ყაბარდო-ბალყარეთი: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary
No edit summary
ხაზი 2:
|მშობლიური_სახელი = AКъэбэрдей-Балъкъэр Республикэ<br />Къабарты-Малкъар Республика
|სრული_სახელი = ყაბარდო-ბალყარეთის რესპუბლიკა
|საერთო_სახელი = თურქეთიყაბარდო-ბალყარეთი
|დროშა = Flag of Kabardino-Balkaria.svg
|გერბი = Coat of Arms of Kabardino-Balkaria.svg
ხაზი 9:
|დევიზი =
|ოფიციალური_ენები = [[ყაბარდოული ენა|ყაბარდული]], [[ბალყარული ენა|ბალყარული]]
|დედაქალაქი = [[ნალჩიკი]]
|უდიდესი_ქალაქი =
|მთავრობის_ტიპი = [[რესპუბლიკა]]
|ფართობი = 12. 500
|სავარაუდო_მოსახლეობა = 896. 900
|მოსახლეობა_სავარაუდოდ_წელს = 2005
|მოსახლეობის_სიმჭიდროვე = 72.,1
|ვალუტა = [[რუსული რუბლი]]
|ვალუტის_კოდი =
|დროის_სარტყელი = UTC+3/UTC+4
|ქვეყნის_კოდი = RU-KB
|cctld =
|სატელეფონო_კოდი = 7
}}
[[Fileფაილი:Kabardino Balkaria Republic map.png|thumb|right|250px]]
'''ყაბარდო-ბალყარეთი''' ([[ყაბარდოული ენა|ყაბ.]] ''Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэ''; [[ბალყარული ენა|ბალყ.]] ''Къабарты-Малкъар Республика''; {{lang-ru|''Кабардино-Балкария''}}) — რუსეთის ფედერაციის სუბიექტი, შედის [[ჩრდილოეთ კავკასიის ფედერალური ოკრუგი]]ს შემადგენლობაში<ref>2010 წლის 19 იანვრამდე [[სამხრეთის ფედერალური ოკრუგი|სამხრეთის ფედერალურ ოკრუგში]].</ref>.
 
ესაზღვრება ჩრდილოეთით [[სტავროპოლის მხარე]]ს, სამხრეთით [[ჩრდილოეთი ოსეთი|ჩრდილოეთ ოსეთს]] და [[საქართველო]]ს, დასავლეთით [[ყარაჩაი-ჩერქეზეთი|ყარაჩაი-ჩერქეზეთს]].
ხაზი 31:
 
== დედაქალაქის ისტორია ==
დედაქალაქი - ნალჩიკი. ქალაქის სახელის წარმოშობის შესახებ რამდენიმე ვერსია არსებობს. ყველაზე სარწმუნოდ ითვლება, რომ ქალაქმა თავისი სახელწოდება მიიღო მთის ფორმისაგან, რომლის ტერიტორიაზეც არის გაშენებული. [[ნალჩიკი]] ყაბარდო-ბალყარეთის ენაზე ითარგმნება როგორც ნალი. გეოგრაფიულად ქალაქი გაშენებულია მთის გარშემო, ნალის ფორმით. ამიტომაც, ქალაქის ემბლემას ნალი წარმოადგენს.
 
ციხე-ქალაქი ნალჩიკი დაარსდა 1818 წელს (ზოგიერთი მონაცემით, პირველი დასახლება დათარიღებულია 1724 წლით). სამხედრო დასახლება ციხე-ქალაქში გაჩნდა 1838 წლიდან, ამ დროისათვის იქ 2300 ადამიანი ცხოვრობდა.
 
1921 წლიდან [[ნალჩიკი]] [[ყაბარდო]]ს ცენტრია, 1922 წლიდან - [[ყაბარდო-ბალყარეთის ავტონომიური ოლქი]]ს ცენტრია, ხოლო 1936-1991 წლებში [[ყაბარდო-ბალყარეთის ავტონომიური რესპუბლიკა|ყაბარდო-ბალყარეთის ავტონომიური რესპუბლიკი]]ს დედაქალაქი. 1991 წლიდან ქ. ნალჩიკი [[ყაბარდო-ბალყარეთის რესპუბლიკა|ყაბარდო-ბალყარეთის რესპუბლიკის]] დედაქალაქია.
 
