ვიკიპედია

ჩუქჩები: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა
[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
← წინა ცვლილებაშემდეგი ცვლილება →
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ვიზუალურივიკიტექსტი
No edit summary
No edit summary
ხაზი 47:
 
== ტანისამოსი ==
როგორც მეირმე, ასევე ზღვისპირა ჩუქჩების ტანისამოსის ძირითადი მასალა იყო ირმის ტყავი. მეირმე ჩუქჩები დიდწილად თავიანთ ტანსაცმელს კერავდნენ ახალგაზრდა ირმების ტყავისაგან. ამასთან, ზამთრის ტანსცმელს ატარებდნენ მხოლოდ ერთი სეზონი განმავლობაში, ზოგჯერ უფრო ცოტა ხანიც. ზამთრის ტანისამოსის მოხმარების მოკლე ვადა აიხსნება ირმის ბეწვის არაგამძლეობით, ასევე ჩუქჩები მას შიშველ ტანზე იცვამდნენ , ასე ბეწვი მალე იცვითებოდა და ნესტიანდებოდა. მეირმეთ საცხოვრებელში კი არ იყო ისეთი პირობები, რომ ჩასაცმელი გაეშროთ. ვ. ბოგორაზის ცნობით, ზოგი მწყემსი რამდენიმე კვირა ნესტიანი ტასაცმლით დადიოდა და იხდიდა მას მხოლოდ მაშინ, როცა ტარებისთვის გამოუსადეგარი ხდებოდა.
 
ზღვისპირა ჩუქჩები ირმის ტყავთან ერთად, რომელსაც სხვა მეირმეებიგან ყიდულობდნენ,  სარგებლობდნენ სელაპების  ტყავითაც. თუმცა იგი ზამთრის ტანსაცმელისთვის არ გამოიყენებოდა, რადგან სელაპის ტყავი სიცივისაგან ცუდად იცავდა, იგი ასევე კარგი საქამრე მასალა იყო. სელაპების ტყავი და ქამრები დიდი მოთხოვნით სარგებლობდა მწყემს ჩუქჩებში, რომლებიც მას ირმების ტყვაზე ცვლიდნენ. ამგვარად, ჩუქჩების ორი მთავარი ჯგუფი ერთმანეთზე ძლიერ  დამოკიდებული იყო.<ref>Н. Ф. Прыткова, ''Одежда чукчей, коряков и ительменов, 1976''</ref>
ხაზი 54:
 
== სოციალური ორგანიზაცია ==
XVII – XVIII საუკუნეების დოკუმნეტების ტერმინოლოგია ნათლად ასხავდა ჩუქჩების ფეოდალური საზოგადოების სტრუქტურას, ერთი მხრივ „კნიაზცები“ და „სტარშინები“, მეორეს მხრივ - საზოგადოების იერარქიას, რომელიც იმ დროს იაკუტიაში არსებობდა. თუმცა მეცნიერები კონკრეტული ტერმონოლოგიითტერმინოლოგიით საუბარს ხშირ შემთხვევაში ერიდებოდნენ.
 
ჩუქჩების მთავარ საზოგადოებრივი და ეკონომიკური ერთეული იყო პატრიარქალური ოჯახი. წარმოების ორგანიზაცია ბინადარსა და მეირმე ჩუქჩებში ადასტურებს დიდი პატრიარქალური ოჯახის არსებობას. მასში შედიოდა „სტარშინა“ ანუ მთავარი თავისი ნათესავებით. ასეთ ოჯახი ფლობდა საკუთრ მეურნეობას, საერთო საცხოვრებელს.<ref name=":1" /> 
 
ოჯახის შემადგენლობაში შედიოდა 10-მდე და მეტი ზრდასრული მონათესავე მამაკაცი. საერთოდ, როგორც ბინადარი, ასევე მომთააბრე ჩუქჩები პატარა ჯგუფებად იყოფიან. ეს ჯჯგუები რამდენიმე მონათესავე ან მეგობარი ოჯახისაგან შედგებოდა. ასეთ ჯგუფებში არავინ ფლობდა ძალაუფლებას ან რაიმე ტიპის ავტორიტეტს, თუმცა პატივისცემით სარგებლობდნენ ისინი, ვინც უფრო მდიდარი იყო და დიდ იჯახი ჰყავდა.<ref>Г. А. Сарычев, ''Путешествие по северо-восточной части Сибири, Ледовитому морю и Восточному океану, 1952.''</ref>  მათ აღწერილობაში სარიჩევი გამოყოფს პატრიარქალური ოჯახის ყველაზე  შესამჩნევ ნიშნებს. ასევე აღნიშნავს სხვა ურთიერთობების ჩასახვას. თემურ-ოჯახური  წყობის პარალელურად, სადაც ჯგუფები ნათესავური კავშირის მიხედვით არიან დაყოფილი, წარმოიშვება მეგობრული კავშირებიც, რაც სამეზობლო თემისთვის არის დამახასიათებელი.
 
