თურქეთის სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობა (2016): განსხვავება გადახედვებს შორის

[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary
No edit summary
ხაზი 215:
 
[[2016]] წლის 1 აგვისტოს, [[აშშ]]-ს გაერთიანებული შტაბის თავმჯდომარემ, გენერალმა ჯოზეფ დანფორდმა თურქეთს ეწვია და დაგმო გადატრიალების მცდელობა.<ref>{{cite news |title=Turkey failed coup: US military chief condemns plotters |agency= BBC News |url=http://www.bbc.com/news/world-europe-36947468 |date= 1 August 2016}}</ref>
 
== მიზეზები ==
[[ნეოკონსერვატიზმი|ნეოკონსერვატ]]<ref>{{cite web|url=http://www.rightwingwatch.org/content/american-enterprise-institute|title=American Enterprise Institute|publisher=|accessdate=14 August 2016}}</ref> ''ამერიკის საწარმოო ინსტიტუტიდან'' (AEI) მაიკლ რუბინის თქმით, ერდოღანი თავადაა დამნაშავე გადატრიალებაში. თავისი ისლამისტური დღის წესრიგით, ერდოღანი ყურადღებას არ აქცევს ბევრ რამეს. [[2013|2013 წლის]] [[გეზი პარკის საპროტესტო აქციები]]ს შემდეგ, მან [[თურქეთი]]ს უპირატესად ქურთებით დასახლებული რაიონები გარდაქმნა საომარ ზონად, რომელიც უფრო უარეს დღეებშია [[1980|1980 წლიდან]]. ყველაზე დიდი პრობლემა, რუბინის მოსაზრებით, შეიძლება ყოფილიყო ერდოღანის საგარეო პოლიტიკა, მაგრამ იგი მოახერხა მეზობლებთან მშვიდი დოქტრინის შემოღება.<ref>{{cite news |author=[[Michael Rubin]] |title=Erdogan Has Nobody to Blame for the Coup But Himself |magazine=[[Foreign Policy]] |url=http://foreignpolicy.com/2016/07/15/erdogan-has-nobody-to-blame-for-the-coup-but-himself/ |date=15 July 2016 |accessdate=16 July 2016}}</ref>
 
ბრიტანელმა კორესპონდენტმა ახლო აღმოსავლეთში რობერტ პისკმა განაცხადა, რომ „ძალიან გვიანი იყო, როდესაც ერდოღანმა გააცნობიერა იმის ღირებულება, თუ რა როლი აირჩია თავის ქვეყნისთვის. ერთი საკითხია, რომ ბოდიშს მოიხდი [[ვლადიმერ პუტინი|პუტინისთვის]] და ურთიერთობებს მოაწესრიგებ [[ბინიამინ ნეთანიაჰუ|ნეთანიაჰუსთან]], მაგრამ მეორე საკითხია, როდესაც შენ არ შეგიძლია ენდო შენს ჯარს და ამით არსებობს უფრო სერიოზული საკითხები, რაც კონცენტრირების საფუძველია.“ მაშინაც კი, თუ ეს გადატრიალება ვერ მოხერხდა, პისკი ელის კიდევ ერთ მცდელობას რამდენიმე თვის ან წლის განმავლობაში.<ref>{{cite news |author=[[Robert Fisk]] |title=Turkey's coup may have failed&nbsp;– but history shows that it won't be long before another one succeeds |newspaper=[[The Independent]] |url=http://www.independent.co.uk/voices/turkey-coup-erdogan-ankara-istanbul-military-army-turkeys-coup-may-have-failed-but-history-shows-a7140521.html |date=16 July 2016 |accessdate=16 July 2016}}</ref>
 
თურქმა პროფესორმა აქინ იუნვერმა, სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობას აღწერა, როგორც "ამბოხი".<ref>{{cite news |title=Turkey's failed coup gives its president a chance to seize more power |work=[[The Economist]] |url=http://www.economist.com/news/europe/21702321-recep-tayyip-erdogan-calls-his-opponents-traitors-and-now-considers-his-case-proved-turkeys |date=16 July 2016 |accessdate=17 July 2016}}</ref>
 
