ფიდელ კასტრო: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
→‎top: clean up, replaced: იმის შემდეგ რაც → მას შემდეგ, რაც using AWB
ხაზი 38:
'''ფიდელ ალეხანდრო კასტრო რუსი''' ({{lang-es|Fidel Alejandro Castro Ruz}}; დ. [[13 აგვისტო]] [[1926]], [[ბირანი]], [[კუბა]] — გ. [[25 ნოემბერი]], [[2016]]) — კუბის რევოლუციის ლიდერი, მთავრობის მეთაური [[1959]] წლიდან და პრეზიდენტი [[1976]]—[[2008]] წლებში, რომელიც მართავდა კუბას 47 წლის განმავლობაში, როგორც პრემიერ-მინისტრი 1959-1976 და შემდეგ როგორც პრეზიდენტი 1976-2006 ([[დე იურე]] 2008 წლამდე). კუბელი [[მარქსიზმ-ლენინიზმი|მარქსისტ-ლენინისტი]]. ასევე იყო [[კუბის კომუნისტური პარტია|კუბის კომუნისტური პარტიის]] ცენტრალური კომიტეტის პირველი მდივანი, 1961 წლიდან 2011 წლამდე. მისი მმართველობის დროს კუბა გახდა ერთ-პარტიული ქვეყანა, ინდუსტრიამ და ბიზნესმა განიცადა ნაციონალიზაცია.
 
[[ჰავანის უნივერსიტეტი|ჰავანის უნივერსიტეტში]], სწავლის დროს კასტრო გაიტაცა მემარცხენე ანტი-იმპერიალისტურმა შეხედულებებმა. იმისმას შემდეგ, რაც მიიღო მონაწილეობა აჯანყებებში, [[დომინიკის რესპუბლიკა|დომინიკის რესპუბლიკასა]] და [[კოლუმბია|კოლუმბიაში]], მემარჯვენე მმართველების წინააღმდეგ, მან დაგეგმა კუბის პრეზიდენტის [[ფულხენსიო ბატისტა|ფულხენსიო ბატისტას]] მმართველობის დამხობა. 1953 წლის 23 მაისს განხორციელდა თავდასხმა [[მონკადას ყაზარმა|მონკადას ყაზარმაზე]], რომელმაც სათავე დაუდო [[კუბის რევოლუცია|კუბის რევოლუციას]], ერთ წლიანი პატიმრობის შემდეგ ფიდელ კასტრო მექსიკაშ აყალიბებს რევოლუციურ დაჯგუფებას, თავის ძმასთან [[რაულ კასტრო|რაულ კასტროსთან]] და [[ერნესტო ჩე გევარა|ჩე გევარასთან]] ერთად, სახელად უწოდებს [[26 ივლისის მოძრაობა|26 ივლისის მოძრაობას]]. ბრუნდება კუბაში, სადაც თამაშობს გადამწყვეტ როლს კუბის რევოლუციის წარმატებასა და ფულხენსიო ბატისტას წინააღმდეგ მიმართულ პარტიზანულ ომში. 1959 წელს ფულხენსიოს მთავრობის დამხობის შემდეგ კასტრომ ხელში ჩაიგდო კუბის პოლიტიკური და სამხედრო ხელმძღვანელობა და გახდა მისი პრემიერ-მინისტრი. [[ამერიკის შეერთებული შტატები|შეერთებული შტატები]] შეეცადა კასტროს ჩამოცილებას კუბის ლიდერის თანამდებობიდან ამისთვის მათ სცადეს მისი მკვლელობა, ეკონომიკური ბლოკადა და კონტრ-რევოლუცია<ref>http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/06/27/AR2007062700190.html</ref>. ამ მოვლენების საპირისპიროდ კასტრომ [[საბჭოთა კავშირი|საბჭოთა კავშირთან]] გააღრმავა ურთიერთობები, კუბა გახდა საბჭოთა კავშირის მთავარი პარტნიორი დასავლეთში. შეერთებული შტატების მიერ [[თურქეთი|თურქეთის]] ტერიტორიაზე ბირთვული იარაღის განთავსების შემდეგ, კასტრომ დართო ნება საბჭოთა კავშირს განეთავსებინა ბირთვული ქვობინები კუბის ტერიტორიაზე, რამაც გამოიწვია [[კარიბის კრიზისი]] და უკიდურესად დაძაბა ვითარება საბჭოთა კავშირსა და შეერთებულ შტატებს შორის [[ცივი ომი|ცივი ომის]] მიმდინარეობისას.
 
მარქსიზმ-ლენინიზმის გავლენით კასტრომ კუბა გახადა ერთ-პარტიული, სოციალისტური ქვეყანა, კომუნისტური პარტიის მმართველობის ქვეშ, ერთადერთი დასავლეთ ნახევარსფეროში. საზღვარგარეთ, ფიდელ კასტრო ხელს უწყობდა და ეხმარებოდა ანტი-იმპერიალისტურ, რევოლუციურ ჯგუფებს [[ჩილე|ჩილეში]], [[ნიკარაგუა|ნიკარაგუასა]] და [[გრენადა|გრენადაში]], ასევე ეხმარებოდა საკუთარ მოკავშირეებს ცოცხალი ძალით [[იომ-ქიფურის ომი|იომ-ქიფურის]], ოგადენისა და ანგოლის სამოქალაქო ომში. ამ მოქმედებების შემდეგ კუბის პრესტიჟი მსოფლიოში საგრძნობლად გაიზარდა. 2006 წლიდან ფიდელ კასტრომ ძალაუფლება გადასცა საკუთარ ძმას რაულ კასტროს, თუმცა ოფიციალურად პრეზიდენტი ის 2008 წელს გახდა.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/ფიდელ_კასტრო“-დან