი იმედის კონცხი]]ს სიახლოვეს, [[ჰოლანდიის ოსტინდოეთის კომპანია|ჰოლანდიის ოსტინდოეთის კომპანიის]] ხელმძღვანელობით. კაპის კოლონია აღმოჩნდა გადასახლებულთა ყველაზე უფრო წარმატებული პროექტი ყველა ჰოლანდიურნიდერლანდურ კოლონიას და ევროპის ყველა გადასახლებულთა შორის აფრიკის ტერიტორიაზე. ჰოლანდიელებმანიდერლანდელმა, აგრეთვე, გერმანელებმა[[გერმანელები|გერმანელმა]] და [[ფრანგები|ფრანგმა]] ჰუგენოტებმა ჩამოაყალიბეს ახალი თეთრი რასა აფრიკის ტერიტორიაზე. ეს არის აფრიკანერი. მათ უწოდებენ, აგრეთვე, [[ბურები|ბურებს]]. ისინი რიცხობრივად დაახლოებით 3 მილიონს შეადგენეშეადგენენ. მათი ენა განვითარდა [[ჰოლანდიურინიდერლანდური ენა|ჰოლანდიურინიდერლანდური ენის]] საფუძველზე და წარმოიქმნა ახალი ენა ე.წ. [[აფრიკაანსი]]. 1806 წელს კოლონია დაიპყრო [[დიდი ბრიტანეთი|დიდმა ბრიტანეთმა]]. ამ დროიდან კაპის კოლონია თანდათანობით გაიზარდა ბრიტანეთის კუნძულებიდან წამოსული ხალხით.
 
==ჰოლანდიურინიდერლანდური რეჟიმის ქრონოლოგია==
*1652 — კაპის კოლონიის დაარსება.
*1657 — თეთრი ფერმერების მსხვილმასშტაბიანი გადასახლების დაწყება ევროპიდან და მონების (მონათა მომწოდებლები: დასავლეთ [[დასავლეთი აფრიკა]], [[აზია]], [[ინდონეზია]], [[ცეილონი]], [[მადაგასკარი]]).
*1691 — კაპის კოლონიის პირველი გუბერნატორის [[სიმონ ვან დერ სტელი]]ს დანიშვნა.
*1700 — ჰოლანდიელებინიდერლანდელები აკონტროლებენ ქ. კაპსტადიდან კონცხის შემოგარენს 50-70 კმ. რადიუსში. მრავალრიცხოვან ფერმებში მოჰყავთ [[ხორბალი]], [[ყურძენი]], [[ბოსტნეული]].
*1713 — ყვავილის ეპიდემიის შედეგად ათასობით [[ჰოტენტოტები|ჰოტენტოტი]] გარდაიცვალა, სხვები კი გაიქცნენ.
*1730 — [[აბორიგენები]] შერეკეს შიდა სიღრმეებში; თეთრი რასის რადიუსი გაიზარდა 400 კმ-მდე.
ხაზი 14:
== ბრიტანეთის კონტროლქვეშ==
[[ფაილი:Cape Colony00.jpg|thumb|კაპის კოლონია, 1809 წელი]]
1795—1803 წწ. კაპის კოლონია დაიპყრო დიდმა ბრიტანეთმა, რამდენადაც ის ცდილობდა, არ დაეშვა ამ რეგიონზე [[საფრანგეთი]]ს კონტროლის გაძლიერება, რომელიც თან მოჰყვებოდა საფრანგეთის მიერ ამ რეგიონის მფლობელის [[ნიდერლანდები]]ს დაპყრობას. 1803-1806 წწ. ჰოლანდიისნიდერლანდების ხელისუფლებამ არარდგინა კონტროლი კაპის მიწაზე, რადგან ეს ადგილები იყო ოსტ-ინდიასთან (ამჟამად, [[ინდონეზია]]) ჰოლანდიურინიდერლანდური ვაჭრობისა და ზღვაოსნობის ისტორიაში მნიშვნელოვანი რგოლი. პირველი დაპყრობისას რეგიონის მნიშვნელოვანი სტრატეგიული მდებარეობის გაცნობის შემდეგ, [[ბრიტანელები]] კვლავ მიისწრაფიან მისი დაბრუნებისათვის. ეს მოვლენა მართლაც განხორციელდა 1806 წელს ბრიტანეთის მიერ, რასაც შედგეადშედგეგად მოჰყვა [[ნაპოლეონი]]ს მიერ ფრანგული აგრესიის დაწყება. 1814 წელს ვენის კონგრესმა კოლონია „სამუდამო მფლობელობაში“ გადასცა დიდ ბრიტანეთს. ბრიტანეთის ხელისუფლების საბოლოო განმტკიცება კაპის მიწაზე მოხდა 1814 წელს ლონდონში ანგლო-ჰოლანდიურინიდერლანდური კონვენციის შედეგად.
 
