ვიკიპედია

ჩრდილოეთი მაკედონია: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა
[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
← წინა ცვლილებაშემდეგი ცვლილება →
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ვიზუალურივიკიტექსტი
No edit summary
No edit summary
ხაზი 2:
{{ინფოდაფა ქვეყანა|
|მშობლიური_სახელი =Република Македонија
|სრული_სახელი = მაკედონიისყოფილი იუგოსლავიის რესპუბლიკა მაკედონია
|საერთო_სახელი = მაკედონია
|დროშა = Flag of Macedonia.svg
|გერბი = Coat of arms of the Republic of Macedonia.svg
ხაზი 10:
|დევიზი = Слобода или смрт
|ოფიციალური_ენები = [[მაკედონური ენა|მაკედონური]]<ref>[http://www.constitution.org/cons/macedoni.txt Article 7 of the Constitution of the Republic of Macedonia]</ref><ref name="language">{{cite news |url=http://macedoniaonline.eu/content/view/2507/1/ |title= Languages Law passed in Parliament |work=macedoniaonline.eu |date=26 July 2008 |accessdate=27 July 2008 |quote=Using the Badenter principles, the Parliament had passed the use of languages law that will touch all ethnicities in Macedonia. The law doesn't allow for use of Albanian or any other minority language as a second official language on Macedonia's territory.}}</ref>
|დედაქალაქი = [[სკოპიე]]
|latd=42
|latm=0
ხაზი 20:
|მთავრობის_ტიპი = [[საპარლამენტო რესპუბლიკა]]
|ლიდერის_ტიპი_1 = [[მაკედონიის პრეზიდენტი|პრეზიდენტი]]
|ლიდერის_სახელი_1 = [[გეორგე ივანოვი]]
|ლიდერის_ტიპი_2 = [[მაკედონიის პრემიერ-მინისტრი|პრ.-მინისტრი]]
|ლიდერის_სახელი_2 = [[ნიკოლა გრუევსკი]]
|ლიდერის_ტიპი_3 = [[მაკედონიის პარლამენტის სპიკერი|პარლამენტის სპიკერი]]
|ლიდერის_სახელი_3 = [[ტრაიკო ველიანოსკი]]
|ლიდერის_ტიპი_4 =
|ლიდერის_სახელი_4 =
|რანგი_ფართობით = 148-ე
|ფართობი = 25,713
|წყალი_% = 1.9
|სავარაუდო_მოსახლეობა = 2, 058, 539
|სავარაუდო_მოსახლეობა_რანგი = 146-ე
|მოსახლეობა_სავარაუდოდ_წელს = 2011<ref>[http://www.stat.gov.mk/OblastOpsto_en.aspx?id=2 Population] from the State Statistical Office.</ref>
|მოსახლეობის_ცენზი = 2, 022, 547
|მოსახლეობის_ცენზი_წელს = 2002
|მოსახლეობის_სიმჭიდროვე = 80.1 ად
ხაზი 40:
|მშპ_ppp = $22.147 მილიარდი<ref name=imf2>{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2012/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=2&pr.y=17&sy=2008&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=962&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= |title=Report for Selected Country |publisher=International Monetary Fund |accessdate=9 October 2012}}</ref>
|მშპ_ppp_რანგი =
|მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე = $10,718<ref name=imf2/>
|მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე_რანგი =
|აგი = 0.728<ref>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2172.html |title=CIA – The World Factbook – Field Listing :: Distribution of family income – Gini index |publisher=Central Intelligence Agency |accessdate=31 December 2010}}</ref>
|აგი_ტენდენცია = {{ზრდა}}
|აგი_კატეგორია = <font color="#009900">მაღალი</font>
|აგი_რანგი = 78-ე
|აგი_წელი = 2011
|ვალუტა = [[მაკედონური დენარი]]
|ვალუტის_კოდი = MKD
|ქვეყნის_კოდი = MKD
|დროის_სარტყელი = [[ცენტრალური ევროპის დრო|CET]] ([[UTC]] +1სთ.)
|ზაფხულის_დრო = [[ცენტრალური ევროპის დრო|CET]] ([[UTC]] +2სთ.)
|cctld = [[.mk]]
|სატელეფონო_კოდი = 389
|სატელეფონო_კოდი_მითითება =
|სქოლიო= =
}}
'''მაკედონია''' ({{lang-mk|Македонија}}, ლათინური ანბანით: ''Makedonija''), ოფიციალურად '''ყოფილი იუგოსლავიის რესპუბლიკა მაკედონია''' ({{lang-mk|поранешна Југословенска Република Македонија}}, ლათინური ანბანით: ''Poranešna Jugoslovenska Republika Makedonija'') — [[ქვეყანა]] [[ბალკანეთის ნახევარკუნძული]]ს ცენტრალურ ნაწილში, [[სამხრეთი ევროპა|სამხრეთ ევროპაში]]. არის [[იუგოსლავიის სოციალისტური ფედერაციული რესპუბლიკა|იუგოსლავიის]] ერთ-ერთი მემკვიდრე ქვეყანა. დამოუკიდებლობა გამოაცხადა [[1991]] წელს. [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის]] წევრი [[1993]] წელს გახდა, თუმცა [[საბერძნეთი|საბერძნეთთან]] [[დებატები მაკედონიის დასახელებაზე|უთანხმოების]] გამო, მისი დროებითი სახელია '''ყოფილი იუგოსლავიის რესპუბლიკა მაკედონია.'''<ref>[http://www.un.org/documents/ga/res/47/a47r225.htm United Nations, A/RES/47/225], 8 აპრილი 1993</ref><ref>[http://www.un.org/Docs/scres/1993/scres93.htm UN resolutions made on 1993]</ref> (მაკედონურად: поранешна Југословенска Република Македонија,<ref>{{cite web|title=Делегација на Европската Унија во поранешна Југословенска Република Македонија|url=http://eeas.europa.eu/delegations/the_former_yugoslav_republic_of_macedonia/index_mk.htm|accessdate=01-10-2013}}</ref> ლათინური ალფავიტით: Poranešna Jugoslovenska Republika Makedonija), ასევე მოიხსენიებენ აბრევიატურით: FYROM.
 
