ქაშვეთის ეკლესია: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ხაზი 46:
თბილისის გარეთუბანში მდებარე დედათა მონასტრის წმინდა გიორგის ეკლესია, დღევანდელი ქვაშვეთის ტაძრის აღმოსავლეთით მდებარეობდა, რომლის მიმდებარედ დედათა სენაკები იყო განთავსებული. ეკლესია წარმოადგენდა ბაზილიკის ტიპის რიყის ქვით ნაგებ ოთხკუთხა შენობას, რომელსაც ორი შესასვლელი კარი ჰქონდა — სამხრეთით და დასავლეთით. ეკლესიის სატრაპეზო მთლიანი ქვის ყოფილა, იატაკიც ქვით ყოფილა დაფარული. ეკლესიის შენობაში ასიოდე მლოცველი ეტეოდა.
 
===მეორე ეკლესია===
XVIII საუკუნის დასაწყისში დედათა მონასტრის ეკლესია უკვე ვეღარ იტევდა მრევლს და მისი წინამძღვრის, დეკანოზ ფილიპე მაკარიძე-არჯევანიძის ლოცვა-კურთხევით და მისი სულიერი შვილის, დიდი ქართველი თავადის [[გივი ამილახვარი]]ს მატერიალური ხელშეწყობით დედათა მონასტრის წმინდა გიორგის ეკლესიის გვერდით ახალი ეკლესიის აგება გადაწყდა. [[ქრისტეფორე თბილელი]]ს [[1753]] წლის სიგელის მიხედვით “ამილახორმა გივმა თავის სადღეგრძელოთ და სასულიეროდ დიდის გულსმოდგინებითა და საფასეთა წარგებითა დაშვრა და შენი წმინდა ეკლესია საძირკვლით ახლად აღაშენა, გალავანი შემოავლო, განავრცელა და შეამკო”.
 
ეკლესია მთლიანად ქართული კვადრატული აგურით იყო ნაგები, კედლებში სიმაგრისთვის ჩადგმული იყო ოთხკუთხედად გათლილი მუხის მორები. იატაკი აგურის ქონდა, გადახურვა – კრამიტის. ტრაპეზი მთლიანი ქვისგან იყო გამოთლილი, ხოლო კანკელი ხისგან იყო დამზადებული. ხატები - ტილოზე ზეთის საღებავებით დაწერილი. ტაძარში ორი შესასვლელი კარი ჰქონდა, ერთი - დასავლეთ ნახევარწრის შუაში და მეორე - იქ სადაც ეს წრე უერთდებოდა სამხრეთის ნახევარწრეს.
 
გივი ამილახვარმა ტაძარს ორი ზარი შეწირა ერთნაირი წარწერებით: „ქ. შემოგწირეთ ზარი ესე მთავარმოწამეს გიორგის ქაშოეთისასა ამირახორმან გივიმან სულისა ჩუენისა სახსრათ ქრისტეს აქეთ ჩღნგ (1753).“
Line 54 ⟶ 55:
ტაძრის დასავლეთის შვერილის კედლის თავზე დაშენებული იყო ოთხ ბოძზე დაყრდნობილი პატარა სამრეკლო.
 
ქვაშვეთისქაშვეთის ტაძრის ყელის ძირსა და სახურავს შორის განთავსებული იყო გვირაბ-გალერეა, რომელშიც სინათლე ტაძრის დიდი სარკმელების ზემოთ ოთხივე მხარეს გაჭრილი პატარა სარკმელებიდან შედიოდა. ეს გალერეა, რომელიც გარს უვლიდა გუმბათის ყელის ძირს, ომიანობის დროს თავშესაფრის როლს ასრულებდა, ხოლო მშვიდობიანობის დროს საქართველოს სხვადასხა კუთხიდან ჩამოსულ, უბინაოდ დარჩენილ მომლოცველებს იფარებდა. „ქვაშვეთს, ქართველების გარდა, დიდის მოკრძალებით ლოცულობენ რუსები, სომხები და აისორები, მართლმადიდებლები და არამართლმადიდებლები. არაქრისტეანთა შორის ქვაშვეთში ხშირად დადიან სალოცავად მაჰმადიანები, არა იშვიათად ებრაელებიც.“ გალერეა-გვირაბის ჭერი ისეთი იყო, რომ ადამიანს თავისუფლად გაევლო, ამის გამო, ტაძრის სახურავს თითქმის არ ქონდა დაქანება, რაც კარგ შთაბეჭდილებას ვერ ახდენდა მნახველზე.
 
