ვიკიპედია

ვენედები: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა
[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
← წინა ცვლილებაშემდეგი ცვლილება →
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ვიზუალურივიკიტექსტი
მNo edit summary
მNo edit summary
ხაზი 1:
[[ფაილი:Племена-бодричей-и-лютичей.png|250px|მინიატიურა|პოლაბები განსახლების არეალი]]
'''ვენედები''' ({{lang-de|Wenden}}), '''ვენდები''' და ასევე '''ვენეტები''' — [[შუა საუკუნეები|შუა საუკუნოვანი]] გერმანული საერთო სახელი, რომელიც გამოიყენებოდა ყველა მეზობელი [[სლავები#.E1.83.93.E1.83.90.E1.83.A1.E1.83.90.E1.83.95.E1.83.9A.E1.83.94.E1.83.9A.E1.83.98 .E1.83.A1.E1.83.9A.E1.83.90.E1.83.95.E1.83.94.E1.83.91.E1.83.98|დასავლურ სლავური]] ხალხისთვის.<ref> {{ru icon}}[http://www.enzyklo.de/Begriff/Wenden Online Enzyklopädie]</ref> სახელი დაკავშირებული იყო [[პოლაბელი სლავები|პოლაბელ სლავებთან]] და უფრო ვიწრო გაგებით ლუსიტურ[[ლუტიჩები|ლუჩიტურ]] სერბებთან და კაშუბებთან. ვენდები მოხსენიებულია უძველესი ისტორიკოსების [[ჰეროდოტე]]ს, [[პომპონიუს მელა]]ს, [[პლინიუს უფროსი]]ს, [[ტაციტუსი]]ს, [[პტოლემე]]ს და [[იორდანისი]]ს მიერ. ანტიკურ პერიოდში ვენედებს [[ვისლა|ვისლის]] აღმოსავლეთით აღნიშნავდნენ — [[ბალტიის ზღვა|ბალტიის ზღვიდან]], [[კარპატები|კარპატებამდე]] და ასევე სამხრეთ [[დუნაი|დუნაის]] დაბლობებამდე. ამ წყაროებზე დაყრდნობით, ზოგიერთი მეცნიერი ვარაუდობს რომ ვენედელები VI-VIII საუკუნეების სლავების პირდაპირი წინაპრები არიან.<ref> {{ru icon}} ''მიხაილ ბრაიჩევსკი'' [http://www.runivers.ru/upload/iblock/5e6/Sovetskaya%20istoricheskaya%20einciklopediya.%20Tom%203%20x1963dzruop516sz.djvu Венеды]</ref> აღმოსავლელ ვენეტიელების, კიდევ უფრო უძველეს სამხრეთელ ვენეტელებთან ან გერმანულ ვანდელებთან ([[ვანდალები]]) კავშირის ჰიპოთეზა ისევ გაურკვეველია.
 
== ისტორია ==
[[ფრედგარის ქრონიკები|ფრედგარის ქრონიკებში]] სლავური დასახლება სამო, რომელიც 623 წელს გამოეყო [[ავარის სახაკანო]]ს მოიხსენიება ვენდებად. 630 წელს ვენდებმა გაძარცვეს ფრანკი ვაჭრები, რამაც [[დაგობერტ I]]-ის მიერ ვენდების წინააღმდეგ სადამსჯელო რედების მოწყობა გამოიწვია. რის საპასუხოდ ვენდებმა დაცალეს [[თიურინგია]].<ref> {{ru icon}} [http://www.vostlit.info/Texts/rus4/Fredegar/frametext.htm Фредегар. Хроника. Публикация на портале «Восточная литература»]</ref>
 
ვენდბეის, კონკრეტულად ლუსიტურილუტიჩური სერბების დამორჩილების მცდელობა ჰქონდა [[კარლოს დიდი|კარლოს I დიდს]], მაგრამ მათ მიერ გაგზავნილი ჯარი [[საქსები|საქსებმა]] გაანადგურეს. ამ მოვლენამ სათავე დაუდო, გერმანელი ფეოდალების მიერ სლავების შევიწროვებას, რომელიც ცნობილია, როგორც "[[აღმოსავლეთით ზეწოლა|ზეწოლა აღმოსავლეთზე]]". IX საუკუნეში ვენდედელ-სერბების ტერიტორია გარკვეული დროის მანძილძე [[დიდი მორავია|დიდი მორავიის]] ნაწილი გახდა.
 
ვენდების თავდასხმები გერმანულ ტერიტორიებზე არ სრულდებოდა იქამდე, სანამ [[ჰაინრიხ I ფრინველმჭერი]] არ შეუდგა სრულმაშტაბიან თავდასხმებს ვენდურ-სლავურ ტომების წინააღმდეგ და საბოლოოდ თავის მოხარკედ არ აქცია ისინი. გერმანელების მიერ დაპყრობილი ვენდები, მიუხედავად იმისა რომ არ წყვეტდნენ წინააღმდეგობას და არაერთხელ აჯანყდნენ, საბოლოოდ იძულებული გახდდნენ დაემორჩილებოდა დამპყრობლებს.
 