მაკედონიას არ აქვს ზღვაზე გასასვლელი და ესაზღვრება შემდეგი ქვეყნები: ჩრდილო-დასავლეთიდან [[სერბეთი]] ([[კოსოვო]]), აღმოსავლეთიდან [[ბულგარეთი]], სამხრეთიდან [[საბერძნეთი]] და დასავლეთიდან [[ალბანეთი]].<ref>[http://www.mfa.gov.mk/default1.aspx?ItemID=288 The Republic of Macedonia – BASIC FACTS], მაკედონიის საგარეო საქმეთა სამინისტრო</ref> ის მოიცავს ისტორიული [[მაკედონია (ოლქი)|მაკედონიის რეგიონის]] დიდ ნაწილს, მომლის დანარჩენი ნაწილები შედის საბერძნეთის და ბულგარეთის შემადგენლობაში. მაკედონიის დედაქალაქია [[სკოპიე]] რომლის მოსახლეობაც [[2002]] წლის აღწერის მიხედვით შეადგენდა 506 926 კაცს. სხვა დიდი ქალაქებია: [[ბიტოლა]], [[კუმანოვო]], [[პრილეპი]], [[ტეტოვო]], [[ოჰრიდი]], [[ველესი]], [[შტიპი]], [[კოჩანი]], [[გოსტივარი]], [[კავადარცი]] და [[სტრუმიცა]]. მაკედონიაში არის დაახლოებით 50 [[ტბა]] და 2000 მეტრზე მაღალი 16 [[მთა]]. არის გაერთიანებული ერებისა და [[ევროპის საბჭო]]ს წევრი. [[2005]] წლიდან ასევე არის [[ევროპის კავშირი]]ს კანდიდატი და გაცხადებული აქვს [[ჩრდილოატლანტიკური ხელშეკრულების ორგანიზაცია|ნატოს]] წევრობის სურვილი.
ხაზი 64:
{{მთავარი|დებატები მაკედონიის დასახელებაზე}}
ქვეყნის დასახელება მოდის [[ბერძნული ენა|ბერძნული]] სახელწოდებიდან: Μακεδονία (''მაკედონია''),<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3D%2364599 Μακεδονία], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek-English Lexicon'', on Perseus</ref><ref name="Macedonia">[http://www.etymonline.com/index.php?term=Macedonia Macedonia], Online Etymology Dictionary</ref> ასევე ეწოდებოდა ამ ტერიტორიაზე მოგვიანებით წარმოქმნილ [[ძველი მაკედონია|სახელმწიფოს]], ხოლო შემდგომში [[მაკედონია (ოლქი)|რეგიონს]]. დასახელება Μακεδόνες (''მაკედონიელები'') მომდინარებს [[ძველი ბერძნული ენა|ანტიკური ბერძნულის]] ზედსართავისგან - μακεδνός (''მაკედნოს''), რაც ნიშნავს "მაღალს, წვრილს",<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3D%2364596 μακεδνός], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek-English Lexicon'', on Perseus</ref> ასევე არის ვერსია, რომ დასახელება თავიდან აღნიშნავდა „მთიელს“ ან „მაღალს“,<ref name="Macedonia"/><ref>Eugene N. Borza, ''Makedonika'', Regina Books, ISBN 0-941690-65-2, p.114: The "highlanders" or "Makedones" of the mountainous regions of western Macedonia are derived from northwest Greek stock; they were akin both to those who at an earlier time may have migrated south to become the historical "Dorians".</ref><ref>Nigel Guy Wilson, ''Encyclopedia of Ancient Greece'', Routledge, 2009, p.439: The latest archaeological findings have confirmed that Macedonia took its name from a tribe of tall, Greek-speaking people, the Makednoi.</ref> რაც შესაძლებელია მომდინარეობდეს, ანტიკური მაკედონიელების ფიზიკური მახასიათებლის ან მათი მაღალმთინაი საცხოვრებელი ადგილების გამო.
 
