ვიკიპედია

ბიეთის ტაძარი: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა
[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
← წინა ცვლილებაშემდეგი ცვლილება →
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ვიზუალურივიკიტექსტი
No edit summary
No edit summary
ხაზი 1:
{{მუშავდება|surprizi}}
{{მმ*|ბიეთი (მრავალმნიშვნელოვანი)}}
{{ინფოდაფა ტაძარი
Line 59 ⟶ 58:
}}
 
'''ბიეთის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის ეკლესია''' — [[XIV საუკუნე|XIV საუკუნის]] II ნახევრის ცენტრალურ-გუმბათოვანი ეკლესია [[ახალციხის მუნიციპალიტეტი|ახალციხის მუნიციპალიტეტში]]. ამჟამადბიეთის ტაძრისტაძარი გუმბათი,მდებარეობს კამარებიმდინარე დამტკვრის კედლებისმარცხენა დიდიშენაკადის ნაწილიწინუბნის ჩამონგრეულია. გადარჩენილია მხოლოდ აღმოსავლეთიწყლის ფასადიხეობაში, რომელზედაცსოფლების შუაწინუბნისა სარკმლისდა ზემოთგურკელის გამოსახულიაგავლით მაღალიდა მოჩუქურთმებულიამ ჯვარი.უკანასკნელიდან [[გუმბათი]]დაახლოებით დასავლეთის2 ორკმ-ის ბურჯსა და [[აფსიდი]]ს კედლებს ეყრდნობოდამოშორებით. თლილიტაძარი ქვითსრულიად მოპირკეთებული ფასადების სარკმლები და შესასვლელი მოჩუქურთმებული ყოფილაგანმარტოვებულ, ხოლოდასახლებისაგან ინტერიერიმოშორებულ —ადგილზეა მოხატულიმდებარეობს. ეკლესიას ჩრდილოეთიდან მიშენებული აქვს სამლოცველობიეთი, რომელიც,ეკლესიის წარწერის თანახმად, [[1493]]და წელსმისი აუგიამიმდებარე [[ზაალადგილის თოხასძე]]სტოპონიმია.
 
ამჟამად ტაძრის გუმბათი, კამარები და კედლების დიდი ნაწილი ჩამონგრეულია. გადარჩენილია მხოლოდ აღმოსავლეთი ფასადი, რომელზედაც შუა სარკმლის ზემოთ გამოსახულია მაღალი მოჩუქურთმებული ჯვარი. [[გუმბათი]] დასავლეთის ორ ბურჯსა და [[აფსიდი]]ს კედლებს ეყრდნობოდა. თლილი ქვით მოპირკეთებული ფასადების სარკმლები და შესასვლელი მოჩუქურთმებული ყოფილა, ხოლო ინტერიერი — მოხატული. ეკლესიას ჩრდილოეთიდან მიშენებული აქვს სამლოცველო, რომელიც, წარწერის თანახმად, [[1493]] წელს აუგია [[ზაალ თოხასძე]]ს.
სამეცნიერო ლიტერატურაში პირველ ცნობას ბიეთის ტაძრის შესახებ დიმიტრი ბაქრაძესტან ვხვდებით. ინფორმაცია მას მღვდელ ივანე გვარამაძისაგან მიუღია. ბიეთს ექვთიმე თაყაიშვილი 1902 წელს გაეცნო, მის დროს გუმბათი ჯერ კიდევ ედგა ტაძარს. მკვლევარი ძეგლს წარწერის მიხედვით XII-XIII საუკუნეთა მიჯნით ათარიღებდა. ბიეთის ტაძარი 1932 წელს [[გიორგი ბოჭორიძე]]ს უკვე ჩამოქცეული დახვდა. მისი ცნობით: „ბიეთის ეკლესიის გუმბათი დანგრეულია ორი წლის წინათ მეხის დაცემით“. გიორგი ბოჭორიძე ექვთიმე თაყაიშვილის პუბლიკაციასაც იყენებს და ფერწერული წარწერების ჩასწორებულ ვარიანტს იძლევა. 1946 წელს ვახტანგ ბერიძემ შეისწავლა იმხანად ბიეთის უკვე გადახურვაჩაქცეული ტაძარი. ანალიზის საფუძველზე განსაზღვრა ტაძრის აგების თარიღი და ის XIV საუკუნის მეორე ნახევარს მიაკუთვნა.▼
 