ამის შემდეგ ნიდერლანდებმა ვეღარ შეძლო დანაკარგის შევსება და მეორეხარისხოვან კოლონიურ იმპერიად გადაიქცა, რომელიც უკვე დამოკიდებული იყო დიდ ბრიტანეთსა და [[აშშ]]-ზე. 1815-1845 წწ. ბრიტანული მფლობელობის საპროტესტოდ 15 ათასამდე აფრიკანერმა დატოვა კაპის კოლონიის საზღ[რებისაზღვრები. მიგრაციის პროცესი იწოდა დიდ გადასახლებად. ჰოლანდიელთანიდერლანდელთა ტეთრითეთრი შთამომავლები ძირიტადადძირითადად გადავიდნენ სამხრეთ აფრიკის ცენტრალურ და სამხრეთ-აღმოსავლეთ რაიონებში, სადაც დააარსეს ახალი სახელმწიფო-[[ორანჟი]]ს თავისუფალი სახელმწიფო და [[სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა]] ე.წ. [[ტრანსვაალი]].
 
==გზა დამოუკიდებლობისაკენ==
1872 წელს [[გუბერნატორი]]ს მიერ დანიშნული მთავრობის ნაცვლად, კოლონიამ მოიპოვა უფლება - თავად შეექმნა საკუთარი, პასუხისმგებლობის მქონე ხელისუფლება. პირველი პრემიერ-მინისტრი გახდა [[ჯონ მოლტენო]]. ამ დროიდან დაიწყო კოლონიის გზა დამოუკიდებლობისაკენ.
 
==აფრიკის კოლონიური დაყოფა==
[[ფაილი:LocationCape Colonyca1890.svg|thumb|კაპის კოლონია (გამოყოფილია წითლად), 1890 წელი]]
კოლონიის ტერიტორია მუდმივად იზრდებოდა აფრიკელთა მიწის ხარჯზე: [[ბუშმენები]]ს, [[ჰოჰენტოტებიჰოტენტოტები]]ს, [[ბანტუბანტუს ხალხი]]ს ხალხების. [[ბურები]]სა და [[ინგლისელები|ინგლისელი]] კოლონიზატორების მთელი რიგი დაპყრობების შედეგად ([[კაფრის ბრძოლა]]) კაპის კოლონიის აღმოსავლეთ საზღვარმა 1894 წელს მდინარე [[უმტამბუნა]]მდე მიაღწია. 1895 წელს კოლონიას შეერწყა ტსვანას მიწების სამხრეთ ნაწილი, რომელიც 1884-1885 წწ. იქნა ანექსირებული. არანაკლებ სისხლისმღვრელი იყო თეთრკანიანთა ბრძოლები ერთმანეთში. ეს იყო 1899-1902 წწ. [[ანგლო-ბურების ომი]]. ბურების რესპუბლიკებმა დაკარგეს თავიანთი დამოუკიდებლობა. იმისათვის, რომ მოესპოთ აფრიკანერთა წინააღმდეგობა, [[ისტორია]]ში პირველად ინგლისელებმა შექმნეს [[საკონცენტრაციო ბანაკი]]. 1890 წელს ინგლისელებმა უხეშად წაუყენეს [[პორტუგალიელები|პორტუგალიელებს]] ულტიმატუმი, რომელმაც წერტილი დაუსვა პორტუგალიელთა ოცნებას - შეექმნათ მეორე [[ბრაზილია]] [[აფრიკა]]ში — ტრანსკონტინენტური სამფლობელოების ფართო ზოლი, რომელსაც ერთიან [[იმპერია]]ში უნდა მოაქცია [[ანგოლა]] და [[მოზამბიკი]]. 1910 წელს [[სამხრეთ აფრიკის კავშირი]]ს დომინიონის შექმნით (1961 წლიდან [[სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა]]) კაპის კოლონია შევიდა მის შემადგენლობაში. 1994 წელს უზარმაზარი კაპის კოლონია სამ ახალ პროვინციად გაიყო. ჩრდილოეთ კაპის[[ჩრდილოეთი პროვინციაკაპლანდი]], დასავლეთ[[დასავლეთი კაპის პროვინციაკაპლანდი]] და აღმოსავლეთ[[აღმოსავლეთი კაპის პროვინციაკაპლანდი]].
 
==რესურსები ინტერნეტში==
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/კაპის_კოლონია“-დან