ქურთები: განსხვავება გადახედვებს შორის

* '''მორწმუნეები''': [[სუნიზმი|სუნიტი მუსლიმები]], [[შიიზმი|შიიტები]], [[იეზიდიზმი|იეზიდები]] და [[იუდაიზმი|იუდეები]]

ქურთები წარმოადგენდნენ მრავალრიცხვოვანი და ხშირად სვადასხვაგვარი ტომების ერთობლიობას, რომლებსაც ეპონიმებს უწოდებდნენ. ტომობრივი კუთვნილება დღემდე ძალიან მნიშვნელოვანია ტრადიციული ქურთული საზოგადოების სოციალურ ურთიერთობებში. მეთექვსმეტე საუკუნის ქურთულ - სპარსულენოვანი ისტორიკოსი შარაფხან ბიდლისი წერდა, რომ ქურთები იყოფიან ოთხად : ქურმანჯი , ლური , კელხური და გურანი. მათ შორის ლურებს, რომლებიც მეტყველებდნენ სამხრეთ-დასავლურ ირანულ დიალექტზე უკვე აღარ თვლიან ქურთებად. კელხური - შეადგენენ ძლიერ დიფირენცირებულ სამხრეთ - ქურთულ ერთობას, რომელიც გაერთიანებულია გურანისთან. ქურმანჯი -  ძირითადად თვითსახელია დანარჩენი უმრავლესობის -  ცენტრალურ და ჩრდილო ქურთებისა. თავისი არსით, ის ტერმინი „ქურთის“ ანალოგიურია მისი ძველი მნიშვნელობით და აღნიშნავს განსაზღვრული სოციალურ-ეკონომიკური წყობის მატარებელს, რომელიც ეფუძვნებაეფუძნება სამთო მესაქონლეობას. მაგრამ სამეცნიერო ლიტერატურაში ტერმინი „ქურმანჯი“ , როგორც წესი აღნიშნავს მხოლოდ ჩრდილოეთის ქურთებს , მაგრამ , თვით სიტყვა ქურ - მანჯი , ქურთულიდან ითარგმნება როგორც „ მიდიის ვაჟიშვილი“. მრავალი მეცნიერი თვლის, რომ ქურთები პირდაპირი მემკვიდრეები არიან მიდიელების. ლინგვისტების თვალსაზრისით დღეს „ქურთულად“ წოდებული ყველა ენა თუ დიალექტი შეიძლება დავყოთ შემდეგ ჯგუფებად:

გენეტიკურმა ანალიზმა აჩვენა , რომ ქურთები მჭიდროდ არიან დაკავშირებული აზერბაიჯანელ , სომეხ, ქართველ და ებრაელ ხალხებთან , რომლებსაც რამდენიმე საერთო წინაპარი გააჩნია ახლოაღმოსავლეთის რეგიონის ჩრდილო ნაწილის ხალხებთან.  ქურთები - ყველაზე მრავალრიცხვოვანი ერია , რომელსაც არ გააჩნია საკუთარი სასხელმწიფო. ქურთების ავტონომია არსებობს მხოლოდ ერაყში. ეს ხალხი ოც წელზე მეტია იბრძვის ქურთისტანის შესაქმნელად. აღსანიშნავია , რომ ქურთების ბანქოს ათამაშებენ მსოფლიოს ყველა დიდი ქვეყნები. ასე მაგალითად ისრაელი და აშშ რომლებიც თურქეთის მოკავშირეები არიან , ამართლებენ მის ბრძოლას ქურთების მოძრაობის წინაამღდეგ. რუსეთი , საბერძნეთი და სირია კი მხარს უჭერს ქურთისტანის მუშათა პარტიას. ქურთისტანის ხელსაყრელი გეოგრაფიული და სტრტეგიული მდგომარეობის გამო ძველი დროიდან უცხოელი დამპყრობლები განსაკუთრებულ ყურადღებას აქცევდნენ ამ ქვეყნებს. ამის გამო ხალიფატის დროიდან დღემდე , ქურთელი იძულებულნი არიან იბრძოლონ დამპყრობთა წინაამღდეგ. აღსანიშნავია , რომ ადრეული ფეოდალიზმის დროს ქურთულ დინასტიებს ,  დიდი პოლიტიკური ზეგავლენა ჰქონდათ ახლო აღმოსავლეთზე და მართავდნენ არა მხოლოდ ცალკეულ სამთავროებს , არამედ ისეთ დიდი ქვეყნებსაც როგორებიცაა სირია და ეგვიპტე. მე-16 საუკუნეში ქურთისტანში დაიწყო უწყვეტი ომები, რომელთა მიზეზი იყო ირანი და ოსმალეთის იმპერია , რომლებიც ერთმანეთს ედავებოდნენ ქურთისტანის მიწებს. შემდეგ ზოხაბის ხელშეკრულების საფუძველზე რომელიც დაიდო ამ ომების შედეგად ქურთისტანი გაიყო ორ ნაწილად - თურქულ და ირანულ. შემდგომში ამან სავალო როლი შეასრულა ქურთისტანის ხალხების ბედში. ოსმალეთის და ირანის მთავრობები თანდათან ასუსტებდნენ და შემდეგ საერთოდ მოსპეს ქურთული სამთავროები იმ მიზნით , რომ დაემოწმებინათ ქურთისტანი ეკონომიკურად და პოლიტიკურად. ოსმალეთის იმპერიის მთავრობამ ქურთების ნების წინაამღდეგ ჩაითრია ქურთები პირველ მსოფლიო ომში რამაც საბოლოოდ გამოიწვია ნგრევა და მისი ოთხ ნაწილად გაყოფა : თურქულ , ირანულ , ერაყულ და სირიულ.

