იაპონური ენა: განსხვავება გადახედვებს შორის

: (ქვემორე სტატიაში იაპონური საკუთარი სახელების ([[ისტორიზმი|ისტორიზმები]], [[ეთნონიმი|ეთნონიმები]] და ა.შ.), ასევე [[იაპონოლოგია|იაპონოლოგიური]] [[ტერმინოლოგია|ცნება-ტერმინთა]] ქართული მართლწერის შესაბამისად გადმოტანისას ამოსავალი კრიტერიუმი [[ტრანსკრიფცია|ტრანსკრიბირების]] უწინ ჩვენში გავრცელებული [[პოლივანოვის სისტემა|რუსული ტრადიცია]] კი არ იყო, არამედ –- '''[[რომაჯი]]''' ( '''ローマ字''' ).)

იაპონიის საზღვრებს გარეთ იაპონურად მეტყველებს [[ამერიკის შეერთებული შტატები|ამერიკის შეერთებული შტატებში]] დაახლ. 200.000 კაცი [[ჩრდილოეთ ამერიკა|ჩრდილოეთ ამერიკის]] [[მატერიკი|მატერიკზე]], ხოლო [[წყნარი ოკეანე|წყნარ ოკეანეში]] მდებარე [[ჰავაი]]ს [[კუნძული|კუნძულებზე]] კი დაახლ. 220.000 კაცი მეტყველებს. დიდია იაპონურენოვან მოსახლეთა რაოდენობა ასევე [[სამხრეთ ამერიკა]]ში და განსაკუთრებით [[ბრაზილია]]ში, სადაც დაახლ. 380.000 კაცი ითვლება იაპონურად მოსაუბრედ. იაპონიის გარეთ იაპონურად მოლაპარაკეთა დიდრიცხოვნება გამოიწვია მე–19 საუკუნის მიწურულსა და მე–20მე-20 საუკუნის შუა ხანებში [[ემიგრაცია|ემიგრაციის]] სამმა ტალღამ.

იაპონურს არ აქვს [[რიცხვი]] და [[სქესი]], [[არსებითი სახელი]] არ [[ბრუნვა|იბრუნვის]]. [[ძირითადი ლექსიკური მარაგი]] ორმარცვლოვანია. არსებობს იაპონურის მრავალი [[რეგიონალური დიალექტი|რეგიონალური]] და [[სოციალური დიალექტი|სოციალური]] [[დიალექტი]]. იაპონურიიაპონურ ენას სტანდარტიზაციის პროცესში საფუძვლად [[ტოკიო]]ს ქალაქური მეტყველება დაედო .

პირველი პრობლემა არის ის, რომ უძველესი იაპონური და დღემდე ჩვენამდე მოღწეული წერილობითი ძეგლი ([[კოჯიკი]]) ჩვ. წელთაღრიცხვის VIII საუკუნით თარიღდება, ანუ დაახლ. ამდროინდელია ასევე უძველესი ალთაური წერილობითი ძეგლები [[ორხონი|ორხონ]]–[[რუნული]] და [[ყიტანი]]ს დაწერლობებიდამწერლობები. იაპონური ენის ისტორიის შესახებ არსებული ყველა მეცნიერული მონაცემი, რომელიც უფრო ადრინდელ პერიოდს შეეხება, წარმოადგენს ლინგვისტურ რეკონსტრუქციებს ანდა არქეოლოგიურ და გენეტიკურ გამოკვლევებს ეყრდნობა.