▲სამეცნიერო ლიტერატურაში პირველ ცნობას ბიეთის ტაძრის შესახებ [[დიმიტრი ბაქრაძესტანბაქრაძე]]სთან ვხვდებით. ინფორმაცია მას მღვდელ ივანე გვარამაძისაგან მიუღია. ბიეთს [[ექვთიმე თაყაიშვილი]] [[1902]] წელს გაეცნო, მის დროს გუმბათი ჯერ კიდევ ედგა ტაძარს<ref>ე. თაყაიშვილი, МАК-XII, „Ахалцихский уезд, Биети“, მოსკოვი, 1909, გვ. 3-5</ref>. მკვლევარი ძეგლს წარწერის მიხედვით [[XII საუკუნე|XII]]-[[XIII საუკუნეთასაუკუნე]]თა მიჯნით ათარიღებდა. ბიეთის ტაძარი [[1932]] წელს [[გიორგი ბოჭორიძე]]ს უკვე ჩამოქცეული დახვდა. მისი ცნობით: „ბიეთის ეკლესიის გუმბათი დანგრეულია ორი წლის წინათ მეხის დაცემით“<ref>გ. ბოჭორიძე, „მოგზაურობა სამცხე-ჯავახეთში“, თბ., 1992, გვ. 35-38</ref>. გიორგი ბოჭორიძე ექვთიმე თაყაიშვილის პუბლიკაციასაც იყენებს და ფერწერული წარწერების ჩასწორებულ ვარიანტს იძლევა. [[1946]] წელს [[ვახტანგ ბერიძემბერიძე]]მ შეისწავლა იმხანად ბიეთის უკვე გადახურვაჩაქცეული ტაძარი. ანალიზის საფუძველზე განსაზღვრა ტაძრის აგების თარიღი და ის XIV საუკუნის მეორე ნახევარს მიაკუთვნა<ref>ბერიძე ვ., „სამცხის ხუროთმოძღვრება“, თბ., 1955 , გვ. 155-164</ref>.
ბიეთი მდინარე მტკვრის მარცხენა შენაკადის წინუბნის წყლის ხეობაშია, სოფლების წინუბნისა და გურკელის გავლით და ამ უკანასკნელიდან დაახლოებით 2 კმ-ის მოშორებითაა. ტაძარი სრულიად განმარტოვებულ, დასახლებისაგან მოშორებულ ადგილზეა მდებარეობს. ბიეთი ეკლესიის და მისი მიმდებარე ადგილის ტოპონიმია. ტაძრის სამხრეთით სამრეკლოც მდგარა. 1902 წელს ექვთიმე თაყაიშვილს მისი მხოლოდ ნანგრევი უნახავს.
 
==ძეგლის აღწერა==
ტაძარი ნაგებია თლილი ქვით (გარე ზომებია 11,8X17,7 მ.). დღეს ტაძრის მნიშვნელოვანი ნაწილი დანგრეულია. ჩამოშლილია გუმბათი, ადგილზე გადახურვის არცერთი ტაღი და კამარა არარაა შემორჩენილი. აფსიდის ზედა ნაწილიც მორღვეულია. ტაძრის ინტერიერი სავსეა ჩამოშლილი გუმბათისა და გადახურვის ქვებით. ადგილზე გადარჩენილია მხოლოდ საკურთხევლის კონქი და პასტოფორიუმები.
 
ხაზი 71:
ტაძრის გუმბათზე მსჯელობა მხოლოდ მე-19 საუკუნის ბოლოს გადაღებული ფოტოებით არის შესაძლებელი. თორმეტწახნაგიანი, უჩვეულოდ განიერი გუმბათის ყელი, ბატონობს მტელ ტაძარზე. მისი სიგანე სიმაღლეს აჭარბებს. თორმეტწახნაგა გუმბათზე ექვსი ნამდვილი და ამდენივე ცრუ სარკმელია. სარკმელტა თავზე ორნამენტით შემკული გირჩებია განლაგებული. სარკმლები შეწყვილლილვებიანი სადა საპირიტაა. უჩვეულოა, მაგრამ გუმბათს გარედან გუმბათქვეშა კვადრატი არ ჰქონდა. გუმბათის ყელს თავზე ორლილვიანი სარტყელი უვლიდა გარს, რომელსაც თორმეტწახნაგა კონუსური სახურავი არულებდა.
 
