ვიკიპედია

პარიზი: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა
[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
← წინა ცვლილებაშემდეგი ცვლილება →
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ვიზუალურივიკიტექსტი
No edit summary
No edit summary
ხაზი 48:
მდებარეობს რა ჩრდილო-ცენტრალურ საფრანგეთში [[სენა (მდინარე)|მდ. სენის]] ნაპირებზე, პარიზი მდიდარია მუზეუმებით, გალერეებით, რესტორნებითა და ღამის კლუბებით და მას ყველაზე მეტი სტუმარი ჰყავს მსოფლიოში (32 მილიონზე მეტი წელიწადში). პარიზის ყველაზე ცნობილი სიმბოლოა სენის ნაპირას მდებარე 324 მეტრი სიმაღლის ყავისფერი ლითონის [[ეიფელის კოშკი]].
 
პარიზის ადმინისტრაციულ საზღვრებში 2012 წლის მონაცემებით 2 240 62224,062<ref>[http://www.insee.fr/fr/ppp/bases-de-donnees/recensement/populations-legales/departement.asp?dep=75 - INSEE]</ref> ადამიანი ცხოვრობდა, თუმცა ბოლო საუკუნის განმავლობაში ქალაქი გაიზარდა და მნიშვნელოვანწილად გაფართოვდა. ამჟამად პარიზის ურბანულ ნაწილში დაახ. 10 ,550 350 (2011)<ref>[http://insee.fr/fr/themes/tableau_local.asp?ref_id=POP&millesime=2011&typgeo=UU2010&search=00851 - INSEE]</ref> მილიონი მცხოვრებია, აგლომერაციაში კი - 12 ,341 ,418 მილიონი (2012) <ref>[http://insee.fr/fr/themes/tableau_local.asp?ref_id=POP&millesime=2011&typgeo=AU2010&typesearch=territoire&codgeo=AU2010+-+Paris+%28001%29&territoire=OK - INSEE]</ref>.
 
პარიზი და ილ-დე-ფრანსის რეგიონი აწარმოებს საფრანგეთის სიმდიდრის მეოთხედზე მეტს და მისი [[ეშპ]] დაახ. €450 მილიარდი ($506.7 მილ. ამ. დოლარი) იყო 2003 წელს. ახლომდებარე [[ლა დეფანსი]]ს ბიზნეს უბნის ჩათვლით პარიზში განლაგებულია ფრანგულ კომპანიათა თითქმის ნახევარის შტაბ-ბინები, ისევე როგორც მრავალ საერთაშორისო ფირმათა და ორგანიზაციათა წარმომადგენლობები.
ხაზი 127:
== ისტორია ==
[[ფაილი:Vue générale de l'Exposition universelle de 1889.jpg|მინი|300px|[[1889 წლის მსოფლიო გამოფენა]]]]
პარიზის ტერიტორიაზე მუდმივი ცხოვრების პირველი კვალი ჩვენს ერამდე 42004,200 წლით თარიღდება. [[კელტები|კელტი]] [[სენონები]]ს ტომის ქვეჯგუფი, ცნობილი მენავეები და მოვაჭრეები პარიზიები მდინარე სენის მიდამოებში ქრისტეშობამდე 250 წლით ადრე დასახლდნენ. [[რომი]]ს დასავლურმა კამპანიებმა პარიზის აუზი ჩვ.წთ.აღმ-დე 52 წელს დაიპყრო. რომაელთა მუდმივი ჩასახლებაც იმავე საუკუნეში იწყება, კერძოდ მარცხენა ნაპირზე, სენტ-ჟენევიევის ბორცვზე და ილ-დე-ლა-სიტეს კუნძულზე. ქალაქს იმხანად ლუტეცია (Lutetia) ერქვა, შემდგომ კი გალურის გავლენით ლუტეცი (Lutèce)დაერქვა. გალო-რომანულ ეპოქაში ქალაქი თანდათან დაწინაურებას განიცდის, ჩნდება პირველი სასახლეები, [[აბანო]]ები, [[ფორუმი]], [[ტაძარი|ტაძრები]], [[თეატრი|თეატრები]] და [[ამფითეატრი]]ც კი. [[რომის იმპერია|რომის იმპერიის]] დაცემამ და გერმანიკულმა შემოსევებმა პარიზი ისევ განუვითარებლობის ხანაში გადაისროლა და ერთ კუნძულზე მდებარე ბუნებრივ [[ციხესიმაგრე]]ს დაამსგავსა. ლუტეციას პარიზი სწორედ რომის იმპერიის ოკუპაციის ბოლო ხანებში ეწოდა.
 
ჩვ.წთ. აღ-ით 500 წელს პარიზი ფრანკთა მეფის [[კლოვის I]]-ის სამეფოს [[დედაქალაქია]]. კლოვის I-მა დააარსა ქალაქში პირველი [[კათედრალი]] და [[სააბატო]].
ხაზი 133:
== დემოგრაფია ==
[[ფაილი:Paris uu ua jms.png|მინი|პარიზის დემოგრაფიული რუკა]]
[[ანტიკური ხანა|ანტიკურ პერიოდსა]] და [[შუა საუკუნეები|შუა საუკუნეებში]] უამრავი ომების, ეპიდემიებისა და მასობრივი შიმშილის გამო ქალაქის მოსახლეობა საგრძნობლად მცირდებოდა. მაგალითად, [[1832]] წლის ქოლერამ 20 002,000 ადამიანი იმსხვერპლა.
 
