საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალური მართლმადიდებელი ეკლესია: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ხაზი 96:
 
[[1921|1921 წლის]] 20 თებერვალს, როცა საბჭოთა რუსეთის ჯარები საქართველოს დედაქალაქს უტევდნენ, პატრიარქმა ლეონიდემ სიტყვა წარმოთქვა სამხედრო ტაძრის ეზოში, რომელშიც ერს ხელისუფლების მხარში დგომისაკენ მოუწოდა: {{ციტატა|თვითოეულს აქ მდგომთაგან ნათლად და ცოცხლად გვეხატება თვალწინ ის ბნელი ჯოჯოხეთი და ზომას აღმატებული უბედურება, რომელიც თავს დასტრიალებდა ჩვენს სამშობლოს შაბათს განთიადისას... დღესაც ისევ შეუწყვეტლივ გაისმის თბილისის მიდამოებში მტრის ზარბაზნების გრგვინვა, ამიტომ სამშობლოს კეთილდღეობაზე ზრუნვა გვიკარნახებს მთელი ჩვენი ენერგიის, ქონებისა და სიცოცხლის მიტანას მართლის სამსხვერპლოზე.}} „ზომას აღმატებული უბედურება” მაინც მოხდა. 1921 წლის 25 თებერვალს საბჭოთა რუსეთის მეთერთმეტე არმია თბილისში შემოვიდა და საქართველო დაიპყრო. კათოლიკოს-პატრიარქმა ლეონიდემ ქართველი ერის თავს დამტყდარი უბედურება ვეღარ გადაიტანა. თბილისში შექმნილი იყო უკიდურესად მძიმე ვითარება. წყალიც კი არ იშოვებოდა და ხალხი დასალევ წყალს მტკვრიდან ეზიდებოდა. როცა მორჩილებმა ლეონიდეს შესთავაზეს წყალს წყაროებიდან მოგიტანთო, მან კატეგორიული უარი განაცხადა. კათოლიკოს-პატრიარქს შავი ჭირის ეპიდემია შეეყარა და 1921 წლის 11 ივნისს გარდაიცვალა.
 
'''მეოთხე საეკლესიო კრება''' შედგა თბილიში, 1927 წელს 21-27 ივნისს. აირჩიეს კათალიკოს-პატრიარქად მიტროპოლიტი ქრისტეფორე (ციცქიშვილი).
 
'''მეხუთე საეკლესიო კრება''' შედგა თბილისში, 1929 წელს 8 ივლისს. განიხილეს სამღვდელოების იურიდიული ყოფის საკითხები.
 
'''მეექვსე საეკლესიო კრება''' შედგა თბილისში, 1932 წელს 21-22 ივნისს. აირჩიეს კათალიკოს-პატრიარქად მიტროპოლიტი კალისტრატე (ცინცაძე).
 
'''მეშვიდე საეკლესიო კრება''' შედგა თბილისში, 1934 წელს 31 მაისს. აირჩიეს [[საქართველოს წმინდა სინოდი]]ს წევრები.
 
'''მერვე საეკლესიო კრება''' შედგა თბილიში, 1937 წელს. მოახდინეს სინოდის რეორგანიზაცია; შემოღებულ იქმნა კათალიკოს-პატრიარქის სახით ერთპიროვნული მართვა-გამგეობა. სინოდს ეწოდა კათალიკოსისთანაი სინოდი.
 
'''მეცხრე საეკლესიო კრება''' შედგა თბილიში, 1952 წელს, 5 აპრილს. აირჩიეს კათალიკოს-პატრიარქად ურბნელი მიტროპოოლიტი მელქისედეკი (ფხალაძე), — მელქისედეკ III-ად წოდებული.
 
'''მეათე საეკლესიო კრება''' შედგა თბილისში, 1960 წლის 20 თებერვალს. კრების საგანი იყო ახალი კათალიკოს-პატრიარქის არჩევა და განკვეთილ სამღვდელო პირთა საკითხის გადასინჯვა. კათალიკოს-პატრიარქად არჩეულ იქნა ჭყონდიდელ-ბათუმ-შემოქმედელი მიტროპოლიტი ეფრემი (სიდამონიძე) — ეფრემ II-ად წოდებული.
 
'''მეთერთმეტე საეკლესიო კრება''' შედგა თბილისში, 1972 წლის 2 ივლისს. კათალიკოსად არჩეულ იქნა ურბნელი მიტროპოლიტი დავითი (დევდარიანი) — დავით V-ად წოდებული.
 