პატრიარქალური ოჯახების მამაკაცები მრავალცოლიანები იყვნენ. ჩვეულებრივ ჰყავდათ 3-4  მეუღლე, რომლებიც ერთნაირი უფლებებით სარგებლობდნენ.
 
ჩუქჩების საზოგადოებრივ ცხოვრებაში შეიმჩნეოდა წინააღდეგობრივი პროცესები. მათთან თანაარსებობდა როგორც კერძო, ისე საერთო საკუთრებაც. ანუ კერძო საკუთრების პარალელურად არსებობას განაგრძობდა მყარად გამჯდარი თემური ცხოვრების ტრადიციები: ჯგუფური ქორწინება თავის მატერიალური და მორალური პასუხიმგებლობით, ლევირატი, სორორატი და სხვ. არსებობდა ასევე ცოლების გადაცვლის წეს-ჩვეულება.<ref name=":1" />
 
ჩუქჩებთან იყო დაწყებითი, პატრიარქალური მონობის ყველაზე პრიმიტიული ფორმა. მონებად გამოდიოდნე მხოლოდ საომარი შეტაკებების დროს დატყვევებული სხვა ტომის ხალხი ან ნაყიდი მონები. ძირითად ესენი იყვნენ ალასკის ესკიმოსები, კორიაკები და იუკაგირები. ჩუკოტრ ფოლკლორში გადმოცემულია მრავალი ეპიზოდი, როცა ჩუკოტური მეომარი არა მარტო საქონელს ართმევს დაპყრობილ ხალხებს, არამედ თავად მოზარდებსაც იმონებს, ვინც იმ საქონელს მწყემსავდა.<ref>В. Г. Богораз, ''Материалы по изучению чукотского языка и фольклора, 1900''.</ref>   პატრიარქალურ ოჯახში, რომლის წევრები შეიძლება როგორც თავისუფალი, ისე არათავისუფალი წევრები შედიოდნენ, მონები სამუშაო ძალას წარმოადენენ. ამის გარდა, მონები (ჩუკოტური სახელწოდება - პურელი) გამოდიოდნენ საქონლის როლში, იცლებოდნენ, ჩვეულებრივ, ირმებსა და არც თუ ისე დიდ გამოსასყიდზე. მონობისს პრიმიტიულობისა და განვითარებულობაზე მიუთითებს ასევე ის ფაქტი, რომ ისინი ხშირად საზოგადოების სრულუფლებიან წევრაბდ იქცეოდნენ. მონები არ გამხდარან წარმოების მთავარ ძალას, და შესაბამისად დიდი გავლენაც არ მოუხდენიათ. XIX საუკუნის პირველ ნახევარში პატრიარქალური მონობა ჩუქჩებში საერთოდ ქრება.<ref name=":1" />
 
== რელიგია ==
ხაზი 89:
კელეტები მოდიან მიწისქვეშეთიდან ან პირიქით ზემოდან, სადაც მათ ცალკე სამყარო აქვთ. ისინი არასდრო მოდიან ზღვიდან, რადგან ჩუქჩების ძველი ანდაზის თანახმად: „ზღვიდან არ შეიძლება მოვიდეს რაიმე ბოროტი“.
 
სულს ჩუქჩების ენაზე „უვირიტ“ (“uvi’rit”) ან იშვიათად „უვეკირგინ“ (“uve’kkirgin”) ჰქვია, რომელთა წარმოშობაც საერთოა - „უვიკ“ (“uvi’k”) – „სხეული“. მათი რწმენით სული ცხოველებსაც და მცენარეებსაც აქვთ.
 