გივი ამილახვარის მიერ ციხე-კოშკად აშენებულ ეკლესიას კედლებში დატანებული ჰქონდა სამალავი და სათოფურები. ასეთ ტაძრებს რაც შეიძლება მაღლა ვიწრო სარკმლებს უკეთებდნენ, რომ მტერი შიგნით ვერ შესულიყო.
 
გივი ამილახვარმა ქვაშვეთის წმინდა გიორგის ახალ ტაძარს „გალავანი შემოავლო, განავრცელა“, გალავანში ჩადგა ოთხი კოშკი. [[ოტო სიმონსონისსიმონსონი]]ს ჩანახატის მიხედვით, სამხრეთ-აღმოსავლეთ კოშკი, ორსართულიანი და რვაკუთხედი ფორმის ყოფილა, ხოლო დანარჩენი სამი - მრგვალი ფორმის.
გივი ამილახვრის მიერ აშენებული ტაძარი თავის სამალავებით, სათოფურებით, ზღუდითა და ოთხი კოშკით მტერთა თავდასხმის დროს კარგად გამაგრებულ დასაყრდენს წარმოადგენდა.
 
Line 65 ⟶ 66:
გივი ამილახვარმა ორი კოშკი ტაძრის წინამძღვარს დეკანოზ ფილიპეს გადასცა. სხვადასხვა დროს კოშკებში სასულიერო და მაღალი წრის წარმომადგენლები ცხოვრობდნენ, მათ შორის საქართველოს უკანასკნელი მეფის გიორგი XII-ის ქალიშვილი, ბატონიშვილი სოფიო.
 
ქვაშვეთისქაშვეთის ეკლესიის კურთხევიდან ერთი წლის შემდეგ, [[1754]] წელს სამოცდაათ წელს გადაცილებული გივი ამილახვარი თბილისში, ტაძრის გალავანში მდებარე საკუთარ სახლში გარდაიცვალა. იგი საგვარეულო საძვალეში, [[სამთავისის ტაძარი|სამთავისის ეკლესიაში]] დაკრძალეს.
 
ქვაშვეთზექაშვეთზე ზრუნვა მრევლთან და დეკანოზ ფილიპესან ერთად, გივის ძმისშვილმა დავით ამილახვარმა განაგრძო. [[1755]] წელს, მათ ტაძრის კედლები ნიკოლოზ აბხაზს მოახატვინეს.
 
ამავე პერიოდში დედათა მონასტრის წმინდა გიორგის ძველი ეკლესია განაგრძობდა თავის არსებობას ახლის გვერდით.
1801 წელს ქართლ-კახეთის სამეფოს რუსეთის იმპერიასთან შეერთების შემდეგ თბილისი ახლად წარმოქმნილი გუბერნიის ცენტრი გახდა. 1811 წელს რუსეთის საიმპერატორო კარმა უკანონოდ გააუქმა საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალია და იგი საეგზარქოსოს უფლებით რუსეთის ეკლესიის სინოდს დაუქვემდებარა. ამავე წელს აღმოსავლეთ საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი ანტონ II იძულებით რუსეთში გადაასახლეს. ქვაშვეთის ტაძარში აკრძალა ქართული ღვთისმსახურება.
 
===მესამე ეკლესია===
თბილისსა და ქართლ-კახეთის სამეფოს მთელ ტერიტორიაზე უპირველესი საეკლესიო იერარქის ფუნქცია რუსეთის ეკლესიის სინოდის წევრს, არქიეპისკოპოს ვარლამ ერისთავს დაეკისრა.
[[1801]] წელს ქართლ-კახეთის სამეფოს რუსეთის იმპერიასთან შეერთების შემდეგ თბილისი ახლად წარმოქმნილი გუბერნიის ცენტრი გახდა. [[1811]] წელს რუსეთის საიმპერატორო კარმა უკანონოდ გააუქმა საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალია და იგი საეგზარქოსოს უფლებით რუსეთის ეკლესიის სინოდს დაუქვემდებარა. ამავე წელს აღმოსავლეთ საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი [[ანტონ II]] იძულებით რუსეთში გადაასახლეს. ქვაშვეთის ტაძარში აკრძალა ქართული ღვთისმსახურება.
 
