ჯალალედინ რუმი: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შეუმოწმებელი ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary |
No edit summary |
||
ხაზი 27:
'''ჯალალ ად-დინ მუჰამმად რუმი''' ({{lang-fa|جلالالدین محمد رومی}}), ან '''ჯალალ ად-დინ მუჰამმად ბალხი''' (جلالالدین محمد بلخى), იგივე '''მევლანა/მავლანა''' (مولانا, "ჩვენი ბატონი"), '''მავლავი/მევლევი''' (مولوی, "ჩემი ბატონი"), ან უბრალოდ '''რუმი''' (1207 – 1273 წლის 17 დეკემბერი) იყო მე-13 საუკუნის [[სპარსელები|სპარსი]]<ref>Ritter, H.; Bausani, A. "ḎJ̲alāl al-Dīn Rūmī b. Bahāʾ al-Dīn Sulṭān al-ʿulamāʾ Walad b. Ḥusayn b. Aḥmad Ḵh̲aṭībī." Encyclopaedia of Islam. Edited by: P. Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2007. Brill Online. Excerpt: "known by the sobriquet Mewlānā, persian poet and founder of the Mewlewiyya order of dervishes"</ref><ref>Franklin D. Lewis, "Rumi: Past and Present, East and West: The life, Teaching and poetry of Jalal Al-Din Rumi", Oneworld Publication Limited, 2008 p. 9: "How is that a Pesian boy born almost eight hundred years ago in Khorasan, the northeastern province of greater Iran, in a region that we identify today as n Asia, but was considered in those days as part of the greater Persian cultural sphere, wound up in central Anatolia on the receding edge of the Byzantine cultural sphere"</ref> [[პოეტი]], იურისტი, [[ისლამი|მუსლიმი]] სწავლული, [[თეოლოგია|თეოლოგი]], [[სუფიზმი|სუფი]] [[მისტიციზმი|მისტიკოსი]]<ref>Annemarie Schimmel, "The Mystery of Numbers",Oxford University Press, Apr 7, 1994. p. 51: "These examples are taken from the Persian mystic Rumi's work, not from Chinese, but they express the yang-yin [sic] relationship with perfect lucidity."</ref>. რუმის გავლენა ეთნიკურ და ეროვნულ ბარიერებს სცილდება: [[ირანი|ირანელები]], [[თურქეთი|თურქები]], [[ტაჯიკეთი|ტაჯიკები]], [[საბერძნეთი|ბერძნები]], [[პუშტუნები]], [[ცენტრალური აზია|ცენტრალური აზიისა]] და [[სამხრეთ აზია|სამხრეთ აზიის]] მუსლიმები მის სულიერ მემკვიდრეობას უკვე ბოლო 7 საუკუნეა აღიარებენ.<ref>Seyyed Hossein Nasr, "Islamic Art and Spirituality", Suny Press, 1987. p. 115: "Jalal al-Din was born in a major center of Persian culture, Balkh, from Persian speaking parents, and is the product of that Islamic Persian culture which in the 7th/13th century dominated the 'whole of the eastern lands of Islam and to which present day Persians as well as Turks, Afghans, Central Asian Muslims and the Muslims of the Indo-Pakistani subcontinent are heir. It is precisely in this world that the sun of his spiritual legacy has shone most brillianty during the past seven centuries. The father of Jalal al-Din, Muhammad ibn Husayn Khatibi, known as Baha al-Din Walad and entitled Sultan al-'ulama', was an outstanding Sufi in Balkh connected to the spiritual lineage of Najm al-Din Kubra."</ref> მისი ლექსები მსოფლიოს მრავალ ენაზე ითარგმნა. ჯალალედინ რუმი აღიარებულია, როგორც "ყველაზე პოპულარული და გაყიდვადი პოეტი" [[აშშ|აშშ-ში]]<ref>Charles Haviland (2007-09-30). "The roar of Rumi—800 years on". BBC News. Retrieved 2007-09-30.</ref><ref>Ciabattari, Jane (21 October 2014). "Why is Rumi the best-selling poet in the US?". Retrieved 2016-08-22.</ref><ref>Tompkins, Ptolemy (2002-10-29). "Rumi Rules!". Time. ISSN 0040-781X. Retrieved 2016-08-22.</ref>.