1040-იან წლებში, დაახლოებით 1129 წელს შეიქმნა ადრეულ ფეოდალური ვენდების სახელმწიფო (ობოდრიტების სამთავრო), რომელიც აერთიანებდა ობოდრიტების ტომობრივ კავშირს, ლუტიციელებსლუჩიტებს და პომერიელების ნაწილს, სამთავროს შექმნის ძირითადი მიზეზი, საქსების და დანიელებისგან თავდაცვა იყო.<ref> {{ru icon}} იხილეთ სტატია «Вендская держава», რედ. Жукова, Е. М. "საბჭოთა ისტორიის ენციკლოპედია". მოსკოვი. საბჭოთა ენციკლოპედია. 1973—1982</ref> 1050-იან წლებში, ვენდების მთავარი გოტშალკი აქტიურად აწარმოებდა დამპყრობელ ომებს მეზობელ სლავების წინააღმდეგ: ლუსიტებისლუტიჩების ნაწილი და გლინიანები მოხარკედ იქცნენ. მის დროს შენდებოდა ახალი ქალაქები, ეკლესიები და მონასტრები. მისი თხოვნით დაინიშნა მაკლენბურგის, ოლდენბურგის და რატცერბურგის ეპისკოპოსები. 1066 წელს ფეოდალებმა ჩამოაყალიბეს შეთქმულება მეფისა და მისი ქრისტიანული გარემოცვის წინააღმდეგ: გოტშალკი მოკლეს, ხოლო მისიონერები და ქრისტიანულ სარწმუნოებაზე გადასულები განდევნილი ან ნაწამები იქნა.
 
გოტშალკის უმცროსმა შვილმა ჰეინრიხმა, XI-XII საუკუნეებში გააძლიერა სამეფო. მას ხარკს უხდიდნენ ბრიზანელები და სტოდრანები. ჰეინრიხი გადავიდა მაკლენბურგიდან ძველ ლიუბეკში, რომელიც უკვე ჰეინრიხის დროს გადაიქცა ადრეულ საქალაქო ცენტრად, ვაჭრების და ხელოსნების დასახლებად. ახალ დედაქალაქად იქცა ქრისტიანი მისიონერების რეზიდენცია. ჰეინრიხის სიკვდილის შემდეგ ისევ დაიწყო შინა არეულობა. XII საუკუნის ბოლოდან ობოდრიტების სამთავროს საფუძველზე, განვითარდა საქსონიაზე დამოკიდებული როსტოკის, მაკლენბურგის და სხვა მცირე საჰერცოგოები, რომლებიც ობოდრიტბის მეფეების შთამომავლების მიერ იმართებოდა. XIII საუკუნეში ეს საჰერცოგოები გერმანიზაციის მსხვერპლი გახდნენ.<ref> {{ru icon}} Ронин, В. К. Государство и общество у полабских и поморских славян. Раннефеодальные государства и народности (южные и западные славяне VI—XII вв). [http://www.inslav.ru/images/stories/pdf/1991_Rannefeodalnye_gosudarstva_i_narodnosti.pdf წყარო] მოსკოვი. Наука. 1991, 123—125</ref>
ხაზი 15:
1068/1069 წლებში გერმანელმა რაინდებმა გაანადგურეს ვენდების საკურთხეველები რეტრასში. წარმართულ-ვენდების რელიგიური ცენტრი გადავიდა ქალაქ არკანუში - რუიანის ტომების დედაქალაქში, რომელიც წარსულში ობოდრიტების ალიანში შედიოდნენ და დიდი ხნის განმავლობაში, მეფე [[ვალდემარ I დიდი]]ს მმართველობამდე, ხარკს უხდიდა დანიელებს. 1168 წელს, მეფე ვალდემარმა და ესპისკოპოსმა აბსალონმა, საბოლოოდ გაანადგურეს არკანუ და მისი სიწმინდეები.
 
1147 წელს, დაიწყო ვენდების წინააღმდეგ გამართული ჯვაროსნული ომები (Wendenkreuzzug), სადაც მონაწილეობა მიიღო 150 ათასმა გერმანულ-პოლონურმა არმიამ, [[ჰაინრიხ ლომი]]ს მეთაურობით. საქსონიის მთავრების ჯარის შეკრების ადგილი, პოლონელ და დანიელ ფეოდალებთან ერთად მაგდენბურგი გამოცხადა. წარმართი სლავური ტომების ობოდრიტების და ლუსიტებისლუტიჩების დაპყრობით, ჯვაროსნება მათ აიძულეს მიეღოთ ქრისტიანობა; სლავი მოსახლეობის მასობრივმა განადგურებამ, გაადვილა ვენდების ასიმილაციის და გერმანული კოლონიზაციის პროცესი.
 
დანიის მონარქების ტიტული მოიცავდა სიტყვას "მეფე ვენდების და გოთების", ასევე შვედეთის გვირგვინის ტიტული 1540-იდან 1973 წლამდე მოიცავდა — "მეფე შვედების, გოთების და ვენდების" ({{lang-sv|Svears, Götes och Wendes Konung}}).
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/ვენედები“-დან