ფილიპინები: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შემოწმებული ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
Eric abiog (განხილვა | წვლილი) No edit summary |
GiorgiXIII (განხილვა | წვლილი) No edit summary |
||
ხაზი 4:
|საერთო_სახელი = ფილიპინები
|დროშა = Flag of the Philippines.svg
|გერბი = Coat of Arms of the Philippines.svg
|რუკა = Philippines (orthographic projection).svg
|ჰიმნი = Lupang Hinirang
|დევიზი = Maka-Diyos, Makatao, Makakalikasan, at Makabansa<br />({{lang-en|„For God, People, Nature and Country“}})<br />ღმერთის, ხალხის, ბუნებისა და ქვეყნისათვის
|ოფიციალური_ენები = [[ფილიპინური ენა|ფილიპინური]], [[ინგლისური ენა|ინგლისური]]
|დედაქალაქი = [[მანილა]]
|latd=14
|latm=35
ხაზი 17:
|longEW=E
|უდიდესი_ქალაქი = [[კენსონ-სიტი]]<br />{{small|{{coord|14|38|N|121|02|E|display=inline}}}}
|მთავრობის_ტიპი = [[საპრეზიდენტო რესპუბლიკა]]
|ლიდერის_ტიპი_1 = [[ფილიპინების პრეზიდენტი|პრეზიდენტი]]
|ლიდერის_სახელი_1 = [[როდრიგო დუტერტე]]
|ლიდერის_ტიპი_2 = [[ფილიპინების ვიცე-პრეზიდენტი|ვიცე-პრეზიდენტი]]
|ლიდერის_სახელი_2 = [[ლენი რობრედო]]
|რანგი_ფართობით = 73-ე
|ფართობი = 300
|წყალი_% = 0.61<ref name=CIAfactbook>{{cite web
|სავარაუდო_მოსახლეობა = 102 459 400
|სავარაუდო_მოსახლეობა_რანგი = მე-12
|მოსახლეობა_სავარაუდოდ_წელს = 2015
|მოსახლეობის_ცენზი = 92 337 852
|მოსახლეობის_ცენზი_წელს = 2010
|მოსახლეობის_სიმჭიდროვე = 341
|მოსახლეობის_სიმჭიდროვე_რანგი = 43-ე
|მშპ_ppp_წელი = 2015
|მშპ_ppp = $751.770 მილიარდი<ref name=imf2>{{cite web
|მშპ_ppp_რანგი =
|მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე = $7,412<ref name=imf2/>
|მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე_რანგი =
|აგი = 0.660<ref name="HDI">{{cite web
|აგი_ტენდენცია = {{ზრდა}}
|აგი_კატეგორია = <font color="#ffcc00">საშუალო</font>
|აგი_რანგი = 117-ე
|აგი_წელი = 2013
|ვალუტა = [[ფილიპინური პესო|პესო]]
|ვალუტის_კოდი = PHP
|ქვეყნის_კოდი = PHL
|დროის_სარტყელი = ([[მსოფლიო კოორდინირებული დრო|UTC]] +8სთ.)
|ზაფხულის_დრო =
|cctld = [[.ph]]
|სატელეფონო_კოდი = 63
|სატელეფონო_კოდი_მითითება =
|სქოლიო =
}}
'''ფილიპინები''' ({{lang-tl|Pilipinas}}, {{lang-en|the Philippines}}, {{lang-es|Filipinas}}), ოფიციალურად '''ფილიპინების რესპუბლიკა''' ({{lang-tl|Republika ng Pilipinas}}, {{lang-en|Republic of the Philippines}}, {{lang-es|República de Filipinas}}) — სუვერენული, კუნძულოვანი [[სახელმწიფო]] სამხრეთ-აღმოსავლეთ [[აზია]]ში, [[წყნარი ოკეანე|წყნარი ოკეანის]] დასავლეთ ნაწილში. ქვეყანა შედგება 7 107 კუნძულისაგან, რომლებიც სამ ძირითად გეოგრაფიულ ჯგუფად იყოფა: [[ლუსონი]], [[ვისაიასი]] და [[მინდანაო]]. დედაქალაქია [[მანილა]], მოსახლეობის მიხედვით კი უდიდესი ქალაქია [[კენსონ-სიტი]], ორივე მათგანი მანილის მეტროპოლისის შემადგენლობაში შედის.<ref>[http://www.mmda.gov.ph/ Metro Manila Official Website]</ref>
ხაზი 65:
== სახელწოდება ==
▲* '''ოფიციალური''': ფილიპინების რესპუბლიკა.
* '''ეტიმოლოგია''': ესპანეთის მეფის ფილიპ II-ის პატივსაცემად კუნძულებს ეს სახელი უწოდა ესპანელმა მოგზაურმა რ. ვილიალოვოსმა, როდესაც იგი 1542-45 წლებში თავისი ექსპედიციით გადასხდა ნაპირზე.▼
▲* '''ეროვნული''': Repúbliká ng̃ Pilipinas; Republic of the Philippines.
