იუსტუს ლიბიხი: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ხაზი 14:
 
==პროფესიული საქმიანობა და მოღვაწეობა==
[[ფაილი:Young-Justus-Liebig.jpg|250px|მინი|მარცხნივ|ახალგაზრდა იუსტუსი ]]
 
1820 წელს იგი ბონის უნივერსიტეტში შევიდა, ხოლო ერთი წლის შემდეგ ქალაქ ერლანგენის უნივერსიტეტში განაგრძო სწავლა. ქიმია რომ უფრო სრულყოფილად შეესწავლა, ლიბიხი პარიზში გადავიდა, ამ დროისთვის პარიზი ქიმიური მეცხიერების ცენტრად ითვლებოდა. პარიზში ქიმიის ლექციებზე ცდებს ატარებდნენ.
 
ხაზი 26:
 
კაპიტალიზმის განვითარებასა და ქალაქების მოსახლეობის ზრდასთან ერთად მკვეთრად გაიზარდა მოთხოვნილება სასოფლო-სამეურნეო პროდუქტებსა და ნედლეულზე. გლეხები ცდილობდნენ რაც შეიძლება მეტი მოსავალი მიეღოთ თავიანტ ნაკვეთზე, მაგრამ მათ არ იცოდნენ, რომ ნიადაგს აუცილებლად უნდა დაბრუნებოდა ის ნივთიერებები, რომლებსაც მცენარეები იღებდნენ და მარცვლის, ხორცის, რძის, კვერცხის, ბოსტნეულისა და კარტოფილის შედგენილობაში გადადიოდა. ამიტომაც მიწა ყოველი მოსავლის შემდეგ უფრო მწირი ხდებოდა.
[[ფაილი:Co2verfuessiger.jpg|250px|მინი|ლიბიხის პერსონალური ლაბორატორია ]]
 
1840 წელს ლიბიხმა გამოაქვეყნა წიგნი „ორგანული ქიმის გამოყენება მიწათმოქმედებასა და ფიზიოლოგიაში“, რომელმაც უდიდესი როლი შეასრულა აგრონომიაში. ამ წიგნში ლიბიხმა ბრწყინვალედ განაზოგადა იმ დროისაათვის დაგროვილი ქიმიური ცოდნა მცენარეთა კვების კანონზომიერებაზე და წამოაყენა მცენარეთა მინერალური კვების ახალი თეორია. მაშინ ბევრმა მეცნიერმა - პავლოვმა რუსეთში, ბუსენგომ საფრანგეთში და შპრენგელმა გერმანიაში უკვე იცოდნენ, რომ მიწის განაყოფიერება შეიძლეობოდა გვარჯილის „შარდოვანას მარილის“ (შარდოვანას), ნაცრის, ძვლის ფქვილითა და თაბაშირით. მაგრამ სოფლის მეურნეები და თითქმის ყველა აგრონომი ლიბიხის წიგნის გამოსვლამდე თვლიდნენ, რომ სასუქად მხოლოდ ნაკელის გამოყენება შეილებოდა. იმ დროს გაბატონებული იყო მცენარეთა კვების ჰუმუსური თეორია, რომელიც ამტკიცებდა, რომ მცენარეები უშუალოდ ნეშომპალათი-ჰუმუსით იკვებებოდნენ.
 
ხაზი 37:
 
