თურქეთი: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary
ხაზი 130:
ანატოლიის ნახევარკუნძული (ასევე მცირე აზია), რომელზეც თანამედროვე თურქეთის უმეტესი ნაწილი მდებარეობს, ერთ-ერთი უძველესი განუწყვეტლივ დასახლებული რეგიონია მსოფლიოში მისი ევროპისა და აზიის გასაყარზე მდებარეობის გამო. ადრეული ნეოლითური დასახლებები, როგორიცაა [[ჩათალჰოიუკი]] (მექოთნეობის ნეოლითი), [[ჩაიონიუ]] ([[მექოთნეობამდელი ნეოლითი ა]]), [[ნევალი ჩორი]] ([[მექოთნეობამდელი ნეოლითი ბ]]), [[ჰაჩილარი]] (მექოთნეობის ნეოლითი), [[გიობექლი თეფე]] (მექოთნეობამდელი ნეოლითი ა) და [[მერსინი]] მსოფლიოში ერთ-ერთ უძველეს დასახლებებად არის მიჩნეული.<ref name="AnatoliaNeolithic">{{cite paper|url=http://www.canew.org/files/Thissen%20lecture.pdf|title=Time trajectories for the Neolithic of Central Anatolia|author=Thissen, Laurens|publisher=CANeW - Central Anatolian Neolithic e-Workshop|format=[[PDF]]|accessdate=2006-12-21|date=2001-11-23}}</ref> [[ტროა]]ს დასახლება იწყება ნეოლითიდან და გრძელდება [[რკინის ხანა|რკინის ხანის]] პერიოდში. დოკუმენტური წყაროებიდან ჩანს, რომ ანატოლიელები [[ინდო-ევროპული ენები|ინდო-ევროპულ]], [[სემიტური ენები|სემიტურ]] და [[სამხრეთ-კავკასიური ენები|ქართველურ]] ენებზე მეტყველებდნენ, ისევე როგორც მრავალ გაურკვეველი ნათესაობის ენაზე. ფაქტობრივად, ინდო-ევროპული [[ხეთური ენა|ხეთურისა]] და [[ლუვიური ენა|ლუვიურის]] ანტიკურობის გამო, ზოგიერთი მკვლევარი მიიჩნევს, რომ ანატოლია უნდა იყოს ის რეგიონი, საიდანაც ინდო-ევროპული ენები გავრცელდა.<ref name="AnatoliaIndoEuropean">{{cite journal|last=ბალტერი|first=მაიკლ|title=Search for the Indo-Europeans: Were Kurgan horsemen or Anatolian farmers responsible for creating and spreading the world's most far-flung language family?|journal=[[მეცნიერება (ჟურნალი)|მეცნიერება]]|volume=303|issue=5662|pages=1323|date=2004-02-27|doi=10.1126/science.303.5662.1323|pmid=14988549}}</ref>
[[ფაილი:Celsus-Bibliothek2.jpg|thumb|left|200px|[[ცელსუსის ბიბლიოთეკა]], [[ეფესო]], 135 წ.]]
პირველი მნიშვნელოვანი იმპერია ამ არემარეში იყო [[ხეთები]]ს, ძვ. წ. XVIII-დან XIII-მდე. შემდეგ გაძლიერდნენ [[ფრიგია|ფრიგიელები]], ინდო-ევროპელი ხალხი, სანამ მათ სამეფოს [[ქიმერიელებიკიმერიელები]] გაანადგურებდნენ ძვ. წ. VII საუკუნეში.<ref name="TroyHittiteEmpirePhrygians">{{cite web|url=http://www.metmuseum.org/toah/ht/03/waa/ht03waa.htm|title=ანატოლია და კავკასია (მცირე აზია), ძვ. წ. 2000 – 1000, ''ხელოვნების ისტორიის ქრონოლოგია.''|author=მეტროპოლიტენის ხელოვნების მუზეუმი, ნიუ-იორკი|authorlink=მეტროპოლიტენის ხელოვნების მუზეუმი|publisher=New York: The Metropolitan Museum of Art|accessdate=2006-12-21|month=ოქტომბერი | year=2000}}</ref> ფრიგიელთა მემკვიდრე სახელმწიფოთაგან ყველაზე ძლიერები იყვნენ [[ლიდია]], [[ქარია]] და [[ლიკია]]. ლიდიელები და ლიკიელები ფუნდამენტურად ინდო-ევროპულ ენებზე მეტყველებდნენ, თუმცა ორივე ენას არა-ინდო-ევროპული ელემენტები ჰქონდა ათვისებული ხეთებისა და ელენისურ პერიოდებამდე.
 
ძვ. წ. 1200 წლიდან დაწყებული, ანატოლიის დასავლეთი სანაპირო დასახლებული იყო [[აეოლიელები|აეოლიელი]] და [[იონიელები|იონიელი]] [[ბერძნები]]თ. ძვ. წ. VI და V საუკუნეებში მთელი რეგიონი სპარსეთის [[აქემენიდების იმპერია]]მ დაიპყრო, რომელიც ძვ. წ. 334 წელს [[ალექსანდრე დიდი|ალექსანდრე დიდმა]] აიღო.<ref name="PersiansInAsiaMinor">{{cite web|url=http://www.wsu.edu/~dee/GREECE/PERSIAN.HTM|title=ძველი საბერძნეთი: სპარსეთის ომები|author=ჰუკერი, რიჩარდ|publisher=Washington State University, WA, United States|accessdate=2006-12-22|date=1999-06-06}}</ref> ანატოლია შემდგომში რამდენიმე მცირე ელენისტურ სამეფოდ დაიშალა (მათ შორის [[ბითინია]]დ, [[კაბადოკია]]დ, [[პერგამონი|პერგამონად]] და [[პონტუსი|პონტუსად]]), რომლებიც [[რომის იმპერია|რომის იმპერიის]] ვასალები გახდნენ ძვ. წ. I საუკუნისთვის.<ref name="AlexanderToRome">{{cite web|url=http://www.metmuseum.org/toah/ht/04/waa/ht04waa.htm|title=ანატოლია და მცირე კავკასია (აზია მინორი), ძვ. წ. 1000 - ახ. წ. 1. ''ხელოვნების ისტორიის ქრონოლოგია.''|author=მეტროპოლიტენის ხელოვნების მუზეუმი, ნიუ-იორკი|authorlink=მეტროპოლიტენის ხელოვნების მუზეუმი|publisher=ნიუ-იორკი: მეტროპოლიტენის ხელოვნების მუზეუმი|accessdate=2006-12-21|month=October | year=2000}}</ref> 324 წელს, რომის იმპერატორმა [[კონსტანტინე დიდი|კონსტანტინე I]]-მა რომის იმპერიის ახალ დედაქალაქად [[ბიზანტიუმი]] აირჩია და მას [[ახალი რომი]] (მოგვიანებით [[კონსტანტინოპოლი]] და [[სტამბოლი]]) დაარქვა. [[დასავლეთ რომის იმპერია|დასავლეთ რომის იმპერიის]] დაცემის შემდეგ, ის [[ბიზანტიის იმპერია|ბიზანტიის იმპერიის]] დედაქალაქი გახდა (აღმოსავლეთ რომის იმპერია).<ref>{{cite web|url=http://depts.washington.edu/silkroad/cities/turkey/istanbul/istanbul.html |title=Constantinople/Istanbul|author=დენიელ უოგი |authorlink= |publisher=ვაშინგტონის უნივერსიტეტი, სიეტლი|accessdate=2006-12-26|year=2004}}</ref>
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/თურქეთი“-დან