ჩარლზ II: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შეუმოწმებელი ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary |
მ clean up, replaced: ჯეიმსის → ჯეიმზის (2) using AWB |
||
ხაზი 1:
[[ფაილი:Charles II of England.png|thumb|200px|ჩარლზ II]]
'''ჩარლზ II [[სტიუარტი]]''' ({{lang-en|Charles II Stuart}}; დ. [[29 მაისი]] [[1630]], [[სენტ-
[[შოტლანდიის პარლამენტი|შოტლანდიის პარლამენტმა]] [[ედინბურგი|ედინბურგში]] ჩარლზი [[1649]] წლის [[5 თებერვალი|5 თებერვალს]] [[შოტების მეფე]]დ გამოაცხადა. [[1651]] წლის [[1 იანვარი|1 იანვარს]] იგი [[სკონი|სკონში]] მეფედ ეკურთხა. ხოლო [[1661]] წლის [[23 აპრილი|23 აპრილს]] კი [[ინგლისი]]სა და [[ირლანდია|ირლანდიის]] მეფედ ეკურთხა [[უესტმინსტერის სააბატო]]ში.
ხაზი 7:
[[File:Charles II Prince of Wales Egmont.jpg|left|upright|thumb|ჩარლ II 1630 წელს]]
[[File:William Dobson - Charles II, 1630 - 1685. King of Scots 1649 - 1685. King of England and Ireland 1660 - 1685 (When Prince of Wales, with a page) - Google Art Project.jpg|left|upright|thumb|უილიამ დობსონის მიერ დახატული პორტრეტი. 1642 ან 1643 წელი]]
ჩარლზი დაიბადა სენტ-
1640-იანი წლებში, როცა ჩარლზი ჯერ კიდევ ძალიან ახალგაზრდა იყო, მამამისს პრობლემები შეექმნა პარლამენტთან, მას აუმხედრდნენ [[პურიტანები]] და დაიწყო [[ინგლისის სამოქალაქო ომი]]. თავდაპირველად, ჩარლზი მამის გვერდით იყო, მაგრამ [[1646]] წელს ჩარლზ I-მა ომი წააგო და იძულებული გახდა, ქვეყნიდან გაქცეულიყო.<ref>{{harvnb|Fraser|1979|p=32}}; {{harvnb|Hutton|1989|pp=6–7}}.</ref> თხუთმეტი წლის ჩარლზი კი საბოლოოდ დედის სამშობლოში, [[საფრანგეთი|საფრანგეთში]], რვა წლის ბიძაშვილ [[ლუი XIV]]-სთან ჩავიდა.<ref>{{harvnb|Fraser|1979|pp=38–45}}; {{harvnb|Miller|1991|p=6}}.</ref>
[[1648]] წელს, მეორე სამოქალაქო ომის დროს, ჩარლზი გადავიდა [[ჰააგა]]ში, სადაც მისმა დამ მერიმ და მისმა ქმარმა უილიამ II-მ ის კარგად მიიღეს.{{sfn|Fraser|1979|pp=55–56}} ჩარლზმა ვერ გამოიყენა ფლოტის ვერანაირი უპირატესობა და ვერ მოასწრო მიხმარებოდა ჰერცოგი ჰამილტონის არმიას, სანამ იგი პრესტონის ბრძოლაში დამარცხდებოდა პარლამენტარებთან.{{sfn|Fraser|1979|pp=57–60}}
[[ჰააგა]]ში ჩარლზს ცოტა ხნით ურთიერთობა ჰქონდა ლუსი უოლტერთან, რომელიც შემდგომში ამტკიცებდა, რომ ისინი მალულად დაქორწინდნენ.<ref>{{harvnb|Fraser|1979|pp=65–66, 155}}; {{harvnb|Hutton|1989|p=26}}; {{harvnb|Miller|1991|p=5}}.</ref> ლუსის შვილი ჯეიმზ კროფტსი (მომავალში მომმაუთის და ბაჩელუჩის ჰერცოგი) იყო ერთ-ერთი ჩარლზის მრავალრიცხოვანი არალეგალური შვილებიდან, რომლებიც ცნობილნი გახდნენ ბრიტანეთის საზოგადოებაში.{{sfn|Weir|1996|pp=255–257}}
[[ჩარლზ I]] დაიჭირეს [[1646]] წელს. ამის მიუხედავად, მან გაქცევა მოახერხა, თუმცა [[1648]] წელს კვლავ ჩაბარდა. მიუხედავად, პრინცი ჩარლზის დიდი ძალისხმევისა მამა გადაერჩინა, [[1649]] წლის [[30 იანვარი|30 იანვარს]] ჩარლზ I-ს თავი მოჰკვეთეს. ინგლისი რესპუბლიკად იქცა. [[5 თებერვალი|5 თებერვალს]] შოტლანდიის პარლამენტმა ჩარლზ II „დიდი ბრიტანეთის, ირლანდიისა და საფრანგეთის მეფედ“ გამოაცხადა,{{sfn|Brown|2013|loc=Scottish proclamation}} თუმცა ამას არ დაეთანხმა ინგლისის პარლამენტი და ოფიციალურად დაემხო მონარქია.
