ვიკიპედია

ტიტუსი: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა
[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
← წინა ცვლილებაშემდეგი ცვლილება →
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ვიზუალურივიკიტექსტი
მ clean up using AWB
მ clean up using AWB
ხაზი 46:
მიუხედავად ამისა, პეტრონმა მაინც მოახერხა საკუთარი მდგომარეობის გაუმჯობესება უაღრესად მდიდარ ტერტულაზე დაქორწინებით, რომლის ქონებამაც უზრუნველყო პეტრონის ვაჟისა და ტიტუსის პაპის, ტიტუს ფლავიუს საბინუსის აღმასვლა.<ref name="jones-domitian-2">Jones (1992), გვ. 2</ref> საბინუსმა, თავის მხრივ, დააგროვა ქონება და აზიაში გადასახადების ამკრეფად, ჰელვეტიაში კი ბანკირად მსახურობისას, სავარაუდოდ, მხედრის სტატუსიც მოიპოვა. ვესპასია პოლაზე დაქორწინებით იგი დაუკავშირდა ბევრად პრესტიჟულ პატრიციულ ვესპასიას გვარს (''gens Vespasia''), რამაც განაპირობა მისი ვაჟების, ტიტუს ფლავიუს საბინუსისა და ვესპასიანეს სენატორულ რანგამდე აღზევება.<ref name="jones-domitian-2"/>
 
ვესპასიანეს პოლიტიკური კარიერა მოითვლიდა [[კვესტორი]]ს, [[ედილი]]სა და [[პრეტორი]]ს თანამდებობებს, ამ ყოველივეს დაგვირგვინებას კი [[51]] წელს მისი [[კონსული|გაკონსულება]] წარმოადგენდა. მისი კონსულობის წელს დაემთხვა დომიციანეს დაბადება. როგორც სამხედრო მეთაურმა, მან ადრევე მოიპოვა სახელი 43 წელს ბრიტანეთში შეჭრაში მონაწილეობით.<ref>Jones, (1992), გვ. 8</ref> ტიტუსის ცხოვრების ადრეული პერიოდის შესახებ ბევრი არაფერია ჩვენთვის ცნობილი. აქამდე მოღწეული ინფორმაციაც სვეტონიუსის ნაშრომია, რომელიც გადმოგვცემს, რომ მომავალი იმპერატორი საიმპერატორო კარზე, [[ბრიტანიკუსი|ბრიტანიკუსთან]], [[კლავდიუსი]]ს ვაჟთან ერთად აღიზარდა.<ref name="suetonius-titus-2">[[გაიუს სვეტონიუს ტრანკვილუსი|სვეტონიუსი]], ''[[თორმეტი კეისრის ცხოვრება]]'', Lifeღვთაებრივი of Titusტიტუსი [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Suetonius/12Caesars/Titus*.html#1 2]</ref>
 
გადმოცემა იმასაც კი გვამცნობს, რომ „ის სასმელი, რომლისგანაც ბრიტანიკუსი დაიღუპა და იქვე იდგა, ტიტუსმაც გასინჯა“.<ref name="suetonius-titus-2"/> მისი განათლების შესახებ დამატებითი ცნობები არასაკმარისია, თუმცა, როგორც ჩანს, მან ადრევე გამოავლინა მიდრეკილება სამხედრო ხელოვნებისადმი და ნიჭიერი პოეტი და ორატორი იყო როგორც ბერძნულ, ისე ლათინურ ენაში.<ref>[[გაიუს სვეტონიუს ტრანკვილუსი|სვეტონიუსი]], ''[[თორმეტი კეისრის ცხოვრება]]'', Lifeღვთაებრივი of Titusტიტუსი [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Suetonius/12Caesars/Titus*.html#3 3]</ref>
 
== ზრდასრულ ასაკში ==
57-დან 59 წლამდე ტიტუსი გერმანიაში სამხედრო ტრიბუნი იყო. იგი, აგრეთვე, რომაულ ბრიტანეთშიც მსახურობდა, სადაც შესაძლოა 60 წლისათვის ჩასულიყო დამხმარე ძალასთან ერთად, რომელიც ბოუდიკას აჯანყების გამო გახდა საჭირო. 63 წლისათვის იგი რომში დაბრუნდა და დაქორწინდა არეცინა ტერტულაზე, პრეტორიანელთა გვარდიის ყოფილი პრეფექტის ქალიშვილზე. ტერტულა 65 წლისათვის გარდაიცვალა.<ref>[[გაიუს სვეტონიუს ტრანკვილუსი|სვეტონიუსი]], ''[[თორმეტი კეისრის ცხოვრება]]'', Lifeღვთაებრივი of Titusტიტუსი [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Suetonius/12Caesars/Titus*.html#4 4], with Jones and Milns, pp. 95–96</ref>
 