ჩუქჩების წარმოდგენით ადამიანს რამდენიმე სული აქვს, თუმცა მხოლოდ ერთი სხეული ეკუთვნის. არსებობს სპეციალურად ხელებისთვის და ფეხებისთვის განკუთვნილი „კიდური-სულები“, რომლებიც შესაძლოა დაიკარგოს, რის გამოც იწყება კიდურების ტკივილი და თანდათანობით ისინი ჭკნება.
ხაზი 103:
ჯერ კიდევ უძველეს დროში ჩრდილოეთის ველურ ირმებზე ნადირობა აისახებოდა ცეკვაში, რომლებითაც ჩუქჩების უძველესი წარმომადგენლები გავლენას ახდენდნენ მცენარეულ და ცხოველურ სამყაროზე და ამით შუამდგომლობდნენ იმ კეთილმოსურნე სულებთან, რომლებიც „სახლობდნენ“ ამ ცხოველურ თუ მცენარეულ ფორმებში. ჩუქჩების ორივე ჯგუფში - ზღვისპირა და ტუნდრის მეირმე ჩუქჩებში - სახასიათო იყო ანიმისტური წარმოდგენები. ბუნებრივია, რომ ამ კულტის ბუნება წარმოდგენილი იყო სხვადასხვა სპეციალურ საცეკვაო რიტუალებით.
 
ეს ცეკვები ძირითადად შეიცავდა მოძრაობებს, რომლებიც საშინაოს საქმეების განსახიერებას წარმოადგენდა. ამის მიზეზი არის ის, რომ მომთაბარე ხალხი თავიანთ რიტუალურ ცეკვებს ისეთ განსაკუთრებულ დღესასწაულებზე ასრულებდნენ, რომლებზეც მნიშვნელოვანი პერიოდის დასაწყისი აღინიშნებოდა. ასეთი იყო მაგალითად, გაზაფხულსა და შემოდგომაზე ჩრდილოეთის ირმების მასიური მსხვერპლშეწირვა, ზამთრის ბუნიობა, ნახირის საზაფხულო ბალახობაზე გაყვანა ან ზაფხულის ბოლოს მათი დაბრუნება და ა. შ. ამ დღესასწაულებისა და რიტუალური ცეკვების შესრულებით ჩუქჩები ცდილობდნენ იმ სულებზე გავლენის მოხდენას, რომლებიც პასუხისმგებელნი იყვნენ მათი ოჯახების კარგად ყოფნასა და მათი ირმების ჯოგის კეთილდღეობაზე. იმპროვიზირებული რიტუალური ცეკვებია: „ბოროტი სულების გამოგდება“, „ ვივრელ’ე“ ანუ „აკანკალებული მუხლები“, „გრიმასებთან ცეკვა“ და ასე შემდეგ.<ref name=":3" />
== ცვლილებები რიტუალურსა და კონფესიურ სფეროებში [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკსა]] და პოსტ-სსრკ პერიოდებში ==▼
ჩუქჩების ტრადიციული შეხედულებების არსი წარმოდგენილია რიგი ავტორების კვლევებში, რომლებიც აღნიშნავენ რომ პირველყოფილი ადამიანის მსოფლმხედველობა სამყაროს მოდელის შესახებ ხელს უწყობდა მას განევითარებინა თავისი ადგილი ამ სამყაროში, სივრცესა და დროში.   სიმბოლური აღწერა სამყაროს მოდელისა , წარმოდგენა მსოფლმხედველობის სხვადასხვა ელემენტების წარმოშობაზე , სპეციალისტების შეხედულებით, გადმოცემულია [[მითოლოგია|მითოლოგიაში]]. ვ.გ.ბოგორაზი გვამცნობს , რომ ბევრ ჩუკოტკურ ზღაპარში ნახსენებია ერთიანი ძლიერი არსება - შემქმნელი, რომელიც იცავს ადამიანებს , ეხმარება მათ. ჩუქჩებთან ამ არსების ნების შემსრულებლებად წარმოგვიდგება ყვავი- კულტურული გმირი. ბუნება ჩუქჩებთან წარმოადგენს ცოცხალს, ხოლო ყველა მისი კომპონენტს (მდინარე, ზღვა, ტბა , მთები და ა.შ.) ჰყავთ თავისი ბატონები, მოცემული წარმოდგენები არის ჩადებული ჩუქჩების რიტუალებში: სულების, ოჯახისა და სახლის მფარველის "დაპურება" , ყვავის თაყვანისცემა , შეწირული ცხოველის "წყლით გამასპინძლება ". ბევრი რიტუალი დაკავშირებული მეირმეობასთან, ოჯახის ცხოვრებასთან  აღწერილია მკვლევარების და მისიონერების მიერ.<ref>Новая жизнь народов Севера / Отв. ред. Гурвич И.С., Васильев В.И., Симченко Ю.Б. -М.: Наука, 1967. 119 с.</ref>▼
 