საბჭოთა რუსეთის მიერ საქართველოს დაპყრობის შემდეგ საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია უმძიმეს მდგომარეობაში აღმოჩნდა, რაც განპირობებული იყო, ერთი მხრივ საბჭოთა ხელისუფლების ანტირელიგიური პოლიტიკით, ხოლო მეორე მხრივ რუსეთის ეკლესიის დამოკიდებულებით.
Line 133 ⟶ 117:
საქართველოს ეკლესიაში უმძიმესი ვითარება შეიქმნა კათოლიკოს-პატრიარქ ამბროსის დაპატიმრების შემდეგ. საბჭოთა ხელისუფლებამ სცადა საეკლესიო კანონმდებლობის უხეში დარღვევით კათოლიკოს-პატრიარქად მისთვის სასურველი პიროვნება დაემტკიცებინა, მაგრამ მრევლმა და სამღვდელოებამ ცრუ პატრიარქს [[სიონის ტაძარი|სიონის ტაძარში]] შესვლის უფლება არ მისცა. [[1924 წლის აგვისტოს აჯანყება|1924 წლის აჯანყების]] ჩახშობისა და მასობრივი რეპრესიების შემდეგ ბოლშევიკებმა გამოსცეს ამნისტია, რომლის საფუძველზეც საპატიმროდან გაათავისუფლეს კათოლიკოს-პატრიარქი ამბროსი, რომლის ჯანმრთელობა ძალიან იყო შერყეული. პატრიარქმა მაინც მოინდომა სიონში წირვის ჩატარება, თუმცა როცა ამბიონზე ჯვარ-სანთლებით გავიდა და ერი დალოცა გონება დაკარგა და ჩაიკეცა. ამის შემდეგ მას დიდხანს აღარ უცოცხლია. პატრიარქი 1927 წლის 27 მარტს გარდაიცვალა. დიდი რეპრესიების მიუხედავად კათოლიკოს-პატრიარქის დაკრძალვას უამრავი ადამიანი დაესწრო. საქართველოსა და ქართველი ერისათვის თავდადებული მწყემსმთავარი გულმხურვალედ დაიტირეს ქართულ ემიგრაციაშიც.
[[ფაილი:Каталикос Патриарх Христофор III.jpg|მინიატიურა|მარცხნივ|კათოლიკოს-პატრიარქი ქრისტეფორე (ციცქიშვილი)]]
კათოლიკოს-პატრიარქ ამბროსის ლოცვა-კურთხევით 1925 წლიდან თანამოსაყდრედ დანიშნული იყო ნინოწმინდელი მიტროპოლიტი კალისტრატე ცინცაძე, მაგრამ გარკვეული ძალების ზეწოლის გამო იგი იძულებული გახდა ოფიციალური განცხადებით უარი ეთქვა კათოლიკოს-პატრიარქის თანამოსაყდრე-ობაზე.

'''მეოთხე საეკლესიო კრებაზე,კრება''' რომელიცშედგა თბილიში, 1927 წელს თბილისში21-27 გაიმართაივნისს, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქად აირჩიეს [[ცხუმ–აფხაზეთის ეპარქია|ცხუმ–აფხაზეთის]] მიტროპოლიტი [[ქრისტეფორე III (კათოლიკოს-პატრიარქი)|ქრისტეფორე III (ციცქიშვილი)]].
 
საბჭოთა ხელისუფლებამ კიდევ უფრო გააძლიერა ბრძოლა ქრისტიანული სარწმუნოების წინააღმდეგ. ამის დასტური იყო ისიც, რომ 1929 წელს შეიქმნა „[[მებრძოლ უღმერთოთა კავშირი|მებრძოლ უღმერთოთა კავშირის სრულიად საქართველოს ცენტრალური საბჭო]]”. მანამდე კი საქართველოს ყველა მაზრაში შეიქმნა „უღმერთოთა უჯრედები”. უღმერთოთა კავშირი სამაზრო უჯრედებს სთხოვდა ყოველთვიურად წარმოედგინათ ინფორმაცია, თუ რამდენი ეკლესია დახურეს თავიანთ მაზრებში.
Line 139 ⟶ 125:
საქართველოს ეკლესია ყოფნა-არყოფნის ზღვარზე იდგა. თუ ეკლესია კვლავ განაგრძობდა საბჭოთა ხელისუფლების არცნობის პოლიტიკას, მდგომარეობა კიდევ უფრო გაურთულდებოდა. კათოლიკოს პატრიარქმა ქრისტეფორე III-მ შემრიგებლური ნაბიჯი გადადგა. მან ხელისუფლებისადმი ლოიალობის კურსი გამოაცხადა. ასეთმა პოლიტიკამ, მართალია ქართული ეკლესია ფიზიკურად გადაარჩინა, მაგრამ სამაგიეროდ როგორც საქართველოში, ისე ქართულ ემიგრაციაში ასეთმა გადაწყვეტილებამ დიდი გულისტკივილი და იმედგაცრუება გამოიწვია.
 