თბილისსა და ქართლ-კახეთის სამეფოს მთელ ტერიტორიაზე უპირველესი საეკლესიო იერარქის ფუნქცია რუსეთის ეკლესიის სინოდის წევრს, არქიეპისკოპოს [[ვარლაამ ერისთავი (ეგზარქოსი)|ვარლამ ერისთავს]] დაეკისრა.
ვახუშტი ბატონიშვილის, 1735 წლის და 1800 წლის თბილისის გეგმების მიხედვით, ქვაშვეთის ეკლესიის მიმდებარედ მჭიდრო დასახლება არსებობდა, თუმცა ეს ტერიტორია ამ პერიოდისათვის თბილისის საზღვრებში არ შედიოდა.
 
[[ვახუშტი ბატონიშვილისბატონიშვილი]]ს, [[1735]] წლის და [[1800]] წლის თბილისის გეგმების მიხედვით, ქვაშვეთის ეკლესიის მიმდებარედ მჭიდრო დასახლება არსებობდა, თუმცა ეს ტერიტორია ამ პერიოდისათვის თბილისის საზღვრებში არ შედიოდა.
ახლად წარმოქმნილი გუბერნიის დედაქალაქის თბილისის ტერიტორია, XVII საუკუნეში აგებული ზღუდის გარეთ, გარეუთუბნის ტერიტორიისკენ იზარდება.
 
ახლად წარმოქმნილი გუბერნიის დედაქალაქის თბილისის ტერიტორია, [[XVII საუკუნეშისაუკუნე]]ში აგებული ზღუდის გარეთ, გარეუთუბნის ტერიტორიისკენ იზარდება.
თბილისის ამ ნაწილში აიგო რუსეთის მეფისნაცვლის რეზიდენცია, ხელისუფლების ადმინისტრაციული შენობები და მდიდარი მოხელეების კერძო სახლები. აქვე იგება ქართველ თავადთა და ბატონიშვილთა საცხოვრებელი სახლებიც.
 
Line 83 ⟶ 86:
აღმოსავლეთ საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა ანტონ II-მ, წინადადებით მიმართა საქართველოს მთავარმმართებელს „კვირა-უქმე დღეებში ღვთისმსახურება შეასრულოს რუსის მღვდელმა, სადაგ დღეებში კი ქართველებმა, დიდმარხვაში ერთ კვირას ღვთისმსახურება სრულდებოდეს რუსულად, მეორეში-ქართულად.“ ალექსანდრე ტორმასოვი დათანხმდა პატრიარქის წინადადებას.
 
ქვაშვეთისქაშვეთის წმინდა გიორგის ეკლესიაში ღვთისმსახურების რუსულ ენაზე დაწყების შემდეგ, რუს სამღვდელოებასა და ძმებს, წინამძღვარ დეკანოზ პეტრე და მღვდელ პავლე არჯევანიძეებს შორის კონფლიქტური სიტუაცია წარმოიშვა. მთავარსარდალ გენერალ ალექსანდრე ტორმასოვს აღარ აკმაყოფილებდა ადრე მიღწეული შეთანხმება ქვაშვეთის ეკლესიაში ქართველი და რუსი სამღვდელოების ერთდროულად მსახურების შესახებ. გენერალს ღვთისმსახურების ქართულ ენაზე ჩატარების გაუქმება სურდა, რაზეც ძმებმა არჯევანიძეებმა პროტესტი გამოთქვეს და საპასუხოდ რუსულ ენაზე ღვთისმსახურების შეწყვეტა მოითხოვეს. მთავარსარდალი წერდა: „მე ვეცადე, კონფლიქტი მომეგვარებინა და დეკანოზ პეტრეს და მღვდელ პავლესათვის ქვაშვეთის ეკლესიაში რუსი მოძღვრის მსახურების დაწყების შემდეგ შემცირებული შემოსავალი ფულადი კომპენსაციით ამენაზღაურებინა. როგორც ირკვევა, ქვაშვეთის მოძღვრებს ამაზე უარი განუცხადებიათ და ეკლესიაში რუსულ ენაზე ღვთისმსახურების შეწყვეტა მოუთხოვიათ ...ქვაშვეთის ეკლესიაში ღვთისმსახურების რუსულ ენაზე შეწყვეტა არ შეიძლება, თუნდაც იმიტომ, რომ ეს ეკლესია ჩემს სახლთან ახლოსაა.“
 
1810 წლის ნოემბერში, ხერსონის პოლკის მღვდელმა „პეტრე რუსმა“ ძმები არჯევანიძეები ქვაშვეთის ტაძარში აღარ შეუშვა.