▲== ცვლილებები რიტუალურსა და კონფესიურ სფეროებში [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკსასსრკ-სა]] და პოსტ-სსრკ პერიოდებში ==
ჩვეულებრივ რიტუალებში გამოიყენებული იყო მსხვერპლშეწირვის საგნები, მაგალითად სპეციალურად  ხისგან გაკეთებული  ჩამჩა ან საცხოვრებლის სულის გამოსახულება . მოსახლეობის ჯგუფი რომელიც მისდევდა მეორმეობას, ბავშვის დაბადების, ქორწილის ან პატრონის სიკვდილის დროს კლავდნენ ირემს. გარდაცვლილის დაწვის შემდეგ , ისინი ასრულებდნენ  მომდევნო რიტუალებს: წყლით იბანდნენ ხელებს, მათ უნდა გადაებიჯათ კოცონზე. ამგვარი დასაფლავების რიტუალები თვითმხილველების მოწმობით ტარდებოდა ჩუკოტკის სამხრეთით 1990 წლების ბოლომდე.▼
▲ჩუქჩების ტრადიციული შეხედულებების არსი წარმოდგენილია რიგი ავტორების კვლევებში, რომლებიც აღნიშნავენ რომ პირველყოფილი ადამიანის მსოფლმხედველობა სამყაროს მოდელის შესახებ ხელს უწყობდა მას განევითარებინა თავისი ადგილი ამ სამყაროში, სივრცესა და დროში.   სიმბოლური აღწერა სამყაროს მოდელისა , წარმოდგენა მსოფლმხედველობის სხვადასხვა ელემენტების წარმოშობაზე , სპეციალისტების შეხედულებით, გადმოცემულია [[მითოლოგია|მითოლოგიაში]]ში. ვ. გ. ბოგორაზი გვამცნობს , რომ ბევრ ჩუკოტკურ ზღაპარში ნახსენებია ერთიანი ძლიერი არსება - შემქმნელი, რომელიც იცავს ადამიანებს , ეხმარება მათ. ჩუქჩებთან ამ არსების ნების შემსრულებლებად წარმოგვიდგება ყვავი- კულტურული გმირი. ბუნება ჩუქჩებთან წარმოადგენს ცოცხალს, ხოლო ყველა მისი კომპონენტს (მდინარე, ზღვა, ტბა , მთები და ა. შ.) ჰყავთ თავისი ბატონები, მოცემული წარმოდგენები არის ჩადებული ჩუქჩების რიტუალებში: სულების, ოჯახისა და სახლის მფარველის "დაპურება" , ყვავის თაყვანისცემა , შეწირული ცხოველის "წყლით გამასპინძლება ". ბევრი რიტუალი დაკავშირებული მეირმეობასთან, ოჯახის ცხოვრებასთან  აღწერილია მკვლევარების და მისიონერების მიერ.<ref>Новая жизнь народов Севера / Отв. ред. Гурвич И.С., Васильев В.И., Симченко Ю.Б. -М.: Наука, 1967. 119 с.</ref>
 
▲ჩვეულებრივ რიტუალებში გამოიყენებული იყო მსხვერპლშეწირვის საგნები, მაგალითად სპეციალურად  ხისგან გაკეთებული  ჩამჩა ან საცხოვრებლის სულის გამოსახულება . მოსახლეობის ჯგუფი რომელიც მისდევდა მეორმეობას, ბავშვის დაბადების, ქორწილის ან პატრონის სიკვდილის დროს კლავდნენ ირემს. გარდაცვლილის დაწვის შემდეგ , ისინი ასრულებდნენ  მომდევნო რიტუალებს: წყლით იბანდნენ ხელებს, მათ უნდა გადაებიჯათ კოცონზე. ამგვარი დასაფლავების რიტუალები თვითმხილველების მოწმობით ტარდებოდა ჩუკოტკის სამხრეთით 1990 წლების ბოლომდე.
ცეცხლით განწმენდის რიტუალი გამოიყენებოდა ირმების ჯოგის შორეული მარშუტიდან დაბრუნებისას , ისინი იყენებდნენ სპეციალურ საგანს - ფიცარს ცეცხლის გასაჩენად, ხახუნის გზით ისინი ე.წ. სუფთა ცეცხლს მოიპოვებდნენ.▼
 
▲ცეცხლით განწმენდის რიტუალი გამოიყენებოდა ირმების ჯოგის შორეული მარშუტიდან დაბრუნებისას , ისინი იყენებდნენ სპეციალურ საგანს - ფიცარს ცეცხლის გასაჩენად, ხახუნის გზით ისინი ე. წ. სუფთა ცეცხლს მოიპოვებდნენ.
განწმენდის თვისებიდან გამომდინარე ოჯახებში საცხოვრებლის კერას თაყვანს სცემდნენ , ამ კერიდან აღებული ცეცხლით ხვდებოდნენ სტუმრებსა და ნათესავებს. ეს რიტუალი დიდი ხანი არსებობდა.▼
 