=== თურქეთის მშვიდობის საბჭო ===
BBC თურქი ჟურნალისტის და მეცნიერის ეზგი ბაშარანის ცნობით, საბჭოს სახელი „[[თურქეთის მშვიდობის საბჭო|ქვეყანაში მშვიდობის საბჭო]]“ - ''Yurtta Sulh Konseyi'' - გამომდინარეობს [[ქემალ ათათურქი|ათათურქის]] ცნობილი ფრაზიდან „მშვიდობა ქვეყანაში, მშვიდობა მსოფლიოში“.<ref name="bbcwho">{{cite web |url=http://www.bbc.com/news/world-europe-36815476 |title=Turkey coup: Who was behind Turkey coup attempt?&nbsp;– BBC News |language=English|access-date=17 July 2016}}</ref> აქვე ასევე აღნიშნულია, რომ მეამბოხეების განცხადება სამთავრობო ტელევიზიით შეიცავდა ათათურქის ცნობილ ფრაზებსაც, რომელიც მიმართებული იყო ახალგაზრდებისადმი.<ref name="bbcwho" />
 
სამოქალაქო ჟურნალისტიკის საიტმა ''Bellingcat''-მა გამოაქვეყნა ანალიზი მეამბოხეების [[WhatsApp]] შეტყობინებების, რომელიც შედგება მაღალი რანგის სამხედრო პირების მიმოწერისგან, რომლებიც მონაწილეობდნენ გადატრიალებაში. შეტყობინებები შეიცავდა ვიდეო კადრებსაც. ჯგუფის მიმოწერიდან ირკვეოდა, რომ ჯგუფს არავითარი კავშირის არ აქვს გიულენთან.<ref>{{cite web |title="We've shot four people. Everything's fine." The Turkish Coup through the Eyes of its Plotters&nbsp;— bellingcat |url=https://www.bellingcat.com/news/mena/2016/07/24/the-turkey-coup-through-the-eyes-of-its-plotters/ |date=24 July 2016}}</ref>
 
=== დრო ===
გერმანული ისლამური კვლევების მეცნიერი რეინერ ჰერმანის ამტკიცებით, პუტჩისტები ცდილობდნენ აღკვეთონ ფართომასშტაბიანი წმენდა სასამართლო და სამხედრო სფეროში, რომლის განხორციელება უკვე შაბათს დაიწყო, გადატრიალების მცდელობამდე ერთი დღით ადრე. თურქი საგამოძიებო ჟურნალისტის აჰმედ შიქის თქმით, სია იმ პირების, რომლებსაც შეეხებოდა წმენდა, უკვე მზად იყო, რომელიც შეადგინა იზმირის გენერალურმა პროკურორმა, ოკან ბატომ და რომელიც დამთკიცებული იყო პრეზიდენტ ერდოღანის მიერ. მისი თქმით, ეს ვერსია არ აწყობდა პუტჩისტებს და ისინი სწრაფად მოაწყვეს გადატრიალების მცდელობა, სანამ დააპატიმრებდნენ მათ.<ref>{{cite news |author=Rainer Hermann |title=Wollten Putschisten Erdogans Säuberungswelle verhindern? |trans-title=Did the putschists aim at forestalling Erdoğan's purges? |newspaper=[[Frankfurter Allgemeine Zeitung]] |url=http://www.faz.net/aktuell/politik/ausland/europa/verhaftungen-in-der-tuerkei-wollten-putschisten-erdogans-saeuberungswelle-verhindern-14344728.html |date=17 July 2016 |accessdate=19 July 2016 |language=de}}</ref>
 
