|
სამოქალაქო ომში [[კონფედერაციული შტატები]]ს კაპიტულაციიდან მეხუთე დღეს, [[1865]] წლის 14 აპრილს, იგი სამხრეთელთა მხარდამჭერმა ჯონ ბუთმა [[აბრაამ ლინკოლნის მკვლელობა|სასიკვდილოდ დაჭრა]]. ლინკოლნი მეორე დღეს დილით გონებაზე მოუსვლელად გარდაიცვალა. ის აშშ-ის ოთხ მოკლულ პრეზიდენტს შორის პირველი იყო. მეცნიერების მიერ იგი აშშ-ის ერთ-ერთ ყველაზე საუკეთესო პრეზიდენტადაა მიჩნეული. ლინკოლნის პორტრეტი 5 [[ამერიკული დოლარი|დოლარიან]] ბანკნოტზეა გამოსახული.
== ოჯახი და ბავშვობა ==
=== ადრეული ცხოვრება ===
აბრაამ ლინკოლნი დაიბადა [[1809]] წლის 12 თებერვალს, რომელიც იყო მეორე შვილი თომას და ნენსი ლინკოლნების, ერთ-ოთახიანი ხის ქოხში სინკინგ სპრინგის ფერმაში, რომელიც ჰარდინის საგრაფოში, [[კენტუკი|კენტუკში]] მდებარეობდა<ref>Donald (1996), pp. 20–22.</ref> (ამჯერად ლარუა საგრაფო). ლინკოლნის ბაბუამ მამის მხრიდან, მისი ოჯახი [[ვირჯინია]]დან [[კენტუკი|კენტუკში]] გადაიყვანა,<ref name="Pessen2425">Pessen, pp. 24–25.</ref><ref name="white-12_13"/> სადაც მას აუჯანყდნენ და მოკლული იქნა ინდიელების მიერ [[1786]] წელს მის შვილებთან ერთად, რომელთა შორის ლინკოლნის მამა - თომასი იყო, რომელსაც ეძებდნენ.<ref name="white-12_13">White, pp. 12–13.</ref> თომასი გადარჩა, თუმცა ახლოს იყო სიკვდილთან.<ref>Donald (1996), p. 21.</ref> ლინკოლნის დედა - ნენსი იყო ლუსი ჰენკსის ქალიშვილი, რომელიც დაბადებული იქნა მინერალ ქანთრში, [[დასავლეთ ვირჯინია]]ში, მაშინდელ ვირჯინიაში. ლუსი ნენსისთან ერთად კენტუკიში გადავიდა. ნენსი ჰენკსი დაქორწინდა თომასზე, რის შედეგადაც მან მოქალაქეობა მიიღო უმალვე. მან შეძლო რამდენიმე ფერმის შესყიდვა და მოგვიანებით გაყიდვა, მათ შორის ნობ კრიკის ფერმის. ოჯახი ესწრებოდა ბაპტისტების შეკრებებს ეკლესიაში, რომელიც ეწინააღმდეგებოდა ალკოჰოლს, ცეკვას და ქურდობას.<ref>Donald (1996), pp. 22–24.</ref> თომასმა დიდი სტატუსი შეიძინა კენტუკიში, სადაც ის იჯდა როგორც ჟიური, აწარმოებდა პატრულირებას სოფელში და ასევე იცავდა პატიმრებს. როდესაც მისი ვაჟი - აბრაამი დაიბადა, თომასის მფლობელობაში უკვე ორი 600 აკრიანი (240 ჰექტარი) მიწები ჰქონდა, თავისივე პირუტყვით და ცხენებით. ამით თომასი ყველაზე მდიდარ ადამიანად ითვლებოდა სოფელში.<ref name="Pessen2425"/><ref>Lamb, p. 189.</ref> მიუხედავად ამისა, [[1816]] წელს თომასმა დაკარგა ყველა მისი მიწა სასამართლოზე, მისი ყალბი მიწის მფლობელობის გამო.<ref name="sandberg-20"/>
[[ფაილი:Young Lincoln By Charles Keck.JPG|thumb|left|upright|ახალგაზრდა ლინკოლნის სკულპტურა სენ პარკში, [[ჩიკაგო]]|alt=A statue of young Lincoln sitting on a stump, holding a book open on his lap]]