▲განწმენდის თვისებიდან გამომდინარე ოჯახებში საცხოვრებლის კერას თაყვანს სცემდნენ , ამ კერიდან აღებული ცეცხლით ხვდებოდნენ სტუმრებსა და ნათესავებს. ეს რიტუალი დიდი ხანი არსებობდა.
ოჯახური რიტუალები , რომლებიც ჩუქჩებთან სრულდებოდა, დაბადების, ქორწილის დროს დაკავშირებული იყვნენ ოჯახურ [[კერა|კერასთან]].▼
 
▲ოჯახური რიტუალები , რომლებიც ჩუქჩებთან სრულდებოდა, დაბადების, ქორწილის დროს დაკავშირებული იყვნენ ოჯახურ [[კერა|კერასთან]]სთან.
ადამიანების წარმოდგენებმა ბუნების ძლიერ ძალაზე, მის სულებთან და ადამიანების სესაძლებლობაზე იმოქმედოს რეალობაზე , ხელი შეუწყო შამანობის განვითარებას. ზღვის სანაპიროზე [[შამანიზმი|შამანურ]] უნარებს ხშირად წარმატებული ნადირობისთვის ცხოველების ლოკაციისთვის იყენებდნენ.  ძლიერი შამანები სარგებლობდნენ ავტორიტეტით. უკანასკნელი შამანი , რომელიც დიდ არაბუნებრივ ძალას ფლობდა  2000 წელს გარდაიცვალა, ის იყო ცნობილი იმით რომ მას ცხოველების პოვნის გარდა მოვლენების წინასწარმეტყველება და  ცალკეული დაავადებებისგან განკურნებაც შეეძლო.<ref>Krenova, J. (1936). Chuckchee Children. ''Indians At Work''. Washington, D.C.: Office of Indian Affairs. Retrieved from http://ehrafworldcultures.yale.edu/document?id=ry02-015▼
 
▲ადამიანების წარმოდგენებმა ბუნების ძლიერ ძალაზე, მის სულებთან და ადამიანების სესაძლებლობაზე იმოქმედოს რეალობაზე , ხელი შეუწყო შამანობის განვითარებას. ზღვის სანაპიროზე [[შამანიზმი|შამანურ]] უნარებს ხშირად წარმატებული ნადირობისთვის ცხოველების ლოკაციისთვის იყენებდნენ.  ძლიერი შამანები სარგებლობდნენ ავტორიტეტით. უკანასკნელი შამანი , რომელიც დიდ არაბუნებრივ ძალას ფლობდა  2000 წელს გარდაიცვალა, ის იყო ცნობილი იმით რომ მას ცხოველების პოვნის გარდა მოვლენების წინასწარმეტყველება და  ცალკეული დაავადებებისგან განკურნებაც შეეძლო.<ref>Krenova, J. (1936). Chuckchee Children. ''Indians At Work''. Washington, D.C.: Office of Indian Affairs. Retrieved from http://ehrafworldcultures.yale.edu/document?id=ry02-015
</ref>
 
საბჭოთა პერიოდში , ათეიზმის ზემოქმედებით , მიდიოდა მიზანმიმართული ტრადიციული შეხედულებებისა და რიტუალების  მსხვრევა. დევნა განიცადეს არამარტო მდიდარმა ჯგუფებმა არამედ შამანებმაც , რომლებიც ან გაანადგურეს ან გადაასახლეს. სარიტუალო სახლები  საბჭოთა ხელისუფლების დროს გაქრა, რიტუალების ჩატარებასთან ერთად აიკრძალა ჩუქჩების ენაც.<ref>Козлов В. И. К вопросу об изучении этнических процессов у народов СССР // СЭ. 1961. № 4. - С. 58-73.</ref>
 
ტრადიციების გაქრობას ხელი შეუწყო [[კომუნისტური განათლება|კომუნისტური პარტიის განათლების პოლიტიკამ]] , რადგან  ოჯახებს მოწყვეტილი ახალგაზრდები ინტერნატებში იზრდებოდნენ , ამის გამო კი ოჯახები ეთნიკური ინფორმაციის ახალი თაობისთვის გადაცემას , რომელიც მათ ენასა და ტრადიციულ მსოფლმხედველობაში იყო, ვეღარ ახერხებდნენ.ამგვარი საგანმანათლებლო პოლიტიკის საშუალებით ახალი თაობის ტრადიციებში  გათვითცნობიერებადობა  შემცირდა.
 
