უხერხემლოები: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შემოწმებული ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary |
No edit summary |
||
ხაზი 18:
| commons = Category:Invertebrates
}}
'''უხმელეთო'''
'''უხერხემლოები''' ({{lang-la|Invertebrata}}) — [[ხერხემალი|ხერხემალს]] მოკლებულ [[ცხოველები|ცხოველთა]] მრავალრიცხოვანი ჯგუფი. ცხოველთა სამყაროს დაყოფა უხერხემლოებად და [[ხერხემლიანები|ხერხემლიანებად]] შემოიღო ფრანგმა ბუნებისმეტყველმა [[ჟან ბატისტ ლამარკი|ჟან ბატისტ ლამარკმა]] ([[1801]]). სხვადასხვა ავტორის მიხედვით უხერხემლოები იყოფიან 14—22 ტიპად. ცნობილია უხერხემლოების 1,3 მლნ-მდე სახეობა, რომელთაგან მლნ-მდე მეტი [[მწერები]]ს [[კლასი (ბიოლოგია)|კლასზე]] მოდის. ტიპების მიხედვით უხერხემლოები არათანაბრად არიან განაწილებული. მაგ., [[უმარტივესები]] აერთიანებენ 25 ათ-მდე სახეობას, [[ღრუბლები (ცხოველები)|ღრუბლები]] — 5 ათასი, [[ნაწლავღრუიანები]] — 9 ათასი, [[უმდაბლესი ჭიები |უმდაბლესი ჭიები]] — 20 ათასი, [[მოლუსკები]] — 107 ათასი, [[ფეხსახსრიანები]] (მწერების გამოკლებით) — 79 ათ-მდე და ა. შ. ყოველწლიურად უხერხემლოების რამდენიმე ათას ახალ სახეობას აღწერენ. ▼
▲
უხერხემლოები ფართოდ არიან გავრცელებული. ბინადრობენ ხმელეთზე, მტკნარ წყლებში, ზღვებში, ნიადაგის სიღრმეში, მრავალი უხერხემლოები ცხოველთა და მცენარეთა პარაზიტია. უხერხემლოების ზოგ სახეობას ან მათ მიერ გამომუშავებელ პროდუქტს ადამიანი ხმარობს საკვებად ([[კიბოსნაირნი|კიბოსნაირები]], [[მოლუსკები]], [[ფუტკრის თაფლი]] და სხვა), ბევრს ხერხემლიანი ცხოველები ეტანებიან. ზოგიერთი უხერხემლოების ცხოველმოქმედების პროდუქტს სამეურნეო-ტექნიკური მნიშვნელობა აქვს ([[ფუტკრის ცვილი]], [[აბრეშუმხვევიასებრნი|აბრეშუმხევევია]]ს აბრეშუმის ძაფი, მოლუსკების [[ნიჟარა (ნაგებობა)|ნიჟარები]] და [[მარგალიტი]], მარჯნის პოლიპების ჩონჩხი და სხვა). პარაზიტ და მტაცებელ უხერხემლოებს მრავალრიცხოვან მავნებელთა წინააღმდეგ იყენებენ, რაც ბრძოლის ბიოლოგიური მეთოდების დამუშავებას დაედო საფუძვლად. ნამარხი უხერხემლოების ნაშთები ხელს უწყობენ დანალექი ქანების ასაკის დადგენას. სასარგებლო უხერხემლოების გარდა, არსებობს მავნებელი უხერხემლოებიც. ზოგი პარაზიტულ დაავადებათა გადამტანია, სხვები — პარაზიტული ჭიების შუამავალი მასპინძელი ან ტრანსმისიულ დაავადებათა გადამტანი. არიან შხამიანი უხერხემლოები, მარცვლეულისა და სხვა პროდუქტების, [[სასოფლო-სამეურნეო მცენარეთა მავნებლები|სასოფლო-სამეურნეო მცენარეების]], ტყეების მავნებლები და ა. შ.
| |||