კარლ მარქსი მაღალ შეფასებას აძლევდა „დაბრუნების კანონს“: „ლიბიხის ერთ-ერთი უკვდავი დამსახურებაა თანამედროვე მიწათმოქმედების უარყოფითი მხარეების გამორკვევა ბუნებისმეტყველების თვალსაზრისით“,- წერდა იგი. მსხვილმა მიწისმფლობელებმა და მემამულეებმა ტავდაპირველად ლიბიხს შეუტიეს „შეურაწყოფისათვის“, ლიბიხმა მათ ნიადაგის გამფლანგველები და გამჩანაგებლები უწოდა, მერე კი სცადეს საკუთარი მიზნებისთვის გამოეყენებინათ „დაბრუნების კანონი“, როგორც მიწისა და სასოფლო-სამეურნეო პროდუქტების გარდუვალი გაძვირების დამამტკიცებელი გარემოება. ამისათვის ბურჟუაზიულმა ეკონომისტებმა გამოიგონეს ყალბი „კანონი კლებადი ნაყოფიერებისა“, რომელიც ბუნებას სდებდა ბრალს, ხალხი გააღატაკა და პროდუქტების ფასები ასწიაო. ლენინმა ამხილა ეს ცრუ კანონი, იგი წერდა: „მარქსმა დიდი ხანია უარყო ეს „კანონი“, რომელიც ბუნებას სდებდა ბრალს...მაშნ როცა მთელი დანაშაული კაპიტალისტურ საზოგადოებრივ წყობას ადევს“.
[[ფაილი:Liebig-Muenchen.jpg|250px|მინი|ლიბიხის ქანდაკება მიუნხენში ]]
მინერალური სასუქების გამოყენების პროპაგანდამ, რასაც ლიბიხი მრავალი წლის განმავლობაში ეწეოდა, უკვე სიცოცხლეშივე გამოიღო ნაყოფი. მინერაული სასუქები არა მარტო იცავდა, არამედ ნიადაგს გამოფიტვისაგან და უნარჩუნებდა ნაყოფიერების იმდროინდელ დონეს, არამედ ზრდიდა მოსავალს. ამ გარემოებას საბოლოოდ უარყო ბურჟუაზიული მონაჭორი „კლებადი ნაყოფიერების კანონზე“. ზოგ ქვეყანაში მინერალურმა სასუქებმა XX საუკუნის დასაწყისისათვის ორჯერ გაზარდა მოსავალი 1840 წელთან შედარებით, როცა ლიბიხმა ის იყო წამოაყენა მცენარეთა მინერალური კვების თეორია.
 
ნიადაგის ნაყოფირების შენარჩუნების ძირითად კანონებთან ერთად ლიბიხმა დაამუშავა ადამიანებისა და ცხოველტა კვების მეცნიერული მიდგომის საფუძვლები. ეს გამოჩენილი მეცნიერის კიდევ ერთი დიდი დამსახურებაა.
 
==ლიტერატურა==
*საბავშვო ენციკლოპედია, თბ. 1760 წელი
*{{cite web|title=William H. Brock (1936– )|url=http://www.scs.uiuc.edu/~mainzv/HIST/awards/Dexter%20Papers/BrockDexterBioJJB.pdf|website=American Chemical Society|accessdate=2006}}
*{{Citation
|pmid = 13187963
|last=Berghoff
|first=E.
|publication-date=Jun 11, 1954
|year=1954
|title=Justus von Liebig, founder of physiological chemistry
|volume=66
|issue=23
|periodical=Wien. Klin. Wochenschr.
|pages=401–2
}}
*{{cite book
|last1=Brock
|first1=William H.
|title=Justus von Liebig : the chemical gatekeeper
|date=1997
|publisher=Cambridge University Press
|location=Cambridge, U.K.
|isbn=9780521562249
|edition=1st
|asin=0521524733
}}
 
*{{Citation
|pmid = 11640225
|last=Buttner
|first=J.
|publication-date=Jul 2000
|year=2000
|title=Justus von Liebig and his influence on clinical chemistry.
|volume=47
|issue=2
|periodical=Ambix
|pages=96–117
|doi=10.1179/000269800790418385
}}
 
*{{Citation
|pmid = 11610199
|last=Glas
|first=E.
|publication-date=1976
|year=1976
|title=The Liebig-Mulder controversy. On the methodology of physiological chemistry
|volume=63
|issue=1–2–3
|periodical=Janus; revue internationale de l'histoire des sciences, de la médecine, de la pharmacie, et de la technique
|pages=27–46
}}
*{{Citation
|pmid = 11614053
|last=Guggenheim
|first=K. Y.
|publication-date=1985
|year=1985
|title=Johannes Müller and Justus Liebig on nutrition.
|volume=8
|issue=11–12
|periodical=Korot
|pages=66–76
}}
*{{Citation
|pmid = 13952197
|last=Halmai
|first=J.
|publication-date=Aug 11, 1963
|year=1963
|title=Justus Liebig
|volume=104
|issue=
|periodical=Orvosi hetilap
|pages=1523–4
}}
 