== ისტორია ==
[[1991]] წელს კომუნისტური [[იუგოსლავია|იუგოსლავიის]] დაშლის შემდეგ გამოცხადდა მაკედონიის რესპუბლიკის დამოუკიდებლობა. იგი [[იუგოსლავიის სოციალისტური ფედერაციული რესპუბლიკა|იუგოსლავიის სოციალისტურ ფედერაციულ რესპუბლიკებს]] შორის შემავალი ერთადერთი ქვეყანა იყო, რომლის მიერ დამოუკიდებლობის გამოცხადებას [[ბელგრადი]]ს წინააღმდეგობა არ მოჰყოლია. დამოუკიდებლობის გამოცხადებისთანავე 500 [[აშშ|ამერიკელი]] ჯარისკაცი იქნა გაგზავნილი [[გაერო]]ს მანდატით მშვიდობის შესანარჩუნებლად. პრეზიდენტმა [[კირო გლიკოროვი|კირო გლიკოროვმა]] შესძლო ჩამოეყალიბებინა კარგი ურთიერთობები [[ბელგრადი|ბელგრადთან]] და სხვა რესპუბლიკებთან. ''მაკედონია'' __— ამ სახელის წინააღმდეგ გაილაშქრა [[საბერძნეთი|საბერძნეთმა]], ვინაიდან მისი ჩრდილოეთი ოლქი, რომლის ცენტრია [[სალონიკი]], ატარებს იგივე სახელს. აღსანიშნავია, რომ ისტორიული მაკედონიის ტერიტორია სამი მეზობელი სახელმწიფოს - [[საბერძნეთი]]ს, [[ბულგარეთი]]ს და დღევანდელი [[მაკედონიის სამეფო|მაკედონიის რესპუბლიკის]] მიწებს მოიცავდა.▼
 
== გეოგრაფია ==
[[ფაილი:Macedonia-CIA WFB Map.png|thumb|left]]
ქვეყანა მდებარეობს ბალკანეთის ნახევარკუნძულზე. მოსაზღვრე სახელმწიფოებია: [[ბულგარეთი]], [[საბერძნეთი]], [[ალბანეთი]], [[სერბეთი]] და [[მონტენეგრო]]. ფართობი - 25. 713 კვ. კმ.▼
 