რუმის ნაწარმოებების უმეტესობა [[სპარსული ენა|სპარსულ ენაზეა]] დაწერილი, თუმცა ზოგჯერ პოეტი [[არაბული ენა|არაბულად]], [[თურქული ენა| თურქულად]] და [[ბერძნული ენა|ბერძნულადაც]] წერდა. მთელი ის 140 ან 150 ათასი სტრიქონი (დღემდე სადავოა), რაც კაცობრიობას დაუტოვა პოეტური მემკვიდრეობის სახით, დაწერილია (ან შეთხზულია და მერე ჩაწერილია) სპარსულ ენაზე. დაახლოებით ათასი ბეითია შემორჩენილი არაბულად და ორმოცდაათამდე ბეითი - თურქულად და ბერძნულად, ეს უკანასკნელი კი არაბული დამწერლობითაა შესრულებული და ბერძნულ ტექსტში ბევრი სპარსულ ან არაბული სიტყვაა ჩართული.<ref>ელერდაშვილი, ა. (2014). ჯალალ ედ-დინ რუმი (მთარგმნელის წინასიტყვაობა). თბილისი, საქართველო: მთარგმნელის ბიბლიოთეკა.</ref> <ref>Δέδες, Δ. 1993. Ποιήματα του Μαυλανά Ρουμή. Τα Ιστορικά 10.18-19: 3-22.</ref><ref>Meyer, G. 1895. Die griechischen Verse in Rabâbnâma. Byzantinische Zeitschrift 4: 401-411.</ref><ref>Annemarie Schimmel, The Triumphal Sun: A Study of the Works of Jalaloddin Rumi, SUNY Press, 1993, p. 193: "Rumi's mother tongue was Persian, but he had learned during his stay in Konya, enough Turkish and Greek to use it, now and then, in his verse".</ref><ref>Franklin Lewis: "On the question of Rumi's multilingualism (pages 315–17), we may still say that he spoke and wrote in Persian as a native language, wrote and conversed in Arabic as a learned "foreign" language and could at least get by at the market in Turkish and Greek (although some wildly extravagant claims have been made about his command of Attic Greek, or his native tongue being Turkish") (Lewis 2008:xxi). (Franklin Lewis, "Rumi: Past and Present, East and West: The Life, Teachings and Poetry of Jalal al-Din Rumi", One World Publication Limited, 2008). Franklin also points out that: ”Living among Turks, Rumi also picked up some colloquial Turkish.”(Franklin Lewis, "Rumi: Past and Present, East and West: The Life, Teachings and Poetry of Jalal al-Din Rumi", One World Publication Limited, 2008, p. 315). He also mentions Rumi composed thirteen lines in Greek (Franklin Lewis, "Rumi: Past and Present, East and West: The Life, Teachings and Poetry of Jalal al-Din Rumi", One World Publication Limited, 2008, p. 316). On Rumi's son, Sultan Walad, Franklin mentions: “Sultan Walad elsewhere admits that he has little knowledge of Turkish”(Sultan Walad): Franklin Lewis, "Rumi, "Past and Present, East and West: The Life, Teachings and Poetry of Jalal al-Din Rumi", One World Publication Limited, 2008, p. 239) and “Sultan Valad did not feel confident about his command of Turkish”(Franklin Lewis, Rumi: Past and Present, East and West, Oneworld Publications, 2000, p. 240)</ref> მისი [[მესნევი]], რომელიც [[კონია|კონიაში]] შეიქმნა, სპარსულ ენაზე დაწერილ ერთ-ერთ საუკეთესო ნამუშევრად ითვლება. დღესდღეობით ჯალალედინ რუმის ნაწარმოებები [[დიდი ირანი|დიდი ირანის]] რეგიონსა და სპარსულენოვან სამყაროში ყველაზე მეტად წაკითხვადია.<ref>"Interview: 'Many Americans Love Rumi...But They Prefer He Not Be Muslim'". RadioFreeEurope/RadioLiberty. 2010-08-09. Retrieved 2016-08-22.</ref><ref>"INTERVIEW: A mystical journey with Rumi". Asia Times. Retrieved 2016-08-22.</ref> მისი ნაშრომების თარგმანები განსაკუთრებით პოპულარულია [[აზერბაიჯანი|აზერბაიჯანში]], [[თურქეთი|თურქეთში]], ამერიკასა და სამხრეთ აზიაში.<ref>"Dîvân-i Kebîr Jalāl al-Dīn Rūmī". OMI - Old Manuscripts & Incunabula. Retrieved 2016-08-22.</ref> რუმის პოეზიამ არამხოლოდ [[სპარსული ლიტერატურა|სპარსულ ლიტერატურაზე]], არამედ თურქულ, [[ოსმალეთის იმპერია| ოსმალურ]], აზერბაიჯანულ, [[პუნჯაბი|პუნჯაბის]], [[ინდოეთი|ინდოეთის]], [[ურდუ ენა|ურდუს]], პაშტოს, ჩაღატაურ და [[ბენგალი|ბენგალური]] ენების ლიტერატურაზეც მოახდინა გავლენა.
== სახელი ==
ირანში, როგორც წესი, მას “მევლევიდ” მოიხსენიებენ, რაც ნიშნავს “ჩემს მოძღვარს, ბატონს...”, თუმცა არის მეორე ვარიანტიც - “მევლანა” (მოულანა), რასაც იგივე მნიშვნელობა აქვს. ამ უკანასკნელს უფრო თურქულენოვანი ხალხი იყენებს. დაბადებისას მომავალი პოეტისთვის ასეთი სახელი უწოდებიათ: მოჰამად იბნ მოჰამად იბნ ჰოსეინ ჰოსეინი ხათიბი ბაქრი ბალხი. ყველა დანარჩენი ატრიბუტი ვინაობის მოხსენიებისა მან მოგვიანებით შეიძინა, როგორიცაა: “ჯალალ ედ-დინ” (დიდება სარწმუნოებისა), მევლევი და მევლანა, რუმი (რუმელი, ანუ “რუმ”-ში მცხოვრები) და ა.შ. გამომდინარე იქიდან, რომ ბიზანტია აღმოსავლეთ რომის იმპერიისგან აღმოცენდა, აღმოსავლური სამყარო ანატოლიის რეგიონს "რუმად" იცნობდა. თუმცა მევლანას სრული სახელის წარმოთქმისას ირანში “ბალხს” ანიჭებენ უპირატესობას და არა “რუმს”. აქვე უნდა აღვნიშნოთ, რომ ასევე ცნობილია ფსევდონიმებად მიჩნეული სპარსული სიტყვები, რასაც უფრო ნაკლებად ვხვდებით სამეცნიერო ლიტერატურაში, როგორც თახალუსს, მაგრამ მათი არსებობა მაინც დადასტურებულია, ესენია: “ხოდავანდგარ” (მეუფე, მბრძანებელი) და “ხამუშ” (მდუმარე). ეს უკანასკნელი ხსენებულ თახალუსადაც აქვს გამოყენებული პოეტს.
== სქოლიო ==
| |||