საზოგადოების დემოკრატიზაციამ  1980იანი1980-იანი წლების მეორე ნახევარსა და 1990-იანი წლების დასაწყისში , ხელი შეუწყო ტრადიციების აღდგენას ჩუკოტკის მოსახლეობაში, ამაზე მეტყველებენ საგაზეთო მომოხილვები და სატელევიზიო გადაცემები. აღდგა ბევრი სარიტუალო ტრადიცია. ყველაზე მასიური ზეიმი ჩუკოტკის ზღვისპირა სოფლებისათვის გახდა "ვეშაპის ზეიმი" , რომელიც აღდგა 1988 წელს, აღდგა "ირმებზე რბოლებიც", "ძაღლებზე რბოლები " , შეჯიბრებები ნაციონალური ანსამბლების მონაწილეობით.<ref name=":2">Научно-теоретический журнал «Научные проблемы гуманитарных исследований» Выпуск 2 - 2011 г. 29 УДК 94. 39 ИЗМЕНЕНИЯ В ОБРЯДОВОЙ И КОНФЕССИОНАЛЬНОЙ СФЕРАХ У ЧУКЧЕЙ В СОВЕТСКИЙ И ПОСТСОВЕТСКИЙ ПЕРИОДЫ Г. С. Дьячкова</ref>
 
ჩუკოტკის ხალხის კონფესიურ ცხოვრებაზე სასაუბროდ უნდა დავეყრდნოთ მოსახლეობის აღწერიდა შემოსულ მონაცემებს: 1897 წელს ქრისტიანურ რწმენას სრულად მიყვებოდნენ ენისეის ოსტიაკები , იუკაგირები , ალეუტები, კამჩატელები; სხვა ხალხთა ჯგუფებიდან კი მხოლოდ ნაწილი : 68 % - გოლიაკები, 43,5 % - კორიაკები, 6 % - ჩუქჩები , 2 % - აინოვები, დარჩენილნი კი კერპთაყვანისმცემლებად რჩებოდნენ.
 
ბევრი მკვლევარი და მისიონერი ხაზს უსვამდა ჩუქჩების ქრისტიანულ რელიგიაში მოქცევის საკითხს. რუსეთის იმპერიის პერიოდში ჩუქჩებმა  არ მიიღეს ქრისტიანობაცხოვრების  მომთაბარე წესის გამო , საბჭოთა პერიოდში კი რელიგია  სრულად იყო აკრძალული.<ref>Znamenski A. Shamanism and Christianity: Native Encounters with Russian Orthodox Missions in Siberia and Alaska, 1820-1917. Greenwood Press. Westport, Connecticut-London, 1999. - 306 pp.</ref>
 
ეს სიტუაცია პოსტსაბჭოურ პერიოდში შეიცვალა, შემცირდა ტრადიციული დარგები. 1990 წლის დასაწყისში, უმუშევრობის გაზრდამ, სოციალურ-ეკონომიკურმა და პოლიტიკურმა კრიზისმა , ხელი შეუწყვეს გაქრისტიანებას, როგორც ერთ-ერთი ფსიქოლოგიური გაწონასწორების ფაქტორი. ამავეს შეუწყო ხელი გარეშე არაეთნიკური ქრისტიანული  მოსახლეობის რიცხვობრივმა დომინირებამ.
 
1990-იან წლებში ჩუკოტკაზე ფეხი  მოიკიდეს ორმოცდაათიანელებმა და ევანგელისტებმა,  ისინი 1996 წელს ქალაქ ანადირში შეიქმნენ  , ერთ-ერთი 11 კაცისგან შედგებოდა , უმეტესად ჩეუქჩებისა და ესკიმოსებისგან. ანალოგიური ჯგუფები შექმნა ჩუკოტკის ბევრ სოფელსა თუ ქალაქში .  მათი საქმიანობის ძირითად ფორმას ფსალმუნების ჩუკოტკურ და რუსულ ენებზე კითხვა  , [[ევანგელე|ევანგელის]] თარგმნა , ნათლობა და მატერიალური დახმარების გაწევა წარმოადგენდა .
 