მეორე პრობლემა ისაა, რომ იაპონური მგავსებებს ავლენს [[კორეული ენა|კორეულ]] და [[ალთაური ენები|ალთაურ ენებთან]] (ერთადერთი გამონაკლისი ამ მხრივ არის ჩრდილოტუნგუსური ენები, რომლებიც სინტაქსურად სულ სხვაგვარად მოწესრიგდებიან) [[ფონეტიკა]]ში, [[მორფოლოგია]]სა და [[სინტაქსი|სინტაქსში]]. ამასთანავე [[ძველი იაპონური ენა]] მორფოლოგიასა და სინტაქსში ბევრ საერთოობასთან (მათ შორიაშორის [[ძველი თურქული ენა|ძველთურქულთანაც]], როგორც ალთაურ ენათაგან ყველაზე დასავლეთით მდებარე და ამავდროულად ყველაზე ადრინდელი დამწერლობის მქონე ენა) ერთად „უცნაურობებსაც“ ავლენს. ყოველივეს მიუხედავად [[ალტაიცისტი|ალტაიცისტების]] დიდი ნაწილი [[კორეული ენა|კორეულ]] და იაპონურ ენებს საერთო პროტოენის ([[მაკრო–ალთაური]]) ადრინდელ ფრაგმენტებად მიიჩნევს, ხოლო [[თურქული ენა|თურქული]], [[მონღოლური ენა|მონღოლური]] და [[ტუნგუსური ენა|ტუნგუსური]] ენები ალთაურის უფრო გვიანდელ ნამსხვრევებად განიხილება. ყოველი ამ ენისათვის საერთო დამახასიათებელი თვისება [[აგლუტინაცია]] არის.

გაცილებით უფრო მეტია ცნობილი [[იაიოის ენა|იაიოის ენის]] შესახებ; ენათმეცნიერმა რილიმ (Riley) თავის ერთ–ერთერთ-ერთ გამოკვლევაში 2003 წელს პროტო–იაპონურისაპროტო-იაპონურისა და ისტორიული კორეის სახელმწიფოს ენის –- [[გოგურიეოს ენა|გოგურიეოს]] ლინგვისტური რეკონსტრუქცია მოახდინა და შეეცადა მათი ნათესაობა დაედგინა. ამ [[ჰიპოთეზა|ჰიპოთეზის]] თანახმად იაპონური ქვეყნების პოლიტიკურად მოკავშირე კორეული სახელმწიფოების [[გაია]]სა და [[ბაეკლე]]ს ენები კიდევ უფრო მეტ ურთიერთნათესაობას ამჟღავნებენ. მიუხედავად ამისა, რილის ეს მოსაზრება ჰიპოთეზად რჩება საკმარისი [[არგუმენტი|არგუმენტების]] უქონლობის გამო.

ზოგიერთი ჰიპოთეზით იაპონური ენის კლასიფიცირება სხვა ენათა ოჯახებში უნდა მოხდეს. მაგ. ერთი ჰიპოთეზის თანახმად თანამედროვე იაპონურ ენას [[ავსტრონეზული ენები]]ს მსგავსი ფონეტიკა აქვს, მაშინ როცა მეორე ჰიპოთეზა იაპონური ენის [[სინტაქსი|სინტაქსურ]] მსგავსებებს წარმოაჩენს [[დრავიდული ენები|დრავიდულ ენებთან]].იაპონური ენის ნათესაობის შესახებ არსებული ჰიპოთეზებიდან არც ერთი არაა საბოლოო და საყოველთაოდ მიღებული.

თავისი თვითმყოფადობა მნიშვნელოვანწილად დღემდე შემოინახა იაპონურმა ენამ. კერძოდ; იაპონური ენის გრამატიკა კი ჰგავს ალთაურს ([[აგლუტინაცია]], [[სიტყვათწყობა]]), მაგრამ წარმოთქმა ტიპიურად ასტრონეზულია (თანხმოვანთა გაორმაგების ნაკლებობა, მხოლოდ მღიერი თანხმოვანი „-'''n'''“ სიტყვის ბოლოში). ალთაური წარმოთქმის ისეთი ელემენტი, როგორიცაა [[ხმოვანთა ჰარმონია]] დროთა განმავლობაში აქ ხმარებიდან გამოსულა .

