გაჩიანი: განსხვავება გადახედვებს შორის

'''გაჩიანი''' — ქალაქი და მხარე ისტორიულ [[ქვემო ქართლი|ქვემო ქართლში]]. ქალაქის ზუსტი ადგილმდებარეობა დაუდგენელია. გაჩიანის მხარე ანუ [[სამშვილდის საერისთავო]] [[ქართლის სამეფო|ქართლის სამეფოს]] ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი განაპირა საერისთავო იყო.

 

 

==ქალაქის ადგილმდებარეობა==

 

 

 

*[[ვახუშტი ბატონიშვილი|ვახუშტის]] (XVIII ს.) მიაჩნდა, რომ იგი მდინარეების მაშავერ-ქციის მარჯვენა ნაპირზე მდებარეობდა.

{{ციტატა|ხოლო კვალად [[შულავერი|შულავრის]] დასავლით არს [[მამხუტის-ხევი]], და ამის დასავლით [[ტალავრის-ხევი]]. ხევის ბოლოს [[ჭაპალას ციხე|ჭაპალა და ციხე]] მისი. და ამას ჰსწერენ გაჩიანად. არამედ არა არს ესე დასავლით [[ხუნანი]]სა, არამედ სამხრით, და არს წილი გარდაბანისა და არა [[გაჩიოსი]]. ხოლო [[არქევან]]ი პირველ იყო გაჩიანი, და სანადირო ქალაქი, მერმე [[ქაოზიანი]], და აწ ესე დაბა რომელი დასავლითცა არს ხუნანისა და საზღვარიცა მათი. არამედ ჭაპალის ჩდილოთ ქციის კბოდე-ზედ, არს არქევანი. ამას ეწოდა ქაოზიანი, სადა არს დიდ-დიდნი ნაშენებნი. ესე არს გაჩიანი<ref>ვახუშტი ბატონიშვილი, "გეორგრაფიული აღწერა საქართველოსი" გვ. 144</ref>.}}

*X საუკუნის სომეხი ისტორიკოსი [[უხტანესი]] ქალაქ გაჩიანს ვრაცდაშთში ("ქართველთა ველში") ათავსებდა და იგი ცურტავის მერმინდელ სახელად მიაჩნდა.

*[[ივანე ჯავახიშვილი]]ს მოსაზრება ქალაქ გაჩიანის ადგილსამყოფელის შესახებ:

{{ციტატა|იმავე ლეონტი მროველის სიტყვით გაჩიანი ვითომც ახალი სახელი უნდა ყოფილიყო, მხოლოდ წინათ, «მაშინ ერქუა სანადირო ქალაქია»-ო (ც˜ა მფ˜თა, *104, გვ. 6). დავით აღმაშენებლის ისტორიკოსის სიტყვებითგანა ჩანს მაინც, რომ გაჩიანი მტკვრის პირასა ყოფილა; იგი მოგვითხრობს: «ჩამოიარიან თურქთა სომხითი... ჩამოდგიან გაჩიანთა პირსა მტკუარისასა»-ო (ც˜ა მფ˜სა დ˜თსი, *529, გვ. 296); მაგრამ თუ გაჩიანი მართლაც ამ ქვეყნის დასავლეთი საზღვარი იყო, როგორც ნათქვამი აქვს ლეონტი მროველს, მაშინ მტკვარზე შეიძლება იგი მხოლოდ ხაშურსა და ტასის-კარს შუა ყოფილიყო სადმე. მაგრამ ამას ცოტა არ იყოს ეწინააღმდეგება დავით აღმაშენებლის ისტორიკოსის ცნობა, რომლის სიტყვებითგანაც ისე გამოდის, რომ გაჩიანი აღმოსავლით მდებარეობს, სადღაც სომხითსა, ბარდავსა და ივრის პირს შუა. ერთი სიტყვით, ჯერ-ჯერობით ჩვენ ისეთი ცნობები არ მოგვეპოვება, რომ დანამდვილებით გამოგვერკვია, თუ სად მდებარეობდა ქ. გაჩიანი. ყურადღების ღირსია, რომ გაჩიანის მდებარეობა, როგორც ეტყობა, არც ვახუშტსა სცოდნია (გგრ˜ფა, 65)<ref>ივანე ჯავახიშვილი, თხზულებანი თორმეტ ტომად, ტ. 2, გვ. 33, თბილისი 1983</ref>.}}

აღსანიშნავია, რომ ნასოფლარი [[უგუდეთი]], [[კავკასიის მხარის ხუთვერსიანი რუკა|კავკასიის მხარის ხუთვერსიან რუკა]]ზე აღნიშნულია, როგორც დასახლება სახელად „'''დიდი სანადირო'''“. აღნიშნული ადგილი წარმოადგენს ალგეთის ბასეინის უკიდურეს ხეობის დასახლებულ პუნქტს.

 

 

თუ დღევანდელ რუკას და გეოგრაფიულ პარალელებს 90°-ით შემოვაბრუნებთ, მაშინ შესაძლებელია სწორედ აღმოჩნდეს ვახუშტისეული გარდაბნის მხარის აღწერა: აღმოსავლით მდინარე [[ბერდუჯი]], ჩრდილოით [[მტკვარი]], სამხრით მთა პირველ ხსენებული ანუ აბოცი, ხოლო დასავლით ქალაქი გაჩიანი. ამ შემთხვევაში ქცია-ხრამის სრულ ბასეინს თუ ჩავთვილით გარდაბნის მხარედ, ხოლო ალგეთის ბასეინს გაჩიანის ტერიტორიად, მაშინ ნასოფლარი უგუდეთი (დიდი სანადირო) აღმოჩნდება ამ ტერიტორიისათვის დასავლეთი მსაზღვრელი.

 

 

ლეონტი მროველის სიტყვები: "და მისცა ასული თჳსი ცოლად, ქალაქი გაჩიანი და საერისთაო სამშჳლდისა".