გამოკითხვის თანახმად , ძირითად რელიგიურ ორგანიზაციას  ორმოცდაათიანელები წარმოადგენდნენ. ეს არჩევანი განპირობებული იყო რელიგიური ორგანიზაციების მუშაობის მეთოდების განსხვავებაში. მართლმადიდებელი ეკლესია, ,ძირითადად , საერთო ლოცვებს ატარებდა . ორმოცდაათიანელებს კი ხშირად  შეკრების ადგილი არ ქონდათ, ამიტომ ისინი მოსახლეობასთან ინდივიდუალურად მუშაობდნენ , ისინი   ნაბიჯ-ნაბიჯ  უნერგავდნენ ქრისტიანულ რწმენას სოციალ-ეკონომიკურ კრიზისში მყოფ  მოსახლეობას .
 
1990-იან წლებში მთავრობამ მხარი დაუჭირა მართლმადიდებლური ეკლესიების მშენებლობას და ეპარქიის შექმნას ჩუკოტკაზე ( 2000 წ.). ამგვარად xx საუკუნისთ ტრადიციული შეხედულებები, რომელთა არსებობის საფუძველიც მეირმეობა და ძღვის ცხოველებზე ნადირობაა.<ref name=":2" />
 
== სამართალი ==
 
=== საბჭოები ===
საბჭოები. - ძველ დროში , როცა რაიმე დანაშაული მოხდებოდა ოჯახის ან ჯგუფის შიგნით, მამაკაცები, მოხუცები თუ ახალგაზრდები იკრიბებოდნენ საბჭოზე, ხნიერი მამაკაცები სხდებოდნენ და განიხილავდნენ საკოტხს ახალგაზრდებს კი ფეხზე დგომა და მოსმენა უწევდათ. თუ დანაშაული მოიცავდა ორ ოჯახს ისინი ერთ საბჭოში შეიკრიბებოდნენ, ორივე ოჯაის უხუცესები ირჩევდნენ 1-2 სპიკერს, რომლებსაც მიმდევრობით უნდა ესაუბრათ. თუ საკითხი გადაწყვეტას არ ექვემდებარებოდა , უხუცესები " პატარა თამაშის" გამართვის უფლებას აძლევდნენ მონაწილე მხარეებს. ორივე მხარის [[შუბი|შუბითშუბი]]თ შეიარაღებულნი ეჯახებოდნენ ერთმანეთს დუელში.<ref name=":4">Boas, F., Smith, H. I., Teit, J. A., Farrand, L., Laufer, B., & Jochelson, W. (1900). ''Publications of the Jesup North Pacific Expedition''. New York: American Museum of Natural History.
</ref>
 
=== მკვლელობები და სისხლის აღება ოჯახებს შორის ===
ყველაზე მძიმე დანაშაულად ითვლებოდა მკვლელობა და სასჯელი იყო შურისძიება. მკვლელობები იყოფოდა 2 ჯგუფად, ოჯახს შიგნით და მის გარეთ ჩადენილებად. მხოლოდ მეორე კატეგორიის ჩამდენები არიან ვალდებულნი "სისხლის აღებაში" , პირველი კატეგორიისანი კი სრულებით გათავისუფლებულნი იყვნენ სასჯელისგან.
 
<blockquote>" One day, Leivite'hin, while on some journey, happened to kill one of his</blockquote><blockquote>reindeer by a misdirected blow. After that his kinsmen resolved to take his</blockquote><blockquote>life. They said, "Otherwise he will be killed by somebody else, and we shall</blockquote><blockquote>have a feud on our hands." So his own brother came to his camp, and at</blockquote><blockquote>a favorable moment stabbed him in the back with a knife. This act was</blockquote><blockquote>approved by the common consent of all neighbors, because he was a "bad</blockquote><blockquote>one, a source of torment to the others" (e"'tqi tawemInn-I'Irgin), as they</blockquote><blockquote>expressed it.'" <ref name=":4" /></blockquote>
ხაზი 150:
ასეთი დანაშაულები იშვიათად თუ რჩება შურმიუგებელი, რადგან სირცხვილად ითვლება სისხლით არ აზღვევინო დამნაშავეს. მეგობარმაც უნდა აზღვევინოს ამხანაგის მკვლელს.
 