კათოლიკოს-პატრიარქმა [[ქრისტეფორე III (კათოლიკოს-პატრიარქი)|ქრისტეფორე III-მ]] 1927 წელს საკათოლიკოსო საბჭოზე დააყენა საკითხი ახალ სტილზე გადასვლის შესახებ. საქართველოს ეკლესია 1927 წლიდან გადავიდოდა ახალ სტილზე, მაგრამ ამ გადაწყვეტილებამ დიდი არევ-დარევა გამოიწვია ეკლესიაში. 1928 წელს მიიღეს გადაწყვეტილება კვლავ ძველი სტილის აღდგენის შესახებ. მიუხედავად კომუნისტური ხელისუფლების რეპრესიული ღონისძიებებისა, საქართველოს მართლმადიდებლურმა ეკლესიამ ქრისტეფორე III-ის დროს შეინარჩუნა რვა მოქმედი [[ეპარქია]]: ალავერდის, ბოდბის, ნინოწმინდის, ქუთაის-გელათის, ცხუმ-აფხაზეთის, წილკნის, ჭყონდიდისა და მცხეთა-თბილისის. კათოლიკოს-პატრიარქი ქრისტეფორე III 1932 წელს გარდაიცვალა.
 
'''მეხუთე საეკლესიო კრება''' შედგა თბილისში, 1929 წელს 8 ივლისს. განიხილეს სამღვდელოების იურიდიული ყოფის საკითხები.
 
კათოლიკოს-პატრიარქი ქრისტეფორე III 1932 წელს გარდაიცვალა.
[[ფაილი:Каллистрат Цинцадзе.jpg|მინიატიურა|მარჯვნივ|პატრიარქი კალისტრატე]]
1932'''მეექვსე წელსსაეკლესიო ჩატარებულმაკრება''' მეექვსეშედგა საეკლესიოთბილისში, კრებამ1932 სრულიადწელს საქართველოს21-22 კათოლიკოსივნისს. პატრიარქადაირჩიეს აირჩიაკათალიკოს-პატრიარქად მიტროპოლიტი [[კალისტრატე (კათოლიკოს-პატრიარქი)|კალისტრატე (ცინცაძე)]]. იგი იყო განათლებული მღვდელმთავარი, საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიისათვის თავდადებული მებრძოლი და 1905 წლის თბილისის ქართველი სამღვდელოების შეკრების მონაწილე.
 
'''მეშვიდე საეკლესიო კრება''' შედგა თბილისში, 1934 წელს 31 მაისს. აირჩიესსაკათალიკოსო საბჭოს ნაცვლად შეიქმნა [[საქართველოს წმინდა სინოდი]], რომლის წევრები მხოლოდ სასულიერო პირები უნდა ყოფილიყვნენ.
 
კათოლიკოს-პატრიარქმა მოახდინა საქართველოს ეკლესიის მართვა-გამგეობის რეორგანიზაცია. მისი ინიციატივით მოწვეულ მეშვიდე (1934 წ.) და '''მერვე (1937 წ.) საეკლესიო კრებებზეკრება''' საკათალიკოსოშედგა საბჭოს ნაცვლად შეიქმნა [[სინოდი]]თბილიში, რომლის1937 წევრებიწელს. მხოლოდმოახდინეს სასულიეროსინოდის პირებირეორგანიზაცია; უნდაშემოღებულ ყოფილიყვნენ, შემოიღესიქმნა კათოლიკოსკათალიკოს-პატრიარქის სახით ერთპიროვნული მმართველობამართვა-გამგეობა. სინოდს ეწოდა კათოლიკოსისკათალიკოსის თანასინოდი. უწმინდესისა და უნეტარესის ასეთი გადაწყვეტილებები გამოწვეული იყო საქართველოს ეკლესიაში შექმნილი რთული ვითარებითა და იმ უთანხმოებებით, რომლებიც არსებობდა ზოგიერთ მღვდელმთავარსა და კათოლიკოსს შორის.
 