ფასადებიდან სხვებზსხვებზე ეუკეთუკეთ აღმოსავლეთის ფასადია გადარჩენილი, რომლის ცენტრალური ნაწილი მთლიანად საკურთხევლის უჩვეულოდ მაღალი პროპორციების სწორკუთხა სარკმელს და სარკმლის დეკორაციულ საპირესთან დაკავშირებულ ასევე ორნამენტით შემკულ დიდ დეკორატიულ ჯვარს ეკავა (სავარაუდოდ ჯვრის ფრონტონის წვერს წვდებოდა. ამავე ფასადზეპასტოფორიუმების სიმეტრიულად განლაგებული ტაღოვანი სარკმლებია, დეკორატიული საპირით. დასავლეთი ფასადი, ქართული ხუროთმოძღვრებისათვის ჩვეული გადაწყვეტითაა შესრულებული — შესასვლელი კარი, სიმეტრიულად განლაგებული სამი სარკმელი და სავარაუდოდ დეკორატიული ჯვარი.
 
დეკორატიულ ჯვარზე და სარკმელთა საპირეებზე განთავსებული ორნამენტის რეპერტუარი და შესრულების ხასიათი XIII-XIV საუკუნეებისათვის ჩვეულია. საპირე ლილვები კედლის სიღრმეშია „ჩაფლული“. დეკორის კვეთა XII საუკუნისა და XIII საუკუნის დასაწყისის ნიმუშებთან შედარებით დაბალია. ყველგან გამოყნებულია გეომეტრიული ორნამენტი.
ხაზი 79:
ბიეთის ტაძრის სამშენებლო წარწერა დაცულია სამკვეთლოდან საკურთხეველში გასასვლელი ღიობის ზემოთ. ეს ფაქტობრივად ორი ერტმანეთს მიყოლებული წარწერაა და ორივე იხსენიებს მშენებელს: „ქრისტე ადიდე ხ ში, რომელ ესე საყდარი არაშენა“ და „ქრისტე, წმიდაო ღვთისმშობელო მეოხ ეყავ ხშ სა შვილითურთ ორთავე შინა ცხოვრებასა“. წარწერაშო აგების ტარიღი არ არის მითჲთებული, ხ ში ტაძრის მშენებელი თუ ქტიტორი უცნობია. ექვთიმე ტაყაიშვილი მას ხვაშაქად კითხულობდა და მას ტამარ მეფის ტანამედროვე ხუაშაქი ცოქალტან (ქართლის ერისთავთ ერისთავის რატის დედა) აიგივებდა, თუმცა ტაძრის ხუროთმოძღვრება, დეკორატიული მორთულობა და წარწერის პალეოგრაფია აშკარად ტამარის პერიოდზე გვიანდელია. გიორგი ბოჭორიძე სახელს კითხულობს როგორც ხოშა. გიორგი ოჭორიძე ტაძრის დათარიღებისაგან თავს იკავებდა, ხოლო ვახხტანგ ბერიძე კი მას XIV საუკუნის მეორე ნახევარს აკუთვნებდა.
 
ტაძრის სამხრეთით სამრეკლოც მდგარა. 1902 წელს ექვთიმე თაყაიშვილს მისი მხოლოდ ნანგრევი უნახავს.
 
==ლიტერატურა==
{{ქსე|2|362}}
*გ. მარსაგიშვილი, „ბიეთის ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის ეკლესია“, // „ახალციხისა და ტაო-კლარჯეთის ეპარქია“, (რედ. ვალერი ასათიანი), თბ. 2013, გვ. 648-651
* ბერიძე ვ., სამცხის„სამცხის ხუროთმოძღვრული ძეგლებიძეგლები“, თბ.,1970
 
* ბერიძე ვ., სამცხის ხუროთმოძღვრება, თბ., 1955 , გვ. 155-164
==სქოლიო==
* ე. თაყაიშვილი, МАК-XII, „Ахалцихский уезд, Биети“, მოსკოვი, 1909, გვ. 3-5
{{სქოლიო}}
* გ. ბოჭორიძე, „მოგზაურობა სამცხე-ჯავახეთში“, თბ., 1992, გვ. 35-38
 
[[კატეგორია:სამცხე-ჯავახეთის მხარის ხუროთმოძღვრების ძეგლები]]
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/ბიეთის_ტაძარი“-დან