მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე ოთხი ეროვნული მნიშვნელობის კუტურული ძეგლი დგას: [[აჭის ეკლესია|აჭის]], [[ჯუმათის ეკლესია|ჯუმათის]], [[ლიხაურის ეკლესია|ლიხაურისა]] და [[შემოქმედის ეკლესია|შემოქმედის]] ეკლესიები. შემოქმედისა და ჯუმათის ეკლესიები შესაბამისი საეპისკოპოსოების ისტორიულ ცენტრებს წარმოადგენდნენ. კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლებია [[ლაითური]]ს ეკლესია და [[ლიხაურის ციხე]].
მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე უძველესი ისტორიული ძეგლი [[ვაშნარი]]ს ნაქალაქარია. მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე ორი ციხეა შემორჩენილი და ორივე თამარ მეფის სახელს ატარებს. ესენია [[ასკანის ციხე|ასკანისა]] და [[ლიხაურის ციხე|ლიხაურის]] ციხეები.
გარდასხვა ამისა,ძეგლთაგან დარბაზულიაღსანიშნავია ანუძველესი ბაზილიკისისტორიული ტიპისძეგლი ძველი[[ვაშნარი]]ს ეკლესიებინაქალაქარი დგასდა [[ასკანის ციხე]]. შუა საუკუნეების საეკლესიო ნაგებობებიდან აღსანიშნავია [[ბაილეთის ეკლესია]] [[დვაბზუს ეკლესია|დვაბზუში]], ასევე ეკლესიები [[ვანისქედი|ვანისქედში]], [[კვირიკეთი|კვირიკეთში]], [[მერია (ოზურგეთის მუნიციპალიტეტი)|მერიაში]], [[მთისპირი|მთისპირში]], [[კონჭკათი (ოზურგეთის მუნიციპალიტეტი)|კონჭკათსა]] და [[ხრიალეთი|ხრიალეთში]] დგას როგორც შუა საუკუნეების ეკლესიები, ასევე ციხის ნანგრევები.▼
შუა საუკუნეების საეკლესიო ნაგებობებიდან აღსანიშნავია [[შემოქმედის ეკლესია]], რომელიც [[შემოქმედის ეპარქია|ეპარქიის]] ცენტრია და [[ჯუმათის ეკლესია]] რომელიც [[ჯუმათის საეპისკოპოსო]]ს ისტორიული ცენტრი იყო. მნიშვნელოვანი ძეგლებია [[აჭის ეკლესია|აჭისა]], [[ლიხაურის ეკლესია|ლიხაურისა]] და [[ბაილეთის ეკლესია|ბაილეთის]] ეკლესიები, სადაც იშვიათი ფრესკებია შემორჩენილი, გვიან-შუა საუკუნეების ხუროთმოძღვრებაში გამონაკლისს წარმოადგენს [[ლაითური]]ს ეკლესია.
▲გარდა ამისა, დარბაზული ან ბაზილიკის ტიპის ძველი ეკლესიები დგას [[დვაბზუს ეკლესია|დვაბზუში]], [[ვანისქედი|ვანისქედში]], [[კვირიკეთი|კვირიკეთში]], [[მერია (ოზურგეთის მუნიციპალიტეტი)|მერიაში]], [[მთისპირი|მთისპირში]], [[კონჭკათი (ოზურგეთის მუნიციპალიტეტი)|კონჭკათსა]] და [[ხრიალეთი|ხრიალეთში]] დგას როგორც შუა საუკუნეების ეკლესიები, ასევე ციხის ნანგრევები.