ოჯახი გადავიდა ჩრდილოეთით [[ოჰაიოს შტატი|ოჰაიოს]] ტერიტორიაზე (რომელიც არა მონური ტერიტორია იყო) და დაიწყეს ახალი ცხოვრება პერი ქანთრიში, რომელიც ამჯერად სპენსერის საგრაფოა [[ინდიანა]]ს შტატში. ლინკოლნმა მოგვიანებით აღნიშნა მისი გადასვლა იყო „ნაწილობრივ მონობაზე აგებული“, თუმცა უმეტესწილას მიწის სიძნელეების გამო იყო გამოწვეული.<ref name="sandberg-20">Sandburg (1926), p. 20.</ref> ინდიანაში, როდესაც ლინკოლნი 9 წლის იყო, მისი დედა ნენსი გარდაიცვალა მოწამლული რძისგან [[1818]] წელს.<ref name="donald-1996-p30-33"/> დედის გარდაცვალების შემდეგ, მისმა უფროსმა დამ - სარამ აიღო მასზე ზრუნვის მოვალეობები მანამ, სანამ მამა მეორედ არ დაქორწინდებოდა [[1819]] წელს. სარა მოგვიანებით 20 წლის ასაკში მშობიარობას გადაყვა, როდესაც უკვე გარდაცვლილ ვაჟს ბადებდა.<ref>Donald (1996), p. 20.</ref>
თომას ლინკოლნის ახალი მეუღლე იყო ქვრივი სარა ბუშ ჯონსტონი, რომელიც 3 შვილის დედა იყო. ლინკოლნი ძალიან დაუახლოვდა მის დედინაცვალს, რომელსაც მას ხშირად „დედად“ მოიხსენიებდა.<ref>Donald (1996), pp. 26–27.</ref> როგორც 10 წლის ბავშვი, ლინკოლნს არ მოსწონდა მძიმე მუშაობა, რომელიც დაკავშირებული იყო სიკვდილის ზღვართან, რის გამოც მას ხშირად როგორც ოჯახი, ასევე სამეზობლო მას ზარმაც პიროვნებად აღიქვამდა.<ref>White, pp. 25, 31, 47.</ref><ref>Donald (1996), p. 33.</ref> როგორც კი წამოიზარდა, მან პასუხიმგებლობა აიღო ოჯახში როგორც ვაჟმა და დაიწყო გიტარაზე დაკვრა რკინიგზის შენობაში. მან მოიპოვა დიდი სიმამაცის და ტანადის იმიჯი ძალიან კონკურენტიან შეჯიბრში, სადაც მან გამოწვევა მიიღო ერთერთი ყველაზე ხულიგნური დაჯგუფების „the Clary's Grove boys“ ლიდერისგან.<ref>Donald (1996), p. 41.</ref> ლინკოლნი ასევე დათანხმდა ვაჟის ობლიგაციებს, რისი მიხედვითაც, სამსახურიდან ყოველ ნაშოვნ ფულს, ის მამამისს მისცემდა 21 წლამდე.<ref name="donald-1996-p30-33">Donald (1996), pp. 30–33.</ref> მოგვიანებით, ლინკოლნი ზოგჯერ თხოვდა ხოლმე მამამისს მისი ნაშრომიდან ფულს.<ref>Donald (1996), pp. 28, 152.</ref> დრო და დრო, ლინკოლნი ხდება მამისგან დაშორებით, მამის სწავლის გამო. მაშინ როდესაც ახალგაზრდა ლინკოლნი წელიწადში რამდენიმე კლასს გადიოდა ხანდაზმულ მასწავლებლებთან, უმეტესწილად კი თავად იღებდა განათლებას კითხვით, რომელიც ის სოფელში ყოველ ახალ გამოჩენილი წიგნიდან იღებდა. მაინც წაიკითხა და გადაიკითხა მეფე ჯეიმსის ბიბლია, ოზოპის ფაბლსი, ბანიანი პილგრიმის პროგრესი, [[დანიელ დეფო|დეფოს]] [[რობინზონ კრუზო]] და [[ბენჯამინ ფრანკლინი]]ს ავტობიოგრაფია.<ref>Donald (1996), pp. 29-31, 38–43</ref><ref>{{cite book|author=Merrill D. Peterson|title=Lincoln in American Memory|url=http://books.google.com/books?id=EADk9ZIMJXEC&pg=PA110|year=1995|publisher=Oxford U.P.|page=110|isbn=9780199880027}}</ref>