ამის შემდეგ ტიტუსი მეორედ დაქორწინდა. მისი ახალი ცოლი, მარცია ფურნილა, ბევრად უფრო სახელგანთქმული ოჯახიდან იყო, თუმცაღა ახლო კავშირი ჰქონდა იმპერატორ ნერონის მოწინააღმდეგეებთან. ფურნილას ბიძა, ბარეა სორანუსი და ამ უკანასკნელის ქალიშვილი, სერვილია, 65 წლის პიზონის წარუმატებელ შეთქმულებას შეეწირნენ.<ref>[[Tacitus]], ''[[Annals (Tacitus)|Annals]]'' [[wikisource:The Annals (Tacitus)/Book 16#30|XVI.30–33]]</ref> ზოგიერთი თანამედროვე ისტორიკოსი აყალიბებს მოსაზრებას, რომ ტიტუსი ცოლს მისი ოჯახის შეთქმულებასთან კავშირის გამო გაშორდა.<ref>Gavin Townend, "Some Flavian Connections", ''The Journal of Roman Studies'' (1961), p 57. See [[გაიუს სვეტონიუს ტრანკვილუსი|სვეტონიუსი]], ''[[თორმეტი კეისრის ცხოვრება]]'', Lifeღვთაებრივი of Titusტიტუსი [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Suetonius/12Caesars/Titus*.html#4 4]</ref><ref>Jones (1992), p. 11</ref>
 
მომავალი იმპერატორი ხელახლა აღარ დაქორწინებულა. როგროც ჩანს, მას მრავალი ქალიშვილი ჰყავდა,<ref>[[Philostratus]], ''The Life of Apollonius of Tyana'' [http://www.livius.org/ap-ark/apollonius/life/va_7_06.html#%A77 VII.7]</ref> რომელთაგან სულ ცოტა ერთი მარცია ფურნილასაგან.<ref name="suetonius-titus-4">[[გაიუს სვეტონიუს ტრანკვილუსი|სვეტონიუსი]], ''[[თორმეტი კეისრის ცხოვრება]]'', Lifeღვთაებრივი of Titusტიტუსი [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Suetonius/12Caesars/Titus*.html#4 4]</ref> ერთადერთი, რომელმაც ზრდასრულ ასაკამდე იცოცხლა, იულია ფლავია იყო. შესაძლებელია, იგი ტიტუსს არეცინასგან ჰყოლოდა, რომლის დედასაც ასევე იულია ერქვა.<ref>Jones and Milns, pp. 96, 167.</ref> ამ პერიოდისათვის ტიტუსი პრაქტიკულად ვარჯიშობდა სამართალში და კვესტორის თანამდებობასაც მიაღწია.<ref name="suetonius-titus-4"/>
 
=== იუდეის კამპანია ===
ხაზი 95:
რადგანაც ზამთარში იტალიაში გამგზავრება ვერ შეძლო, ტიტუსმა კესარია მარიტიმასა და ბერიტუსში თამაშები გამართა, შემდეგ კი ევფრატზე მდებარე ზეუგმაში გაემგზავრა, სადაც იგი პართიის მეფე [[ვოლოგეზ I (პართია)|ვოლოგეზ I-მა]] გვირგვინით დაასაჩუქრა. [[ანტიოქია]]ში სტუმრობისას ტიტუსმა ქალაქში ებრაელთა ტრადიციული უფლებები დაადასტურა.<ref>[[იოსებ ფლავიუსი]], ''იუდეველთა ომები'' [[wikisource:The War of the Jews/Book VII#Chapter 3|VII.3.1]], [[wikisource:The War of the Jews/Book VII#Chapter 5|VII.5.2]]</ref>
 
[[ალექსანდრია|ალექსადრიისაკენ]] მიმავალ გზაზე იგი მემფისში შეჩერდა რათა პატივი მიეგო ღვთაებრივი ხარი [[აპისი]]სათვის. [[სვეტონიუსი]]ს თანახმად, ამან ერთგვარი შიში გამოიწვია: ცერემონია ტიტუსის მიერ გვირგვინის ტარებას საჭიროებდა, რომაელები კი ამ ნივთს მონარქიასთან აკავშირებდნენ; ტიტუსის ლეგიონების მიმდევრებს კი უკვე აწუხებდათ შიში, რომ იგი შესაძლოა მამის წინააღმდეგ აჯანყებულიყო. ტიტუსი სწრაფად დაბრუნდა რომში, რაც, როგორც სვეტონიუსი ამბობს, მის ქცევასთან დაკავშირებით გაჩენილი ჭორების გაქარწყლებას ემსახურებოდა.<ref>[[გაიუს სვეტონიუს ტრანკვილუსი|სვეტონიუსი]], ''[[თორმეტი კეისრის ცხოვრება]]'', Lifeღვთაებრივი of Titusტიტუსი [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Suetonius/12Caesars/Titus*.html#5 5]</ref>
 