[[იაპონური დამწერლობა|იაპონური სადამწერლობო სისტემა]] გამოიყენებს [[ჩინური დამწერლობა|ჩინურ სადამწერლობო ნიშნებს]], რომელსაც იაპონიაში ჰქვია [[კანჯი]]. გარდა ამისა, კიდევ ორი ე.წ. ანბანია გამოყენებაში [[ჰირაგანა]] და [[კატაკანა]]. იაპონური ენის შემსწავლელს ამის გამო ფაქტობრივად სამი ანბანის დაუფლება უწევს [[კანჯი|'''კანჯი'''ს]], [[ჰირაგანა|'''ჰირაგანა'''სა]] და [[კატაკანა|'''კატაკანა'''სი]]. ნებისმიერი იაპონური (საგაზეთო ან ლიტერატურული) [[ტექსტი]] შეიცავს დამწერლობების სამივე სახეობას, რადგან ყოველივე მათგანს თავისი [[სემანტიკა|სემანტიკურ]]–-[[გრაფიკა|გრაფიკული]] ფუნქცია აქვს ტექსტში. ასე მაგ.; '''კანჯის''' მეშვეობით ძირითადად ჩინურ–იაპონური სიტყვის [[სიტყვის ფუძე|ფუძე]]–[[სიტყვის ძირი|ძირები]] ([[საკუთარი სახელები]], გვარ–სახელები და ა.შ.სხვა) გამოიხატება, ხოლო '''კატაკანა''' და '''ჰირაგანა''' , როგორც კუთხოვანი და მრგვლოვანი ნაირ–სახეობების იაპონური დამწერლობისა [[სუფიქსი|სუფიქსების]] და უცხოენოვანი [[სიტყვა|სიტყვების]] (მათ შორის შედარებით ახალი [[ნასესხობება|ნასესხობების]]) გადმოსაცემად. ამ მარცვლოვანი ანბანით ბევრი ჩინური სიტყვა ისესხეს გადმოიღეს იაპონურში, მაგრამ ჩინური და იაპონური ენების [[ფონეტიკა]] და [[მორფოლოგია]] ძირ–ფესვიანად განსხვავდება ერთმანეთისაგან; ჩინურისაგან გასხვავებით იაპონური ენა არ იცნობს [[ტონი|ტონს]] და გაცილებით ნაკლები [[თანხმოვანი]] აქვს. იაპონური მარცვლების რაოდენობას (150) თუ შევადარებთ ჩინურისას, სადაც მათი რაოდენობა ([[ტონი|ტონების]] გათვალისწინებით) 1 600 არის, დავინახავთ, რომ იაპონური ენა თავისი მარცვალთა მარაგით საკმაოდ მოკრძალებულად გამოიყურება. [[გრამატიკაში]] იაპონური ენა, [[იზოლირებადი ენები|იზოლირებადი]] ჩინური ენის საპირისპიროდ [[აგლუტინირებადი ენა|აგლუტინირებადი]] ენაა, გააჩნია მთელი რიგი [[სუფიქსი|სუფიქსებისა]] ე.წ. [[პარტიკლი]] და [[ფუნქციური სახელი|დანიშნულებითი სახელი]], რომელთაც დაახლოებით ის ფუნქცია აკისრიათ, როგორიც [[ფლექსია]]ს, [[წინდებული|წინდებულსა]] და [[შორისდებული|შორისდებულს]] ევროპის ბევრ ენაში.

თანამედროვე იაპონურ ენაში ერთმანეთისაგან გამიჯნავენ „ძველ იაპონურსა“ და ჩინურ ელემენტებს. წერით ნიშნებს შორის განასხვავებენ '''ონ–იომი'''სა ('''音読み''' [On-yomi]) და '''კუნ–იომი'''ს ('''訓読み''' [Kun-yomi]). ონ–იომი წარმოადგენს წაკითხვის ჩინურ–იაპონურჩინურ-იაპონურ ვარიანტს, ჩინური წაკითხვის გადატანას (მხედველობაშია პროცესი, რომელიც მიმდინარეობდა უპირატესად ორი ([[სუნი]]სა და [[ტანი]]ს) ხანაში ) იაპონური ენის ბგერათა მარაგის მეშვეობით, ხოლო კუნ–იომისკუნ-იომის მეშვეობით კი "ძველი იაპონური" სიტყვა წერილობით ნიშანთანაა [[სემატიკა|სემანტიკურად]] დაკავშირებული. ზოგიერთი ბგერითი ფიგურა (შე)იხამებს ორივე სფეროს. ჩინურიდან მომდინარე იაპონური ზმნები და ზედსართავები, რომელნიც ჩინური სიტყვების დარად ფლექსიას არ მორჩილებენ, სულ სხვანაირად ფუნქციონირებენ (მათ შორის გრამატიკული თვალსაზრისით), ვიდრე მათი ძველი იაპონური [[ოპოზიცია|ოპოზიციები]].