=== „დადგმული გადატრიალების“ ბრალდება ===
გადატრიალების დროს და შემდეგ, რამდენიმე პოლიტიკოსმა ივარაუდა, რომ მთავრობამ იცოდა გადატრიალების შესახებ წინასწარ და შესაძლოა ჩაატარა. ის ფაქტები, რომ გადატრიალების მცდელობა დაიწყო საღამოს, ვიდრე უფრო არაშასამჩნევ დროს, ასევე მოვლენები დიდწილად შემოიფარგლებოდა [[ანკარა]]სა და სტამბოლში, ხელი შეუწყო ეჭვს გადატრიალების მცდელობის რეალობაზე. ჟურნალისტები და ოპოზიციური პოლიტიკოსები ამბოხი შერაცხეს „ტრაგიკომედიად“ და „პიესად“.<ref>{{cite web |url=http://www.ensonhaber.com/bekir-coskun-darbe-girisiminin-tiyatro-olduguna-inaniyor-2016-07-17.html |title=Bekir Coşkun darbe girişiminin tiyatro olduğuna inanıyor}}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.nytimes.com/2016/07/17/world/europe/as-the-coup-in-turkey-unfolded-the-whole-night-felt-like-doomsday.html |title=As Turkey Coup Unfolded, ‘the Whole Night Felt Like Doomsday’ |date=17 July 2016 |work=The New York Times}}</ref> ასეთი თეორიების მომხრეები აღნიშნეს, რომ ერდოღანმა ამ გზით ცდილობს მოიპოვოს პოპულარობა და მხარდაჭერა მისი მოწოდებებისკენ, აგრეთვე გახადოს ლეგიტიმური მართლმსაჯულების დამოუკიდებლობისა და ოპოზიციის ჩახშობა.<ref>{{cite news |url=http://www.independent.co.uk/news/world/turkey-coup-conspiracy-theory-erdogan-military-gift-from-god-soldiers-istanbul-a7140516.html |title=Turkey coup: Conspiracy theorists claim power grab attempt was faked by Erdogan |date=16 July 2016}}</ref>
 
სხვა ელემენტები, რომლებიც ამტკიცებენ, რომ არსებობს შეთქმულების თეორია არის: ამბოხებულებმა არ წარმოადგინეს მოთხოვნების სია გადატრიალების დროს, ორგანიზაციების და პოლიციის რეაგირება, დაპატიმრებულების ხანგრძლივი სიები, რომელიც საოცრად სწრაფად მზად იყო (მათ შორის დაპატიმრებული 2.745 მოსამართლეების და 2.839 ჯარისკაცების), და უაღრესად თვალსაჩინო გადატრიალების ბუნება.<ref>{{cite web |url=http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/07/turkey-military-coup-attempt-more-questions-than-answers.html |title=Was Turkey's coup attempt just an elaborate hoax by Erdogan? |date=17 July 2016 |accessdate=18 July 2016}}</ref>
 
[[ფეთჰულაჰ გიულენი|ფეთჰულაჰ გიულენმა]], რომელიც ერდოღანმა დაადანაშაულა, როგორც შეთქმულების ერთ-ერთი ძირითადი ავტორი, განაცხადა, რომ „მე არ მჯერა, რომ მსოფლიოს სჯერა პრეზიდენტ ერდოღანის ბრალდებების. არ არის გამორიცხული, რომ გადატრიალება დადგმულია და ეს შეიძლება იმას ნიშნავდეს, რომ წამოვა დამატებითი ბრალდებები ([[გიულენის მოძრაობა|გიულენისტების]] წინააღმდეგ)“.<ref>{{cite web |url=http://www.theguardian.com/world/2016/jul/16/fethullah-gulen-turkey-coup-erdogan |title=Fethullah Gülen: Turkey coup may have been 'staged' by Erdoğan regime |first=Amana |last=Fontanella-Khan |date=16 July 2016 |accessdate=18 July 2016}}</ref> ჟურნალისტი ჯენგიზ ჩანდარი, რომელიც ვეტერანი დამკვირვებელია თურქეთის გადატრიალებების, ამბობს: „მე არ მინახავს არც ერთი ამბოხი ასეთი მასშტაბების და ასეთი აუხსნელი დაუდევრობებით“.<ref>{{cite web |url=http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/07/turkey-military-coup-attempt-more-questions-than-answers.html |title=Was Turkey's coup attempt just an elaborate hoax by Erdogan? |date=17 July 2016 |language=English|access-date=20 July 2016}}</ref>
 
==სქოლიო==