== სახელმწიფო ==▼
▲ქვეყანა მდებარეობს ბალკანეთის ნახევარკუნძულზე. მოსაზღვრე სახელმწიფოებია: [[ბულგარეთი]], [[საბერძნეთი]], [[ალბანეთი]], [[სერბეთი]] და [[მონტენეგრო]]. ფართობი - 25.713 კვ.კმ.
* '''სახელმწიფო სისტემა''' : დემოკრატიული რესპუბლიკა. ▼
* '''სახელმწიფოს მეთაური''' : პრეზიდენტი [[გეორგე ივანოვი]]. ▼
* '''მთავრობის მეთაური''' : პრემიერ-მინისტრი. ▼
* '''საკანონმდებლო ორგანო''' : ერთპალატიანი პარლამენტი - სობრანიე (120 წევრი). ▼
* '''ადმინისტრაციული დაყოფა''' : 123 მუნიციპალიტეტი (opstina).▼
 
== ადმინისტრაციული დაყოფა ==
=== სტატისტიკური რეგიონები ===
{{მთავარი|მაკედონიის სტატისტიკური რეგიონები}}
[[ფაილი:MSR.png|მინი|მაკედონიის სტატისტიკური რეგიონები]]
Line 85 ⟶ 94:
 
[[2004]] წლის მიხედვით, სტატისტიკური რეგიონები დაყოფილია 84 [[მაკედონიის თემები|თემად]].
 
▲== სახელმწიფო ==
▲* '''სახელმწიფო სისტემა''' : დემოკრატიული რესპუბლიკა.
▲* '''სახელმწიფოს მეთაური''' : პრეზიდენტი [[გეორგე ივანოვი]].
▲* '''მთავრობის მეთაური''' : პრემიერ-მინისტრი.
▲* '''საკანონმდებლო ორგანო''' : ერთპალატიანი პარლამენტი - სობრანიე (120 წევრი).
▲* '''ადმინისტრაციული დაყოფა''' : 123 მუნიციპალიტეტი (opstina).
 
== დემოგრაფია ==
[[ფაილი:Makedonija - Etnicki sastav po naseljima 2002.gif|მინი|ძირითადი ეთნიკური ჯგუფები, 2002.]]
ბოლო აღწერა 2002 წელს ჩატარდა რის მიხედვითაც მაკედონიის მოსახლეობა შეადგენდა 2, 022, 547 მაცხოვრებელს.<ref name="stat.gov.mk">{{cite web|title=Census of Population, Households and Dwellings in the Republic of Macedonia, 2002 – Book XIII, Skopje, 2005.|publisher=State Statistical Office of the Republic of Macedonia|url=http://www.stat.gov.mk/pdf/kniga_13.pdf}}</ref> ხოლო ბოლო ოფიციალური მონაცემები ეკუთვნის 2009 წელს რის მიხედვითაც მოსახლეობა არის დაახლოებით 2, 050, 671 ადამიანი.<ref name='dzs'>{{cite web|url=http://www.stat.gov.mk/OblastOpsto_en.aspx?id=2 |title=Macedonia - State Statistical Office |publisher=www.stat.gov.mk}}</ref> მათ შორის - [[მაკედონელები]] 67 %, [[ალბანელები]] 23 %, [[თურქები]] 4 %, [[ბოშები]] 2 %, [[სერბები]] 2 %.
* '''სახელმწიფო ენა''' : [[მაკედონური ენა|მაკედონური]] (66.,49 %). გავრცელებული ენები : [[ალბანური ენა|ალბანური]] (25.,1 %), [[თურქული ენა|თურქული]] (3.,54 %), [[რუმინული ენა|რუმინული]] (1.,90 %), [[სერბული ენა|სერბული]] (1.,22 %), [[ბოსნიური ენა|ბოსნიური]] (0.,42 %), [[ვლახური ენა|ვლახური]] (0.,34 %), სხვა (0.,95 %).
* '''რელიგია''': ბოლო მონაცემებით მოსახლეობის უმეტესობა არის [[მართლმადიდებლობა|მართლმადიდებელი]] - 64.,7 %, მოსახლეობის 33.,3 % არის [[ისლამი]]ს მიმდევარი, ხოლო 0.,3 % სხვა [[ქრისტიანობა|ქრისტიანული]] რელიგიების აღმსარებელი.
* '''დედაქალაქი''': [[სკოპიე]] (506, 926).
* '''უდიდესი ქალაქები''': [[ბიტოლა]] (74, 550), [[კუმანოვო]] (70, 842), [[პრილეპი]] (66, 246), [[ტეტოვო]] (52, 915).
 