ქვეყნების მიხედვით, არ არსებობს ქურთების ეთნიკური აღწერა, მაგრამ ანგარიშები აჩვენებს, ისინი ქმნიან მოსახლეობას, 20დან 40 მილიონამდე ადამიანით. თურქეთში 15 მილიონი ქურთი ცხოვრობს, ირანში 7-8 მილიონი, 1-2 მილიონი სირიაში. ქურთისტანის რეიონალური მთავრობა ნახევრად ავტონომიური რეგიონია ერაყში. ირანი ამტკიცებს, რომ იქ 5.3 მილიონი ქურთი მაცხოვრებელია. ევროპაში უდიდესი ქურთული დიასპორაა. პარიზის ქურთდა ინსტიტუციის თანახმად 1.5 დან 1.7 მილიონამდე ქურთია დასავლეთ ევროპაში, მათ შორის გერმანიასი ცხოვრობს 800 000 ქურთი მოსახლე.  დასავლეთ ევროპაში მცხოვრები ქურთების 80 პროვცენტი გადმოდის თურქეთიდან, კიდევ 50 ათასი ქურთი ცხოვრობს ამერიკაში და 25 000 კანადაში. პარიზის ქურთთა ინსტიტუციის მეთაურის ქენ დალ ნეზანის თქმით, ქურთების პიროვნება არ ეფუძვნებაეფუძნება რელიგიას, მაგრამ ეფუძვნებაეფუძნება ენსა და კულტურას. ქურთების უმრავლესობა 70% იდან 80% მდე სუნიტი მუსლიმები არიან, მაგრამ არსებობს ქურთების უმცირესობა, როლებიც შიიტი მუსლიმები არიან, ისინი ირანშა და სამხრეთ ერაყში ცხოვრობენ, სადაც მათი რაოდენობა 20 000 მდეა და სადაც ისინი სადამ ჰუსეინის რეჟიმის დამხობის შემდეგ დაბრუნდნენ. ალავიტი ქუთები, რომლებიც თურქეში არიან ითვლებიან, სუფიზმის ელემენტების მქონე შიიტური ფილიალის წევრებად. ქურთებს შორის სხვა რელიგიებიც არის გავრცელებული: ქრისტიანული ( კათოლიკები, ასირიელები და სირიელები) , იუდაიზმი ( ზოგიერთი ებრაელუ, 25 000 ქურთი ემიგრირებულია ისრაელიდან აშშ ში 1950 წელს) და ასევე იზიდიზმი ერაყში.

* Entessar N. The Kurdish Mosaic of Discord / Nader Entessar // Third World Quarterly, Vol.- 11, N.- 4, Ethnicity in World Politics - Oct.1989, pp. 83-100 83–100. (англ.)

* Elphinston W. G. The Kurdish Question / W. G. Elphinston // International Affairs (Royal Institute of International Affairs 1944-), Vol.- 22, No.- 1 - Jan., 1946. pp. 91-103 91–103.  (англ.)

* Entessar N. The Kurds in Post-Revolutionary Iran and Iraq / Nader Entessar // Third World Quarterly, Vol.- 6, No.- 4 - Oct., 1984, pp. 911-933 911–933.  (англ.)