[[71]] წელს რომში ჩასვლის შემდეგ ტიტუსი ტრიუმფით დაჯილდოვდა.<ref>[[კასიუს დიონ კოქცეიანუსი|დიონ კასიუსი]], ''რომის ისტორია'' [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Cassius_Dio/65*.html#6 LXV.6]</ref> [[ვესპასიანე]]სა და [[დომიციანე]]ს თანხლებით იგი ქალაქში შევიდა და უხვი მსვლელობით, რომელიც ომში მოპოვებულ საგანძურსა და ტყვეებს მოიცავდა, ენთუზიაზმით მიესალმა რომის მოსახლეობას. როგორც [[იოსებ ფლავიუსი]] აღწერს, რომ პროცესიისას გზაზე დიდი რაოდენობით ოქრო და ვერცხლი გაატარეს, რასაც მიჰყვებოდნენ ებრაელი ტყვეები და ბოლოს, იერუსალიმის ტაძრის საგანძური [[მენორა]]სა და [[თორა]]ს ჩათვლით.<ref>[[იოსებ ფლავიუსი]], ''იუდეველთა ომები'' [[wikisource:The War of the Jews/Book VII#Chapter 5|VII.5.5]]</ref> სიმონ ბარ-კოხბა რომის ფორუმზე სიკვდილით დასაჯეს, რის შემდეგაც იუპიტერის ტაძართან რელიგიური მსხვერპლშეწირვების შემდეგ პროცესია დასრულდა.<ref>[[იოსებ ფლავიუსი]], ''იუდეველთა ომები'' [[wikisource:The War of the Jews/Book VII#Chapter 5|VII.5.6]]</ref> ტიტუსის თაღი, რომელიც ფორუმის ერთ-ერთ შესასვლელში დგას, მისი გამარჯვების ხსოვნას უკვდავყოფს.
 
მას შემდეგ, რაც ვესპასიანე იმპერატორად გამოცხადდა, ტიტუსმა და მისმა ძმამ, დომიციანემ, სენატისაგან ''კეისრის'' ტიტულები მიიღეს.<ref>[[კასიუს დიონ კოქცეიანუსი|დიონ კასიუსი]], ''რომის ისტორია'' [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Cassius_Dio/65*.html#1 LXV.1]</ref> გარდა იმისა, რომ მამასთან ტრიბუნის ხელისუფლებას იყოფდა, ტიტუსი ვესპასიანეს ზეობის პერიოდში შვიდჯერ იყო რომის კონსული<ref name="suetonius-titus-6">[[გაიუს სვეტონიუს ტრანკვილუსი|სვეტონიუსი]], ''[[თორმეტი კეისრის ცხოვრება]]'', Lifeღვთაებრივი of Titusტიტუსი [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Suetonius/12Caesars/Titus*.html#6 6]</ref> და მამამისის თანაშემწის როლსაც ასრულებდა, როდესაც სენატში მისი სახელით გამოდიოდა.<ref name="suetonius-titus-6"/> რაც ყველაზე მნიშვნელოვანი იყო, იგი [[პრეტორიანელები]]ს პრეფექტად დაინიშნა. ამ თანამდებობაზე ყოფნისას მან იმპერატორის მიმართ მათი ერთგულება უზრუნველყო და კიდევ უფრო გაამყარა ვესპასიანეს, როგორც კანონიერი მმართველის მდგომარეობა.<ref name="suetonius-titus-6"/>
 