[[1830]] წელს, რძის ავადმყოფობის გამო, რომელიც ოჰაიოს მდინარეზე გავრცელდა, ლინკოლნის ოჯახი დასავლეთისკენ გადავიდა, სადაც მათ მაკონ საგრაფოში დაიდეს ბინა, ილიონოისში, რომელიც ასევე თავისუფალი, არა-სამონო შტატი იყო.<ref>Donald (1996), p. 36.</ref> 1831 წელს, თომასმა ოჯახი კოულის საგრაფოში (ილინოისი) გადაიყვანა. ეს იყო ის პერიოდი, როდესაც ამბიციურმა 22 წლის ლინკოლნმა გადაწყვიტა გზა თავისით გაეკვლია უკეთესი ცხოვრებისთვის. კანოეთი მდინარეს გაყოლილი ლინკოლნი ნიუ-სალემის დასახლებაში აღმოჩნდა, სანგამონის საგრაფოში.<ref>Thomas (2008), pp. 23–53; Carwardine (2003), pp. 3–5.</ref> 1831 წლის გაზაფხულისთვის, ნიუ-ჰალემის ბიზნესმენმა დენტონ ოფუტმა მის მეგობრებთან ერთად, აიღო წყალზე გასასვლელი ვაჭრობა ნიუ-სალემსა და ნიუ-ორლეანს შორს, სანგამონის გავლით ილინოისში და მისისიპის მდინარეზე. მას შემდეგ რაც ის ჩავიდა ნიუ-ორლეანსში და შეესწრო ქურდობას, მან შინ დაბრუნება გადაწყვიტა.<ref>Sandburg (1926), pp. 22–23.</ref>
=== დაოჯახება და შვილები ===
ლინკოლნის პირველი რომანტიული ინტერესი იყო ანა რათლეჯი, რომელსაც ის ნიუ-სალემში გადასვლისას შეხვდა. [[1835]] წელს, მათ ჰქონდათ გარკვეული ურთიერთობა, თუმცა ფორმალურად არ დაქორწილებულან. ანა 22 წლის ასაკში გარდაიცვალა [[1835]] წლის 25 აგვისტოს, იმ დროინდელი მეტად გავრცელებული დაავადება - ტიფის დროს.<ref>Donald (1996), pp. 55–58.</ref> 1830-იანი წლების ადრეულ პერიოდში ის შეხვდა მერი ოუენს, რომელიც კენტუკიდან იყო, თუმცა მის დას სტუმრობდა. [[1836]] წლის მოგვიანებით, ლინკოლნი დათანხმდა, რომ ის დაიწყებდა შეხვედრას მერისთან თუ დაბრუნდებოდა ნიუ-სალემში. მერი 1836 წლის ნოემბერში დაბრუნდა, რასაც მათი ურთიერთობა მოჰყვა, მიუხედავად ამისა, მათ ამ ურთიერთობაზე სხვადასხვა ფიქრები ჰქონდათ. [[1837]] წლის 16 აგვისტოს, ლინკოლნმა მერის მიწერა წერილი, სადაც ის სთავაზობდა, რომ სურდა ურთიერთობას გაწყვეტა სადაც დიდ იმედს იტოვებდა, რომ მერი მასზე ნაწყენი არ იქნებოდა. მერის არასდროს უპასუხია ამ წერილისთვის, რაც მათი ურთიერთობის დასასრული იყო.<ref>Donald (1996), pp. 67–69; Thomas (2008), pp. 56–57, 69–70.</ref>
[[1840]] წელს, ლინკოლნი დაქორწინდა მერი ტოდზე, რომელიც იყო მდიდარი მონათ-მფლობელის ოჯახიდან, ლექსინგტონიდან, [[კენტუკი]]დან.<ref>Lamb, p. 43.</ref> ისინი ერთმანეთს სპრინგფილდში, [[ილინოისი]]ს შტატში შეხვდნენ [[1839]] წლის დეკემბერში<ref name="Sandburg4648">Sandburg (1926), pp. 46–48.</ref> და დაინიშნენ მომდევნო დეკემბერს.<ref>Donald (1996), p. 86.</ref> ქორწილი დანიშნული იყო 1841 წლის 1 იანვარს, თუმცა იქნა გაუქმებული ლინკოლნის ინიციატივით, როდესაც ისინი დაშორდნენ კიდეც.<ref name="Sandburg4648"/><ref>Donald (1996), p. 87.</ref> ისინი მოგვიანებით კვლავ შეხვდნენ ერთმანეთს წვეულებაზე და ქორწილიც [[1842]] წლის 4 ნოემბერს ჰქონდათ სპრინგფილდში, მერის დაქორწინებულ დასთან.<ref>Sandburg (1926), pp. 50–51.</ref> ქორწილის მზადების დროს კვლავ განგაშის გრძნობდა ლინკოლნი, რომელსაც როდესაც ჰკითხეს თუ როდის მიდიოდა, მან უპასუხა: „ჯოჯოხეთში, ვვარაუდობ“.<ref>Donald (1996), p. 93.</ref>