== ეკონომიკა ==
* '''რესურსები''' - [[ქრომი]], [[ტყვია]], [[თუთია]], [[მანგანუმი]], [[ვოლფრამი]], [[ნიკელი]], დაბალი ხარისხის [[რკინის მადანი]], [[აზბესტი]], [[გოგირდი]], საშენი ხე-ტყე, სასოფლო-სამეურნეო მიწები.
* '''ეროვნული შემოსავალი''' ერთ სულზე - 1.7001700 $.
* '''ვალუტა''' - მაკედონური დენარი (MKD).
 
== ისტორიატურიზმი ==
{{მთავარი|მაკედონიის ტურიზმი}}▼
▲[[1991]] წელს კომუნისტური [[იუგოსლავია|იუგოსლავიის]] დაშლის შემდეგ გამოცხადდა მაკედონიის რესპუბლიკის დამოუკიდებლობა. იგი [[იუგოსლავიის სოციალისტური ფედერაციული რესპუბლიკა|იუგოსლავიის სოციალისტურ ფედერაციულ რესპუბლიკებს]] შორის შემავალი ერთადერთი ქვეყანა იყო, რომლის მიერ დამოუკიდებლობის გამოცხადებას [[ბელგრადი]]ს წინააღმდეგობა არ მოჰყოლია. დამოუკიდებლობის გამოცხადებისთანავე 500 [[აშშ|ამერიკელი]] ჯარისკაცი იქნა გაგზავნილი [[გაერო]]ს მანდატით მშვიდობის შესანარჩუნებლად. პრეზიდენტმა [[კირო გლიკოროვი|კირო გლიკოროვმა]] შესძლო ჩამოეყალიბებინა კარგი ურთიერთობები [[ბელგრადი|ბელგრადთან]] და სხვა რესპუბლიკებთან. ''მაკედონია'' __ ამ სახელის წინააღმდეგ გაილაშქრა [[საბერძნეთი|საბერძნეთმა]], ვინაიდან მისი ჩრდილოეთი ოლქი, რომლის ცენტრია [[სალონიკი]], ატარებს იგივე სახელს. აღსანიშნავია, რომ ისტორიული მაკედონიის ტერიტორია სამი მეზობელი სახელმწიფოს - [[საბერძნეთი]]ს, [[ბულგარეთი]]ს და დღევანდელი [[მაკედონიის სამეფო|მაკედონიის რესპუბლიკის]] მიწებს მოიცავდა.
ტურიზმი მაკედონიაში ეროვნული ეკონომიკის ერთ-ერთი მსხვილი სექტორია. ბუნებრივი და კულტურული ღირსშესანიშნაობების სიუხვე მაკედონიას [[ტურიზმი|ტურისტულად]] საკმაოდ მიმზიდველს ხდის. ყოველწლიურად, მაკედონია საშუალოდ 700 000 ტურისტს იღებს.<ref>[http://faq.macedonia.org/information/101.html 101 facts about Macedonia]</ref>▼
 
== მემკვიდრეობა ==
* ღირსშესანიშნაობანი - ძველბერძნული ქალაქის ჰერაკლეის ნანგრევები; მეფე სამუილის ციხე-სიმაგრე (XI ს.); სტრუმნიცის ციხე (XI ს.); წმ. სოფიის ბაზილიკა ოხრიდში (XI ს.); წმ. მიხეილის ეკლესია ლესნოვოში; ოჰრიდი და მისი ტბები.
 
== ტურიზმი ==
▲{{მთავარი|მაკედონიის ტურიზმი}}
▲ტურიზმი მაკედონიაში ეროვნული ეკონომიკის ერთ-ერთი მსხვილი სექტორია. ბუნებრივი და კულტურული ღირსშესანიშნაობების სიუხვე მაკედონიას [[ტურიზმი|ტურისტულად]] საკმაოდ მიმზიდველს ხდის. ყოველწლიურად, მაკედონია საშუალოდ 700 000 ტურისტს იღებს.<ref>[http://faq.macedonia.org/information/101.html 101 facts about Macedonia]</ref>
 
== რესურსები ინტერნეტში ==
Line 134 ⟶ 133:
[[კატეგორია:სლავური ქვეყნები]]
[[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]]
[[კატეგორია:ზღვაზე გასასვლელის არმქონე სახელმწიფოები]]
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/ჩრდილოეთი_მაკედონია“-დან