ამ თანამდებობაზე ყოფნისას მან მნიშვნელოვნად გაიტეხა სახელი რომში, რამდენადაც ხშირად გასცემდა ხოლმე შეთქმულებაში მონაწილეობაში ეჭვმიტანილთა სიკვდილით დასჯის ბრძანებებს.<ref name="suetonius-titus-6"/> როდესაც [[79]] წელს გამოაშკარავდა ავლუს ცეცინია ალიენუსისა და ეპირუს მარცელუსის გეგმა ვესპასიანეს ტახტიდან ჩამოგდებასთან დაკავშირებით, ტიტუსმა ალიენუსი სადილზე მოიწვია და სანამ ეს უკანასკნელი ოთახს დატოვებდა მისი მოკვლა ბრძანა.<ref name="suetonius-titus-6"/><ref>[[კასიუს დიონ კოქცეიანუსი|დიონ კასიუსი]], ''რომის ისტორია'' [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Cassius_Dio/65*.html#16 LXV.16]</ref>
ხაზი 108:
=== ტახტზე ასვლა ===
[[Image:Titus Augustus Denarius.png|thumb|330px|რომაული დენარიუსი ტიტუსის გამოსახულებით. დაახლ. 79 წ. რევერსზე ასახულია მისი ტრიუმფის ზეიმი იუდეველთა ომში გამარჯვების გამო.]]
ვესპასიანე 79 წლის 23 ივნისს გარდაიცვალა.<ref>[[კასიუს დიონ კოქცეიანუსი|დიონ კასიუსი]], ''რომის ისტორია'' [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Cassius_Dio/66*.html#17 LXVI.17]</ref> ტიტუსმა მყისვე დაიკავა მამის თანამდებობა.<ref name="dio-romanhistory-lxvi-18">[[კასიუს დიონ კოქცეიანუსი|დიონ კასიუსი]], ''რომის ისტორია'' [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Cassius_Dio/66*.html#18 LXVI.18]</ref> მისი მრავალი (სავარაუდო) ნაკლის გათვალისწინებით, ბევრ რომაელს ეშინოდა, რომ იგი შეიძლებოდა მეორე ნერონი გამხდარიყო.<ref name="suetonius-titus-7">[[გაიუს სვეტონიუს ტრანკვილუსი|სვეტონიუსი]], ''[[თორმეტი კეისრის ცხოვრება]]'', Lifeღვთაებრივი of Titusტიტუსი [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Suetonius/12Caesars/Titus*.html#7 7]</ref> ამ მოლოდინების საპირისპიროდ, ტიტუსმა დაამტკიცა, რომ ეფექტური იმპერატორი იყო და მოსახლეობამაც დიდად შეიყვარა, რომელმაც ხოტბა შეასხა მას, როდესაც დაინახა, რომ მანკიერებების ნაცვლად დიდებულ ღირსებებს ფლობდა.<ref name="suetonius-titus-7"/>
 
იმპერატორის რანგში გამოცემული პირველი განკარგულებებიდან ერთ-ერთი ეხებოდა სახელმწიფოს ღალატის ბრალდებაზე დაფუძნებული სასამართლო პროცესების შეწყვეტას,<ref name="suetonius-titus-8">[[გაიუს სვეტონიუს ტრანკვილუსი|სვეტონიუსი]], ''[[თორმეტი კეისრის ცხოვრება]]'', Lifeღვთაებრივი of Titusტიტუსი [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Suetonius/12Caesars/Titus*.html#8 8]</ref> რომელიც დიდი ხნის განმავლობაში პრინციპატის „შავ ჭირს“ წარმოადგენდა. სახელმწიფოს ღალატის ან უდიდებულესობის კანონი თავდაპირველად, იმ მიზნით შეიქმნა, რომ სასამართლო წესით ედევნა ისინი, ვინც უკანონოდ ვნებას აყენებდა რომის ხალხსა და უდიდებულესობას რაიმე სახის რევოლუციური ქმედებით.<ref name="tacitus-annals-i-72">[[Tacitus]], ''[[Annals (Tacitus)|Annals]]'' [[wikisource:The Annals (Tacitus)/Book 1#72|I.72]]</ref> თუმცაღა, ავგუსტუსის დროს, ეს ჩვეულება განახლადა და ცილისწამების საკითხსაც დაუკავშირდა.<ref name="tacitus-annals-i-72"/> ამან გზა მისცა ტიბერიუსის, კალიგულასა და ნერონის მმართველობის პერიოდებში უამრავ სასამართლო პროცესსა და სიკვდილით დასჯას და ჩამოაყალიბა დამსმენთა ქსელი, რომელიც ათწლეულების განმავლობაში ატერორებდა რომის პოლიტიკურ სისტემას.<ref name="suetonius-titus-8"/>
 
ტიტუსმა ამ პრაქტიკას წერტილი დაუსვა და განაცხადა:
ხაზი 116:
<blockquote>It is impossible for me to be insulted or abused in any way. For I do naught that deserves censure, and I care not for what is reported falsely. As for the emperors who are dead and gone, they will avenge themselves in case anyone does them a wrong, if in very truth they are demigods and possess any power.<ref name="dio-romanhistory-lxvi-19">[[კასიუს დიონ კოქცეიანუსი|დიონ კასიუსი]], ''რომის ისტორია'' [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Cassius_Dio/66*.html#19 LXVI.19]</ref></blockquote>
 