[[1844]] წელს, წყვილმა შეიძინა სახლი სპრინგფილდში, ლინკოლნის საადვოკატო ბიუროსთან ახლოს. მერი ტოდ ლინკოლნი უვლიდა სახლს, ხშირად ნათესავის დახმარებით ან დაქირავებული მოახლესთან ერთად.<ref>Baker, p. 142.</ref> რობერტ ტოდ ლინკოლნი დაიბადა [[1843]] წელს, ხოლო ედუარდ ბეიკერ ლინკოლნი (ედი) [[1846]] წელს. აღსანიშნავია ლინკოლნის სიყვარული ბავშვების მიმართ,<ref>White, p. 126.</ref> რომელიც არ იყო მკაცრი შვილების მიმართ.<ref>Baker, p. 120.</ref> ედუარდი გარდაიცვალა [[1850]] წლის 1 თებერვალს ტუბერკულოზის გამო. უილი ლინკოლნი დაიბადა [[1850]] წლის 21 დეკემბერს და გარდაიცვალა [[1862]] წლის 20 თებერვალს. ლინკოლნის მეოთხე შვილი თომას „ტედ“ ლინკოლნი დაიბადა 1853 წლის 4 აპრილს და გარდაიცვალა 1871 წლის 16 ივლისს 18 წლის ასაკში გულის შეტევით.<ref>White, pp. 179–181, 476.</ref> რობერტი იყო მხოლოდ ერთადერთი ლინკოლნის შვილი, რომელმაც უფროს ასაკამდე მიაღწია და ჰყავდა შვილებიც. მისი უკანასკნელი შთამომავალი იყო შვილიშვილი რობერტ ტოდ ლინკოლნ ბექუითი, რომელიც [[1985]] წელს გარდაიცვალა.<ref>{{cite book|author=Jason Emerson|title=Giant in the Shadows: The Life of Robert T. Lincoln|url=http://books.google.com/books?id=tPqgC3RS-7sC&pg=PA420|year=2012|publisher=SIU Press|page=420|isbn=9780809330553}}</ref>
ორივე მშობელზე დიდი გავლენა მოახდინა შვილების დაკარგვამ. მოგვიანებით, მერის ჰქონდა პრობლემები სტრესთან დაკავშირებით, ასევე რობერტ ლინკოლნი იყო დროებით ფსიქიური ჯანმრთელობის გამოსასწორებლად საავადმყოფოში [[1875]] წელს.<ref>Steers, p. 341.</ref> აბრაამ ლინკოლნს ჰქონდა პრობლემები მელანქოლიასთან დაკავშირებით, რომელსაც ამჯერად კლინიკურ დეპრესიებს უწოდებენ.<ref name="Atlanticoct2005">{{cite web|url=http://www.theatlantic.com/doc/200510/lincolns-clinical-depression|title=Lincoln's Great Depression|first=Joshua Wolf|last=Shenk|month=October|year=2005|work=The Atlantic|publisher=The Atlantic Monthly Group|archiveurl=http://www.webcitation.org/62a4fProj |archivedate=2011-10-20|deadurl=}}</ref>
ლინკოლნის სიმამრი ცხოვრობდა ლექსინგონში, კენტუკის შტატში. ის და სხვა ტოდის ოჯახი იყვნენ ან მონათ-მფლობელები, ან მონათ-მოვაჭრეები. ლინკოლნი იყო ტოდთან ახლოს, ამიტომ ის ხშირად სტუმრობდა ლექსინგონში ხოლმე.<ref>Foner (1995), pp. 440–447.</ref> ლინკოლნი იყო ძალიან თბილი როგორც ქმარი და მამა 4 შვილისა, მიუხედავად იმისა, რომ ხშირად ვერ ატარებდა დროს მათთან.
== ადრეული კარიერა და მილიციაში მსახურობა ==
|