== გავრცელებული ენები ==
 
ყაბარდო-ბალყარეთის სახელმწიფო ენებია – [[ყაბარდოული ენა|ყაბარდული]] (ყაბარდო-ჩერქეზული), [[ბალყარული ენა|ბალყარული]] (ყარაჩაი-ბალყარული) და [[რუსული ენა|რუსული]].
 
ყაბარდო-ჩერქეზული ენა, [[კავკასიური ენები]]ს [[აფხაზურ-ადიღური ენები|აფხაზურ-ადიღეურ ჯგუფს]] მიეკუთვნება. ერთ-ერთ ოფიციალურ ენას ყაბარდო-ბალყარული და ყარაჩაი-ჩერქეზული წარმოადგენს.
 
ზოგიერთი ენათმეცნიერი მიიჩნევს, რომ ყაბარდო-ჩერქეზულ ენას ადიღეურ ენასთან აქვს კავშირი. თავად [[ადიღელები|ადიღეები]], [[ყაბარდოელები]] და [[ჩერქეზები]] თავიანთ ენას „адыгэбзэ“-ს უწოდებენ, რაც „ადიღეურ ენას“ ნიშნავს. იგი სამი დიალექტისგან შედგება. ყაბარდოელების უმრავლესობა [[თერგი|თერგულ]]-ყაბარდულ დიალექტზე საუბრობს, უმცირესობა - [[ყუბანი|ყუბან]]-ყაბარდინულზე და ე. წ. [[ბესლანი|ბესლანურ]] დიალექტზე.
 
1924 წლამდე დამწერლობაში, ძირითადად, [[არაბული ანბანი|არაბულ ანბანს]] და [[კირილიცა]]ს იყენებდნენ, 1924-1936 წლებში _ [[ლათინური|ლათინურს]], ხოლო 1936 წლიდან კვლავ კირილიცა გამოიყენება.
 
ყარაჩაი-ბალყარული ენა [[თურქული ენა|თურქული ენის]] ჩრდილო-დასავლურ შტოს მიეკუთვნება, რომელიც ყაბარდო-ბალყარეთის და ყარაჩაი-ჩერქეზეთის ერთ-ერთ სახელმწიფო ენას წარმოადგენს. მას მშობლიურ ენაზე [[ბალყარელები]] “малкъар тил”-ს უწოდებენ, ხოლო [[ყარაჩაელები]] - “къарачай тил”-ს.
 
ყარაჩაი-ბალყარულ ენას აქვს ორი დიალექტი - ყარაჩაი-ბაკსანო-ჩეგემის (чокающий) და მალკარიული (цокающий), ასევე, ხოლამო-ბიზინგიური კილო-კავი. ყარაჩაი-ბალყარული ლიტერატურული ენა ეფუძნება ყარაჩაი-ბაკსანო-ჩეგემის დიალექტს.
 
1920-1924 წლებში ძირითადად არაბულ დამწერლობას იყენებდნენ, 1924-1936 წლებში ლათინურს, ხოლო 1936 წლიდან კირილიცას.
 
== რესურსები ინტერნეტში ==
Line 57 ⟶ 56:
* [http://expertclub.ge/portal/cnid__5349/alias__Expertclub/lang__ka-GE/tabid__2546/default.aspx ჩვენი მეზობლები: ყაბარდო-ბალყარეთი]
* [https://stratreview.wordpress.com/tag/%E1%83%A7%E1%83%90%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%9D-%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A7%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98/ ყაბარდო-ბალყარეთი. სტრატეგია და უსაფრთხოება]
* [http://wikimapia.org/8906687/ka/%E1%83%A7%E1%83%90%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%9D-%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A7%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98 ყაბარდო-ბალყარეთის რუკა]
* [http://intermedia.ge/%E1%83%A1%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%98/294659-%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%98-%E1%83%A2%E1%83%91%E1%83%90-%E1%83%9B%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%A8%E1%83%98-%E1%83%A7%E1%83%90%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%9D-%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A7%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98/168/user:cxvedo ულამაზესი ტბა მთებში, ყაბარდო-ბალყარეთი]
* [https://www.facebook.com/media/set/?set=a.649942008373590.1073741858.576717155696076&type=3 ყაბარდო-ბალყარეთი]
 
==სქოლიო==
 
{{სქოლიო}}
----
<references />
 
{{commons|Category:Kabardino-Balkaria}}