▲* '''ეტიმოლოგია''': ესპანეთის მეფის ფილიპ II-ის პატივსაცემად კუნძულებს ეს სახელი უწოდა ესპანელმა მოგზაურმა რ.ვილიალოვოსმა, როდესაც იგი 1542-45 წლებში თავისი ექსპედიციით გადასხდა ნაპირზე.
== გეოგრაფია ==
[[ფაილი:Philippines-CIA WFB Map.png|thumb|left]]
სახელმწიფო [[სამხრეთ-აღმოსავლეთი აზია|სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიაში]], ფილიპინების არქიპელაგის კუნძულებზე, წყნარი ოკეანის დასავლეთ ნაწილში. [[არქიპელაგი|არქიპელაგის]] 7100 კუნძულიდან უდიდესია 11 (ტერიტორიის 96 %) - [[ლუსონი]], [[მინდანაო]], [[სამარი (კუნძული)|სამარი]], [[ნეგროსი]], [[პალავანი]], [[პანაი]], [[მინდორო]], [[ლეიტე]], [[სებუ]], [[ბოჰოლი]], [[მასბატე]].
== ბუნება ==
ფილიპინის კუნძულები დასავლეთ წყნაროკეანურ გეოსინკლინურ სარტყელში მდებარე კუნძულთა რკალების ნაწილია. იგი გადაჭიმულია 1800 კმ-ზე მეტ მანძილზე. უმთავრეს კუნძულთა სანაპირო ზოლი ძლიერ შეჭრილ-შემოჭრილია. აღმოსავლეთ სანაპიროს გაყოლებით გადის [[ფილიპინის ღარი]]. ჭარბობს მთიანი რელიეფი. საშუალო სიმაღლე 1500-2000 მ (მაქსიმალური 2953 მ - [[ვულკანი]] [[აპო (ვულკანი)|აპო]] კუნძულ მინდანაოზე). დამახასიათებელია ციცაბოკალთებიანი, ძლიერ დანაწევრებული, მოკლე მასივები და მოქმედი ვულკანები. მნიშვნელოვანი ფართობი უჭირავს დაბალმთიანეთს, მაღლობსა და პლატოებს, ტერიტორიის მცირე ნაწილი დაბლობია. სასარგებლო წიაღისეულიდან მოიპოვება [[რკინის მადანი|რკინის]], [[სპილენძი
[[ჰავა]] ტერიტორიის დიდ ნაწილში ეკვატორულია, ჩრდილოეთით სუბ-ეკვატორული, მუსონური. ჰაერის ტემპერატურა სანაპიროზე მთელი წლის განმავლობაში 24-დან 28 °C-მდეა, მთაში მცირდება 15-17 °C-მდე. ტერიტორიის დიდ ნაწილში ნალექები 2000 მმ-ზე მეტია წელიწადში, ქედების განაპირა კალთებზე - 3500-4000 მმ, მთათაშუა ხეობებში და ზოგიერთ სამხრეთ კუნძულზე - 1000 მმ-ზე ნაკლებია. ყოველწლიურად, აგვისტო-ოქტომბერში, დაახლოებით 20-ჯერ აღინიშნება [[ტაიფუნი]].
მდინარეები მოკლეა, წყალუხვი. მთავარი მდინარეებია: მინდანაო, აგუსანი, პამპანგა, აგნო, კაგაიანი. შედარებით დიდინ ტბებია ბაი, ლანაო და ტაალი. ნიადაგებიდან ჭარბობს ლატერიტული წითელმიწები და ყვითელმიწები, რომელთაც მთაში მთის წაბლა ნიადაგი ენაცვლება. ვულკანური მოქმედების რაიონში ვულკანური ნიადაგებია, მდინარეთა გაყოლებით - ალუვიური.
== ფლორა და ფაუნა ==
მცენარეულობა მდიდარი და მრავალფეროვანია. ფილიპინებზე დაახლოებით 10 000 სახეობის მცენარეა, აქედან დაახლოებით 40 % ენდემურია. ტყეს უჭირავს ქვეყნის ფართობის დაახლოებით 40 %, უმთავრესად მთაში. არქიპელაგის აღმოსავლეთ ნაწილში ჭარბობს მარადმწვანე, დასავლეთ ნაწილში ფოთოლმცვივანი ტყე.
== ისტორია ==▼
[[XVI საუკუნე|XVI საუკუნემდე]] ფილიპინების ისტორია ნაკლებადაა შესწავლილი. ზოგიერთი მონაცემით, ახ. წ. I ათასწლეულის II ნახევარში ფილიპინების მნიშვნელოვანი ნაწილი [[სუმატრა|სუმატრის]] სახელმწიფო [[შრივიჯაია
== სახელმწიფო ==
▲* '''სახელმწიფო სისტემა''' : რესპუბლიკა.