შედეგად, მისი მმართველობის პერიოდში არც ერთი სენატორი სიკვდილით არ დაუსჯიათ;<ref name="dio-romanhistory-lxvi-19"/> ამგვარად მან შეასრულა თავისი პირობა, რომ პონტიფექს მაქსიმუსის თანამდებობას იმ მიზნით დაიკავებდა, რომ ხელები სუფთა ჰქონოდა.<ref name="suetonius-titus-9">[[გაიუს სვეტონიუს ტრანკვილუსი|სვეტონიუსი]], ''[[თორმეტი კეისრის ცხოვრება]]'', Lifeღვთაებრივი of Titusტიტუსი [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Suetonius/12Caesars/Titus*.html#9 9]</ref> დამსმენები საჯაროდ გაასამართლეს და ქალაქიდან გააძევეს. უფრო მეტიც, ''სამუდამოდ რომ აღეკვეთა მსგავსი ხელყოფა, სხვა დადგენილებათა შორის აკრძალა ერთი და იმავე საქმის განხილვა რამდენიმე კანონით''.<ref name="suetonius-titus-8"/> ბოლოს კი, როდესაც ბერენიკა რომში დაბრუნდა, ტიტუსმა იგი გადაასახლა.<ref name="suetonius-titus-7"/>
 
როგორც იმპერატორი, იგი ცნობილი გახდა თავისი ხელგაშლილობით. სვეტონიუსი გადმოგვცემს, რომ ''როდესაც ერთხელ, სადილზე გაიხსენა, რომ მთელი დღე არავისთვის გაეკეთებინა კარგი, მაშინ წარმოთქვა თავისი სახელგანთქმული სიტყვები, სამახსოვრო და ღირსსაცნობარი: „მეგობრებო, დღევანდელი დღე დავკარგე!“''<ref name="suetonius-titus-8"/>
ხაზი 144:
== გარდაცვალება ==
[[File:Tito, da vicinanze del battistero lateranense, inv. 2282, 02.JPG|thumb|upright|ტიტუსის მარმარილოს ქანდაკება, რომელიც ლატერანის ბაპტისტერიუმის მახლობლადაა ნაპოვნი. [[ვატიკანის მუზეუმები]].]]
თამაშების დახურვისას ტიტუსმა ოფიციალურად გადასცა ხალხს ამფითეატრი და აბანოები, რაც მისი უკანასკნელი ქმედება იყო იმპერატორის რანგში.<ref name="dio-romanhistory-lxvi-26"/> სანახაობათა დასრულების შემდეგ იგი საბინების მიწებისაკენ გაემართა, მაგრამ პირველივე საფოსტო სადგურზე ავად გახდა,<ref name="suetonius-titus-10">[[გაიუს სვეტონიუს ტრანკვილუსი|სვეტონიუსი]], ''[[თორმეტი კეისრის ცხოვრება]]'', Lifeღვთაებრივი of Titusტიტუსი [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Suetonius/12Caesars/Titus*.html#10 10]</ref> სადაც გარდაიცვალა კიდევაც ციებ-ცხელებით, გადმოცემის მიხედვით, იმავე აგარაკზე, სადაც მამამისი.<ref name="suetonius-titus-11">[[გაიუს სვეტონიუს ტრანკვილუსი|სვეტონიუსი]], ''[[თორმეტი კეისრის ცხოვრება]]'', Lifeღვთაებრივი of Titusტიტუსი [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Suetonius/12Caesars/Titus*.html#11 11]</ref> როგორც ამტკიცებდნენ, მისი უკანასკნელი სიტყვები იყო: „ერთის გარდა არც ერთი შეცდომა არ დამიშვია“.<ref name="dio-romanhistory-lxvi-26"/><ref name="suetonius-titus-10"/>
 
ტიტუსი იმპერიას ორ წელზე ცოტა მეტი ხნის განმავლობაში მართავდა. 79 წელს მამამისის გარდაცვალებიდან 81 წლის 13 სექტემბერს საკუთარ სიკვდილამდე.<ref name="dio-romanhistory-lxvi-26"/> საიმპერატორო ტახტზე იგი ძმამ, დომიციანემ შეცვალა, რომლის პირველი ქმედებაც ამ თანამდებობაზე ძმის გაღმერთება იყო.<ref name="suetonius-domitian-2">[[გაიუს სვეტონიუს ტრანკვილუსი|სვეტონიუსი]], ''[[თორმეტი კეისრის ცხოვრება]]'', Life of Domitian [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Suetonius/12Caesars/Domitian*.html#2 2]</ref>
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/ტიტუსი“-დან