ხაზი 22:
[[1650]] წლის [[3 სექტემბერი|3 სექტემბერს]] ჩარლი დამარცხდა [[ოლივერ კრომველი]]ს ორჯერ უფრო ძლიერ არმიასთან დუნბარის ბრძოლაში. ამის შემდეგ შოტლანდიელებიც ორად დაიყვნენ და ერთმანეთს დაუწყეს ბრძოლა. იმედგაცრუებულმა ჩარლზმა გაქცევა სცადა, მაგრამ მას ამის საშუალება არ მისცეს.<ref>{{harvnb|Fraser|1979|pp=96–97}}; {{harvnb|Hutton|1989|pp=56–57}}.</ref> შოტლანდიელებს კვლავ ჰქონდათ იმედი, რომ მას ტახტზე აღადგენდნენ. ის შოტლანდიის მეფედ აკურთხეს [[1651]] წლის [[1 იანვარი|1 იანვარს]]. კრომველი ცდილობდა, რომ ჩამოეშორებინა ჩარლზი. შოტლანდიაში გადაწყვიტეს ინგლისზე თავდასხმა. ბევრი შოტლანდიელის (მათ შორის ლორდი არგილის) ბრძოლაზე უარის თქმის გამო, შოტლანდიელების შეჭრის მცდელობა სამხრეთ ინგლისში მარცხით დასრულდა. დააწესეს ჯილდო, 1000 გირვანქა სტერლინგი მისთვის, ვინც ჩარლზს დაიჭერდა, მაგრამ ჩარლზი შესანიშნავად შეინიღბა და გაქცევა მოახერხა.<ref>{{harvnb|Fraser|1979|pp=98–128}}; {{harvnb|Hutton|1989|pp=53–69}}.</ref>
[[ოლივერ კრომველი]] გახდა [[ინგლისი]]ს, [[შოტლანდია|შოტლანდიისა]] და [[ირლანდია|ირლანდიის]] ლორდ-პროტექტორი. ღატაკმა ჩარლზმა ვერ მიიღო საკმარისი მხარდაჭერა, რომ ღირსეული წინააღმდეგობა გაეწია კრომველის მთავრობისთვის. თუმცა სტიუარტების ოჯახის კავშირების წყალობით ჩარლზს ჰქონდა საფრანგეთის და ჰოლანდიის მხარდაჭერა და აგრეთვე მოიპოვა [[ესპანეთი]]ს მხარდაჭერა, რომელიც იმ დროისთვის სამხრეთ ნიდერლანდებს აკონტროლებდა.{{sfn|Hutton|1989|pp=74–112}} ჩარლზმა შეკრა პატარა, დაბალანაზღაურებადი, ცუდად აღჭურვილი და არადისციპლინირებული არმია, ვერაფერს გახდა.{{sfn|Fraser|1979|pp=156–157}}
== ტახტის დაბრუნება ==
ხაზი 30:
[[File:The arrival of King Charles II of England in Rotterdam, may 24 1660 (Lieve Pietersz. Verschuier, 1665).jpg|thumb|left|alt=Seascape of vessels along a low-lying coastline|ჩარლზი გზაში, ინგლისში მიწვევის შემდეგ]]
მიუხედავად იმისა, რომ ჩარლზი დათანხმდა ყველაფერი ეპატიებინა მამის მტრებისთვის, კრომველის მხარდამჭერებიდან 50 ადამიანს სიკვდილით დასჯა მაინც მიესაჯა.{{sfn|The Royal Household|2009}} ისინი სხვადასხვა გზით დაისაჯნენ სიკვდილით, ხოლო დანარჩენებს სამუდამო პატიმრობა მიესაჯათ. [[ოლივერ კრომველი]]ს, ჰენრი აირტონისა და ჯონ ბრედშოუს სხეულები საფლავებიდან ამოიღეს და დედაქალაქის ცენტრში სახრჩობელაზე ჩამოკიდეს.{{sfn|Fraser|1979|p=185}}
ჩარლზი დათანხმდა, რომ გაეუქმებინათ ფეოდალური გადასახადები. ამის სამაგიეროდ, ინგლისის პარლამენტმა მას მიანიჭა 1.2 მილიონი წლიური შემოსავალი. თუმცა ინგლისს ფული არ ჰყოფნიდა. ყოველწლიურად ხაზინა მეტ და მეტ ზარალს ნახულობდა. ამ ყველაფერმა გაზარდა ვალები. შემოსავლები ძალიან დაბალი იყო. გამომდინარე აქედან, კვლავ დაწესდა გადასახადები.
[[File:Charles II of England in Coronation robes.jpg|thumb|right|ჩარლზ II-ის კორონაცია]]
[[1660]] წლის მეორე ნახევარში, ჩარლზი ბედნიერი იყო რესტავრაციით. თუმცა, ეს ყველაფერი მისი დის, მარიამის ყვავილით სიკვდილმა ჩაუშხამა. ამასთან ერთად, გაირკვა რომ ანა ჰაიდი, ედუარდ ჰაიდის ქალიშვილი ფეხმძიმედ იყო ჩარლზმის ძმისგან, ჯეიმზისგან, რომელზეც მან ჩუმად იქორწინა. ედუარდ ჰაიდი, რომელმაც აბსოლიტურად არაფერი იცოდა არც ქორწინებაზე, არც ფეხმძიმობაზე გახდა კლარენდონის ერლი. იგი ამის შემდეგ გახდა მეფის საყვარელი მინისტრი.<ref>{{harvnb|Fraser|1979|pp=210–202}}; {{harvnb|Hutton|1989|pp=155–156}}; {{harvnb|Miller|1991|pp= 43–44}}.</ref>
== ლიტერატურა ==
| |||