*{{Citation
|pmid = 4576434
|last=Kempler
|first=K.
|publication-date=Jun 3, 1973
|year=1973
|title=[Justus Liebig]
|volume=114
|issue=22
|periodical=Orvosi hetilap
|pages=1312–7
}}
 
*{{Citation
|pmid = 12921103
|last=Kirschke
|first=Martin
|publication-date=Mar 2003
|year=2003
|title=Liebig, his university professor Karl Wilhelm Gottlob Kastner (1783–1857) and his problematic relation with romantic natural philosophy.
|volume=50
|issue=1
|periodical=Ambix
|pages=3–24
|doi=10.1179/000269803790220066
}}
*{{Citation
| title = Zur Hundertsten Wiederkehr: Justus von Liebig nach dem Leben gezeichnet
| last=Knapp
| first=G. F.
| journal = Berichte der deutschen chemischen Gesellschaft
| volume = 36
| issue = 2
| pages = 1315–1330
| year = 1903
| url =
| doi = 10.1002/cber.19030360202
| postscript = . }}
*{{Citation
| title = Nekrolog: Justus von Liebig. Eigenhändige biographische Aufzeichnungen
| author-last = Liebig
| author-first= Georg von
| journal = [[Berichte der deutschen chemischen Gesellschaft]]
| volume = 23
| issue = 3
| pages = 817–828
| year = 1890
| url =
| doi = 10.1002/cber.18900230391
| postscript = . }}
 
*{{Citation
|pmid = 14500604
|last=Rosenfeld
|first=Louis
|publication-date=Oct 2003
|year=2003
|title=Justus Liebig and animal chemistry.
|volume=49
|issue=10
|periodical=Clin. Chem.
|pages=1696–707
|doi = 10.1373/49.10.1696
}}
*{{Citation
|pmid = 13088290
|last=Schmidt
|first=F.
|publication-date=May 1953
|year=1953
|title=To Justus von Liebig on his 150th birthday, 12 May 1953
|volume=8
|issue=5
|periodical=Pharmazie
|pages=445–6
}}
 
*{{Citation
|pmid = 13081110
|last=Schneider
|first=W.
|publication-date=1953
|year=1953
|title=Justus von Liebig and the Archiv der Pharmazie; in memory of Liebig's birthday, 12 May 1803
|volume=286
|issue=4
|periodical=Archiv der Pharmazie und Berichte der Deutschen Pharmazeutischen Gesellschaft
|pages=165–72
|doi=10.1002/ardp.19532860402
}}
 
*{{Citation
|pmid = 11615416
|last=Sonntag
|first=O.
|publication-date=Sep 1974
|year=1974
|title=Liebig on Francis Bacon and the utility of science
|volume=31
|issue=5
|periodical=Annals of science
|pages=373–86
|doi = 10.1080/00033797400200331
}}
 
*{{Citation
|pmid = 11610495
|last=Sonntag
|first=O.
|publication-date=Nov 1977
|year=1977
|title=Religion and science in the thought of Liebig
|volume=24
|issue=3
|periodical=Ambix
|pages=159–69
|doi=10.1179/amb.1977.24.3.159
}}
*{{Citation
|pmid = 11621581
|last=Thomas
|first=U.
|publication-date=1988
|year=1988
|title=[[Philipp Lorenz Geiger]] and Justus Liebig.
|volume=35
|issue=2
|periodical=Ambix
|pages=77–90
|doi=10.1179/amb.1988.35.2.77
}}
*{{Citation
| title = Zur Erinnerung an Justus von Liebig
| author =
| journal = [[Journal für Praktische Chemie]]
| volume = 8
| issue = 1
| pages = 428–458
| year = 1873
| url =
| doi = 10.1002/prac.18740080148
| postscript = . }}
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/იუსტუს_ლიბიხი“-დან