შურისგება უნდა განახორციელოს ნათესავმა მამის მხრიდან , მოხოდ ასეთების არ ყოფნის შემთხვევაში ასრულებს შურისმაძიებლის როლს დედის ხაზის წარმომადგენელი. სიძე , რომელიც ცხოვრობს ცოლის ოთახში მიღებულია როგოც ნაშვილები ვაჟი , ამიტომ ის მოანაწილეობას იღებს შურისძიების პროცესში. ცალკე მცხოვრები სიძე აღიქმება , როგორც დედის მხრის ნათესავი, ანუ მას მონაწილეობა შეიძლება არ მოეთხოვოს, სანამ მშობლების ყველა ნათესავი არ მოისაზრება ამ როლზე. ხშირია ისეთი შემთხვევები , როცა შორეულ ნათესავს არ უნდა შურისძიებაში მონაწილეობის მიღება , მითუმეტეს ისეთ შემთხვევებში , როცა მოწინააღმდეგე ძალიან ძლიერია.<ref name=":4" />
 
როგორც წესი შურისგება პირველივე სისხლის აღებაზე ჩერდება , იშვიათია" შურისძიების შურისძიებები". ხალხურ ზღაპრებში ეს თემა ძალიან პოპულარულია და ზედმიწევნითი
 
დეტალურობით არის აღწერილი. ჩუქჩებს სჯეროდათ იმისიც, რომ მელების, წავებისა და სხვა ცხოველების მახეში გაბმა შურისძიების სურვილით ხდება. მობადირეებს ჯერათ მარადიულად მიმდინარე სისხლისგების პროცესისა ცხოველებსა და ადამიანებს შორის.
ხაზი 163:
 
=== ქონებასთან დაკავშირებული კანონები ===
ოჯახის უფროსი (paterfamilias ) არის მიჩნეულიყველაფრის პატრონად და გამგებლად, მამას შეუძლია ზრდასრული ვჟისთვის მმართველობის გადაცემა სურვილისამებრ თუ ის ამას საჭიროდ ჩათვლის , თვითონ კი შვილის დამხმარის როლს ითავსებს. თუ ვაჟ ქორწინდება და ოჯახს აქვს მხოლოდ ერთ საძინებლიანი საცხოვრისი მამა შვილს უთმობს "უფროსის მხარეს" , იმ შემთხვევაში თუ მათ ცალ-ცალკე ცხოვრება მოუნდებად მამა შვილს არსებულ სახლს უთმობს თვითონ კი ახალი სახლი უნდა აიშენოს. მთლიან ოჯახს არ აქვს არანაირი უფლება მისი ერთი წევრის ინდივიდუალურ ქონებაზე .
 
მემკვიდრეობა გადადის მთავარი მემკვიდრის ხელში , ის იღებს სახლს და მისი გამგებლის როლსაც ითავსებს . უშვილო მამაკაცს , რომელიც ბოლოს მოახლოებას გრძნობს , ქონების დატოვება ნათესავისთვის ან მეგობრისთვის შეუძლია, მაგრამ უმეტეს შემთხვევებში ისინი შვილად იყვანენ ბავშვებს. თუ მთავარი მემკვიდრე ქალიშვილია , რომელიც გათხოვების შემდეგ მამის სახლში დარჩა მას იგივე უფლებები ენიჭება რაც ვაჟს ექნებოდა. სხვაგან გადასული გათხოვილი ქალიშვილი მიიღებს მხოლოდ მის სახელზე გამოყოფილს<ref name=":5">Sverdrup, H. U. (1938). With The People Of The Tundra. Oslo, Norway: Gyldendal Norsk Forlag. Retrieved from http://ehrafworldcultures.yale.edu/document?id=ry02-016
</ref>. უშვილო ქვრივს არ აქვს წილი მემკვიდრეობაში, ის საკუთარ ოჯახში ბრუნდება. სიძესაც საკუთარ ოჯახში მოუწევს დაბრუნება ხელცარიელს თუ მისი ცოლი გარდაიცვლება და ის ამ ოჯახის სხვა ქალზე არ დაქორწინდება. ახალგაზრდა ქვრივს პატარა ბავშვებით უფლება ექნება მემკვიდრეობაზე თუ ის მამაკაცის ოჯახში დარჩება და გათხოვდება. თუ ის საკუთარ სახლში დაბრუნებას გადაწყვეტს ის ყველაფერს კარგავს , ბავშვების წაყვანის უფლება უნარჩუნდება მაგრამ წაყვანის შემთხვევაში მათი წილი მემკვიდრეობაში უქმდება. დროულ ქვრივს ახალგაზრდა ვაჟებით უნარჩუნდება მემკვიდრეობა და ის ხდება მფლობელი საკუთრებისა.<ref name=":4" /><ref name=":5" />
 
==ლიტერატურა==
{{ქსე|11|171}}
 
<references />{{ეთნოგრაფია}}▼
==სქოლიო==
{{სქოლიო}}
 
▲<references />{{ეთნოგრაფია}}
 
[[კატეგორია:მსოფლიოს ხალხები]]
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/ჩუქჩები“-დან