'''ბესარიონი''' (ბარათაშვილ-ორბელიშვილი) (გ. [[1737]]) — აღმოსავლეთ [[საქართველო]]ს [[კათოლიკოს-პატრიარქი]] [[1723]] და [[1725]]-[[1737]] წლებში (ინთრონიზაცია აღესრულა დაგვიანებით1730 წლის 7 თებერვალს, იხ. მინაწერი ხელნაწერზე K-28), სასულიერო მწერალი. [[1680]]-[[1723]] წლებში იყო დავით-გარეჯის [[იოანე ნათლისმცემელი|იოანე ნათლისმცემლის]] მონასტრის მღვდელიმღვდელ–მონაზონი. როდესაც [[თბილისი|თბილისში]] ოსმალები შემოვიდნენ და კათოლიკოსი [[დომენტი IV|დომენტი]] [[ლორე|ლორეს ციხეციხეში]]ში გაიხიზნა, ქართლის გამგებელმა იესემ კათოლიკოსად დასვა ([[1723]]) ([[1729]] წლამდე ბერად იყო აღკვეცილი და სამწერლო მოღვაწეობას ეწეოდა ბესარიონ ორბელიშვილი. ამას ადასტურებს [[ტიმოთე გაბაშვილი]]ს მიერ გადაწერილი ბესარიონ ორბელიშვილის „გრდემლი“<ref>Ф. Жордания, «Описание рукописей Тифлисского Церковного Музея», I, № 119</ref>.). ოსმალებმა მალე დააბრუნეს დომენტი, მაგრამ ის ოსმალეთში გაემგზავრა და კათოლიკოსად ისევ ბესარიონი დადგადადგინდა. იგი ენერგიულად ეძებდა ოსმალთა უღლისაგან [[საქართველო]]ს გათავისუფლების გზას, სთხოვდა ასტრახანში მყოფ [[ვახტანგ VI|ვახტანგ VI-ს]] საქართველოში ჩამოსულიყო და სათავეში ჩასდგომოდა ქვეყანას. ბესარიონი გარეჯის ლიტერატურული სკოლის ერთ-ერთი აქტიური მოღვაწე იყო. მას მიეწერება ქართული „ჰაგიოგრაფიული კრებული“-ს II რედაქცია: დომენტი კათოლიკოსის ინიციატივით შედგენილი ადრინდელი კრებული ბესარიონმა შეავსო ახალი თხზულებებით ([[რაჟდენ პირველმოწამე|რაჟდენ პირველმოწამის]], [[ლუარსაბ II|ლუარსაბ მეფის]], [[ჩოლოყაშვილი, ბიძინა|ბიძინა ჩოლოყაშვილის]], [[შალვა და ელიზბარ ერისთავები|შალვა და ელიზბარ ერისთავების]] ცხოვრებანი). ბესარიონს მნიშვნელოვანი წვლილი მიუძღვის ქართული ლიტურგიკული და პოლემიკური მწერლობის განვითარებაშიც. სლავურ-რუსულ პროლოგ-სვინაქსარების მიხედვით მან შეადგინა „სადღესასწაულო“-ს ახალი რედაქცია. საქართველოში მართლმადიდებლური რწმენის დასაცავად კათოლიკობისა და კათოლიკური ეკლესიის წინააღმდეგ დაწერა პოლემიკურ-დოგმატიკური თხზულება „გრდემლი“.