XIX საუკუნის [[ინდუსტრიალიზა]]ციამ მოსახლეობის საგრძნობი ზრდა გამოიწვია. [[1921]] წელს მოსახლეობამ 3 მილიონს მიაღწია, ეს ციფრი პარიზის ისტორიაში დღემდე რეკორდულია. დღეისათვის პარიზში ორ მილიონზე ოდნავ მეტი ადამიანი ცხოვრობს (იგულისხმება ძველი ქალაქი).
ხაზი 141:
იმის ხარჯზე, რომ პარიზელთა დიდი ნაწილი, პენსიაზე გასვლის შემდეგ, გარეუბნებში ან საფრანგეთის სამხრეთით გადადის საცხოვრებლად, პარიზი საკმაოდ "ახალგაზრდა ქალაქს" წარმოადგენს.
 
აქ ცხოვრობს დაუქორწინებელთა უდიდესი რაოდენობა - საშუალო პარიზული ოჯახი 1,75 ადამიანისგან შედგება. ფერტილობის კოეფიციენტი შეადგენს 1,64-ს რადგან პარიზული ოჯახების დიდ ნაწილს მხოლოდ ერთი შვილი ჰყავს. [[2004]] წლის მდგომარეობით, შობადობის კოეფიციენტი 14,8 შეადგენს, სიკვდილიანობისა კი — 6,6. ამგვარად, მოსახლეობის ბუნებრივი მატება + 8,1-ია, ხოლო საერთო + 2,1.
 
== ეთნიკური შემადგენლობა ==
ამდროისათვის პარიზში 310 ,000-ზე მეტი უცხოელი ცხოვრობს, რაც ქალაქის მოსახლეობის 14,5 %-ს შეადგენს. ემიგრანტების დიდ ნაწილს [[პორტუგალია|პორტუგალიიდან]], [[ალჟირი]]დან, [[მაროკო]]დან და ევროპისა და აფრიკის სხვადასხვა ქვეყნებიდან ჩასულები წარმოადგენენ.
 
== რელიგია ==
[[ფაილი:Aftnn Le Basilique du Sacre Coeur 3.jpg|მინი|[[საკრე-კიორის ბაზილიკა]]]]
მოსახლეობის 80 % [[ქრისტიანობა|ქრისტიანია]], 75 % [[კათოლიციზმი|კათოლიკეა]], ამათგან უმეტესობა — ლათინური ყაიდის კათოლიკეა, ზოგიერთი — სომხური და ბიზანტიური ეკლესიების მრევლია. პარიზში 94 კათოლიკური თემია, აქედან 15 მართლმადიდებლური, 21 [[სინაგოგა]] (პარიზში 220 ,000 იუდეველია) და 2 [[მეჩეთი]]ა 50 ,000 მუსულმანისთვის, (უმეტესობა სუნიტია).
 
== ეკონომიკა ==
პარიზი — საფრანგეთის ეკონომიკის უმნიშვნელოვანესი ცენტრია. ქვეყნის სამრეწველო საწარმოების თითქმის მეოთხედს მეტროპოლიაში საკუთარი შტაბ-ბინები აქვს გახსნილი.
 
სამუშაო ადგილების (85 %) მომსახურების სფეროზე მოდის. იმის მიუხედავად, რომ მრეწველობა ქალაქის საზღვრებს სულ უფრო შორდება, ასი ათასამდე სამუშაო ადგილის შექმნა მაინც შეუძლია პარიზელთათვის. ამდენიმე სამუშაო ადგილი მოდის მცირე საწარმოებზე - სერვისის სფერო (35 %), [[წარმოება]] (30 %), [[მშენებლობა]] (20 %) და [[კვება]] (15 %).
 
განვითარებულია ტურისტული ბიზნესიც: [[2007]] წელს ჩინელმა ტურისტებმა 79 მლნ ევრო დახარჯეს პარიზის უბეგრო მაღაზიებში, იაპონელებმა 87 მლნ ევრო, რუსებმა 72 მლნ ევრო, ამერიკელებმა 71 მლნ ევრო.
ხაზი 171:
[[ფაილი:Péripherique Porte de le Muette.JPG|thumb|წრიული გზა]]
პარიზი — ქვეყნის უმსხვილესი სატრანსპორტო კვანძია. ისტორიულად საფრანგეთისთის მნიშვნელოვანი გზები პარიზიდან გადიოდა რადიუსებით, და დღეს-დღეობითაც ეს რადიუსები საფრანგეთის საავტომობილო რუკებზე კარგად ჩანს. ქალაქიდან ყველა შესაძლოა მიმართულებით გადის გზები: А1 [[ლილი]]სკენ, А4 [[რეიმსი]]სკენ, А5 [[დიჟონი]]სკენ, А6 [[ლიონი]]სკენ, А77 [[ნევერი]]სკენ, А10 [[ორლეანი]]სკენ, А13 [[რუანი]]სკენ და А16 [[ამიენი]]სკენ.
ქალაქის ირგვლივ აშეენებულია წრიული გზა, რომელსაც 2-4 ზოლიანი სავალი ნაწილი აქვს ორივე მიმართულებით. კიდევ ორი წრიული გზა — A86 და A104 —რაც საშუალებას აძლევს სატრანზიტო მძღოლებს პარიზს შემოუარონ ქალაქში შეუსვლელად.
 
== ავიატრანსპორტი ==
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/პარიზი“-დან