▲* '''სახელმწიფოს მეთაური''' : პრეზიდენტი [[გლორია მაკაპაგალ-აროიო]] ([[2001]]).
▲* '''საკანონმდებლო ორგანო''' : ორპალატიანი პარლამენტი (24+214 წევრი).
▲* '''ადმინისტრაციული დაყოფა''' : 73 რეგიონი და 61 ქალაქი.
== დემოგრაფია ==
▲* '''მოსახლეობა''' - 87,857,473 (2005), მათ შორის ბისაია 41,7%, ტაგალელი 23,9%.
▲* '''სახელმწიფო ენა''' : [[ტაგალოგი]], [[ინგლისური ენა|ინგლისური]].
▲* '''რელიგია''' : [[კათოლიციზმი]].
▲* '''დედაქალაქი''' : [[მანილა]] (10,233).
▲* '''ქალაქები''' : დავაო (912), სებუ (762), ბაკოლოდი (447).
== ეკონომიკა ==
▲* '''რესურსები''' : საშენი ხე-ტყე, ნავთი, ნიკელი, კობალტი, ვერცხლი, ოქრო, მარილი, სპილენძი.
▲* '''ექსპორტი''' : ტანსაცმელი, ელექტრონული მოწყობილობანი, ქოქოსის ზეთი, ხე-ტყის მასალები.
▲* '''ეროვნ. პროდუქტი''' - 88 მლრდ $.
▲* '''ეროვნული შემოსავალი ერთ სულზე''' : 1.020 $.
▲* '''ვალუტა''' : ფილიპინების პესო (PHP);
▲== ისტორია ==
▲[[XVI საუკუნე|XVI საუკუნემდე]] ფილიპინების ისტორია ნაკლებადაა შესწავლილი. ზოგიერთი მონაცემით, ახ. წ. I ათასწლეულის II ნახევარში ფილიპინების მნიშვნელოვანი ნაწილი [[სუმატრა|სუმატრის]] სახელმწიფო [[შრივიჯაია|შრივიჯაიას]] გავლენის სფეროში შედიოდა. ამ პერიოდში [[ზონდის კუნძულები|ზონდის კუნძულებიდან]] ფილიპინებზე გადასახლდა მალაიელების დიდი ნაწილი. ისინი შეერივნენ ადგილობრივ მოსახლეობას. [[XIV საუკუნე|XIV]]-[[XVI საუკუნე|XVI]] საუკუნეებში ფილიპინების ნაწილი (არქიპელაგი სელუ, მინდანაო, ლუსონის ნაწილი) ნომინალურად ექვემდებარებოდა [[მაჯაპაჰიტი|მაჯაპაჰიტის იმპერიას]]. XVI საუკუნისათვის ფილიპინების არქიპელაგის ტომები და ხალხები საზოგადოებრივი განვითარების სხვადასხვა საფეხურზე იმყოფებოდნენ. ყველაზე განვითარებული ფეოდალური სამთავროები იყო სებუს, პანაისა და ლუსონის კუნძულებსა და არქიპელაგ სულუზე. [[1564]]-[[1572]] წლებში ესპანელმა კოლონიზატორებმა დაიმორჩილეს ფილიპინების მნიშვნელოვანი ნაწილი. [[1896]] წელს დაიწყო ანტიესპანური აჯანყება. 1897 წელს შეიქმნა დამოუკიდებელი ფილიპინების რესპუბლიკა, თუმცა 1898 წლის 10 დეკემბერს ესპანეთსა და აშშ-ს შორის პარიზში ხელმოწერილი საზავო ხელშეკრულებით ესპანეთმა ფილიპინები აშშ-ს დაუთმო. 1899-1901 წწ-ში ამერიკელებმა ფილიპინები დაიკავეს. ფილიპინებმა [[აშშ]]-სგან დამოუკიდებლობა გამოაცხადა [[1946]] წელს. პრეზიდენტი
== მემკვიდრეობა ==
ბაროკოს სტილის ეკლესიები, ისტორიული ქალაქი ვიგანი, პუერტო პრინსესას მიწისქვეშა მდინარეების ეროვნული პარკი.<br />
== ლიტერატურა ==
* {{ქსე|10|303}}
== რესურსები ინტერნეტში ==
Line 127 ⟶ 126:
== სქოლიო ==
{{სქოლიო}}
{{აზიის ქვეყნები}}
Line 134 ⟶ 133:
[[კატეგორია:ფილიპინები| ]]
[[კატეგორია:სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის ქვეყნები]]
[[კატეგორია:აზიის ქვეყნები]]
[[კატეგორია:კუნძულოვანი სახელმწიფოები]]
[[კატეგორია:ინგლისურენოვანი ქვეყნები]]
[[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]]
| |||