დადაიზმი: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შემოწმებული ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
მ clean up, replaced: გაანთავისუფლა → გაათავისუფლა using AWB |
|||
ხაზი 1:
[[ფაილი:Duchamp Fountaine.jpg|მინი|[[მარსელ დიუშანი]], [[ფანტანი (დიუშანი)|ფანტანი]] [[1917]]. ფოტო [[ალფრედ სტიგლიცი]]ს]]
დადა ანუ '''დადაიზმი''' იყო მე-20 საუკუნის დასაწყისის, ევროპული [[ავანგარდიზმი|ავანგარდის]] სახელოვნებო მიმართულება. დადაიზმი წარმოიშვა [[ციურიხი|ციურიხში]] 1916 წელს და სწრაფადვე გავრცელდა [[ბერლინი|ბერლინში]], მაგრამ [[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკში]] დადაიზმის მწვერვალად მიჩნეულია 1915 წელი. ტერმინი [[ანტი-არტი]], დადაიზმის წინამორბედი, [[მარსელ დიუშანი|მარსელ დიუშანის]] მიერ იქნა გამოგონილი 1914 წელს, როდესაც მან შექმნა თავისი პირველი [[readymade]]-ები. დადაიზმს, გარდა იმისა რომ იყო ომის საწინააღმდეგო, ჰქონდა პოლიტიკური ნათესაობა [[მემარცხენეები|მემარცხენეებთან]] და ასევე იყო ანტი-ბურჟუაზიული.
დადა ფესვებს იდგამს ომამდელ ავან-გარდში. [[კუბიზმი|კუბიზმმა]] და [[კოლაჟი|კოლაჟის]] განვითარებამ, გაერთიანებული [[ვასილი კანდინსკი|ვასილი კანდინსკის]] თეორიულ მწერლობასა და [[აბსტრაქცია|აბსტრაქციასთან]], გამოყო მოძრაობა რეალობისა და ჩვეულების ზემოქმედებისგან. ფრანგი პოეტებისა და გერმანელი [[ექსპრესიონიზმი|ექსპრესიონისტების]] მწერლობის ზემოქმედებამ
დადაიზმის აქტივობებში შედიოდა სამოქალაქო შეკრებები, დემონსტრაციები და არტის/ლიტერატურული გაზეთების გამოქვეყნება. ხელოვნების, პოლიტიკის და კულტურის ხელის მოვლება ხშირად იყო მთავარი თემა, რომელსაც განიხილავდა მედია. დადაიზმის მიმართულების მნიშვნელოვანი პირები იყვნენ: [[ჰიუგო ბოლი]], [[ემი ჰენინგსი]], [[ჰანს არპი]], [[რაულ ჰაუსმანი]], [[ჰანა ჰიოჰი]], [[იოჰანეს ბედერი]], [[ტრისტან ცარა]], [[ფრანსის პიკაბია]], [[რიჩარდ ჰიულზენბეკი]], [[ჯორჯ გროზი]], [[ჯონ ჰართფილდი]], [[მარსელ დიუშანი]], [[ბეატრის ვუდი]], [[კურტ შვიტერი]], [[ჰანს რიჰტერი]] და [[მაქს ერნსტი]]. მიმართულებამ ზეგავლენა იქონია სხვა მოძრაობებზეც, როგორებიცაა ავანგარდი და [[downtown music]]. მან ასევე ზეგავლენა იქონია [[სიურეალიზმი|სიურეალიზმზე]], [[ნუვო რეალიზმი|ნუვო რეალიზმზე]], [[პოპ არტი|პოპ არტზე]] და [[ფლუქსუსი|ფლუქსუსზე]].
ხაზი 18:
[[American Art News]]-ის მიმომხილველმა აუწყა რომ „დადაისტური ფილოსოფია არის სნეული, დამაპარალიზებელი და ყველაზე გამანადგურებელი რამ რაც ადამიანის ტვინმა წარმოშვა.“ ხელოვნების ისტორიკოსებმა დადა დაახასიათეს, როგორც „კოლექტიური მკვლელების შეშლილი სპექტაკლი.“
დადაიზმი წარმოიშვა პირველი მსოფლიო ომის საშინელებების მიმართ გამოხატული უარყოფითი რეაქციებით. ეს საერთაშორისო მოძრაობა წარმოქმნეს არტისტებისა და პოეტების გაერთიანებამ ციურიხში. დადაიზმი უარყოფდა ლოგიკას, მაღალფასიან უაზრობებს, უგუნურობას და ინტუიციას.
სახელი "დადაიზმის" წყარო გაურკვეველია. ზოგი ფიქრობს რომ ამ სიტყვას არ აქვს მნიშვნელობა. სხვები თვლიან, რომ სახელი "დადა" რუმინელი არტისტების, [[ტრისტან ცარა|ტრისტან ცარასა]] და [[მარსელ ჯანკო|მარსელ ჯანკოს]], ხშირად გამოყენებულ "და, და"-გან წარმოიშვა. რაც მათ ენაზე ნიშნავს "კი, კი"-ს. სხვა მოსაზრებაა, რომ "დადა" არის ფრანგული სიტყვა, რაც ცხენი-სარწეველას ნიშნავს და რომ დადაიზმი სწორედ ამ სიტყვისგან წარმოიშვა.
მოძრაობა შეიცავდა [[ვიზუალური არტი|ვიზუალურ არტს]], [[ლიტერატურა|ლიტერატურას]], [[პოეზია|პოეზიას]], მხატვრულ მანიფესტებს, მხატვრულ თეორიას, [[თეატრი|თეატრს]] და [[გრაფიკული დიზაინი|გრაფიკულ დიზაინს]] და მიზანმიმართული იყო ომისსაწინააღმდეგოდ [[ანტი-არტი|ანტი-არტის]] კულტურული ნამუშევრებით.
== ისტორია ==
ხაზი 33:
[[მარსელ ჯანკო|მარსელ ჯანკომ]] შეგვახსენა, "ჩვენ ჩვენი კულტურის ნდობა დავკარგეთ. ყველაფერი უნდა დანგრეულიყო. კაბარე ვოლტერში ჩვენ დავიწყეთ ზოგადი პრინციპების, საზოგადოებრივი აზრის, განათლების, ინსტიტუციების, მუზეუმების, გემოვნების და მოკლედ რომ ვთქვათ მიღებული წესრიგის შეცბუნება."
კაბარე დაიხურა ივლისში და შემდეგ პირველ საზოგადო სუარეზე ვაგჰოლში ჰიუგო ბოლი მოყვა თავის პირველ მანიფესტოს 1916 წლის 14 ივლისს. 1917 წელს ცარამ მეორე მანიფესტო დაწერა, რომელის ითვლება ყველაზე მნიშვნელოვან დადა მანიფესტოდ, რომელიც 1918-ში დაიბეჭდა.
კაბარეს დახურვის შემდეგ, აქტიობები ახალ გალერეაში გადავიდა და ჰიოგო ბოლი [[ბერნი|ბერნში]] წავიდა. ცარამ წამოიწყო დაუღალავი კამპანია რომ დადას იდეები გავრცელებულიყო. მან ააფეთქა ფრანგი და იტალიელი არტისტები წერილებით და მალევე გახდა დადას ლიდერი. კაბარე ვოლტერი კვლავ გაიხსნა და კვლავ არსებობს იმავე ადგილას შპიგელგასეში, ნიდერდორფში.
| |||