კათოლიკოს-პატრიარქმა კალისტრატემ თავისი უდიდესი ავტორიტეტის წყალობით შეინარჩუნა საქართველოს ეკლესია. ხელისუფლება ხელს უშლიდა პატრიარქის მრავალი ჩანაფიქრის განხორციელებას. ვერ მოხერხდა ალავერდის, ბათუმ-შემოქმედის, ბოდბისა და ჭყონდიდის ეპარქიებში მღვდელმთავრების შეკრება, რაც მეტად დამაფიქრებელი ფაქტი იყო. სამაგიეროდ პატრიარქ კალისტრატეს დიდი მცდელობის შედეგად, მოწამეთას ეკლესიიდან გადასვენებული [[დავით და კონსტანტინე|წმინდა დავითისა და კონსტანტინეს]] ნეშტები ქუთაისის მხარეთმცოდნეობის მუზეუმიდან კვლავ მოწამეთაში დააბრუნეს. კათოლიკოსმა გელათის მონასტრის ამოქმედებაც სცადა თუმცა უშედეგოდ. ამ პერიოდში ხელისუფლებამ მთელი საბჭოთა კავშირის მასშტაბით შექმნა სსრკ მინისტრთა საბჭოსთან არსებული რელიგიების საქმეთა კომიტეტი, რომელსაც თავისი რწმუნებულები ჰყავდა საბჭოთა კავშირის ყველა რესპუბლიკაში. რწმუნებულის აპარატი იქცა საქართველოს ეკლესიის ოფიციალურ მეთვალყურედ. მისი ნებართვის გარეშე საქართველოს ვერცერთ ეპარქიაში მღვდელმთავარი ვერ დაინიშნებოდა.
Line 155 ⟶ 147:
1952 წელს კათოლიკოს-პატრიარქი კალისტრატე ცინცაძე გარდაიცვალა. კოკისპირული წვიმის მიუხედავად პატრიარქის დაკრძალვას უამრავი ხალხი დაესწრო.
[[ფაილი:Melkhisedek III.JPG|მინიატიურა|მარცხნივ|სრულიად საქართველოს კათოლი-კოს-პატრიარქი მელქისედეკ III (ფხალაძე)]]
[[1952|1952 წელს]] '''მეცხრე საეკლესიო კრებამკრება''' სრულიადშედგა საქართველოსთბილიში, კათოლიკოს1952 წელს, 5 აპრილს. აირჩიეს კათალიკოს-პატრიარქად აირჩია ურბნელი მიტროპოლიტიმიტროპოოლიტი [[მელქისედეკ III (კათოლიკოს-პატრიარქი)|მელქისედეკ III (ფხალაძე)]]. კათოლიკოს მელქისედეკის დროს, განსაკუთრებით [[იოსებ სტალინი|სტალინის]] გარდაცვალების შემდეგ, როცა პოლიტიკური ცხოვრების ერთგვარი ლიბერალიზაცია დაიწყო, შესაძლებელი გახდა ზოგიერთი გაუქმებული ეკლესიის აღდგენა. მოქმედი გახდა [[მოწამეთა]], [[ბოდბის მონასტერი|ბოდბე]], ფოთის ეკლესია. ახალი ეკლესია აიგო [[ხაშური|ხაშურში]]. მელქისედეკ III ზრუნავდა ქართული საეკლესიო გალობის აღორძინებაზე. კათოლიკოს მელქისედეკის დროს საქართველოს ეკლესიის [[სინოდი|სინოდში]] ხუთი მღვდელმთავარი იყო. ღვთისმსახურთა ასაკობრივი მაჩვენებელი ეკლესიისათვის საგანგაშო იყო - მღვდელმთავართა და მღვდლების უმეტესობის ასაკი 60 წელს აღემატებოდა. ეკლესიებში თითქმის აღარ იყო მრევლი. დიდ საეკლესიო დღესასწაულებზე ეკლესიებში ძირითადად ხანდაზმულები მიდიოდნენ. 1962 წლისათვის საქართველოში მოქმედი იყო მხოლოდ 45 ეკლესია, რომელსაც 100-მდე ღვთისმსახური ჰყავდა (1917 წელთან შედარებით დაახ. 25-ჯერ ნაკლები).
 
საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის კრიზისის ფონზე საქართველოში გააქტიურდნენ სხვადასხვა სექტები (მაგ. [[იეღოვას მოწმეები]]) და სხვა რელიგიური ჯგუფები, მათ შორის [[სომხური სამოციქულო ეკლესია|სომხურ-მონოფიზიტური ეკლესია]].
Line 161 ⟶ 153:
[[1960|1960 წელს]] გარდაიცვალა მელქისედეკ III. გარდაცვალებამდე ცოტა ხნით ადრე მან ქუთათელ მიტროპოლიტ ნაუმ შავიანიძეს სთხოვა მისი სიკვდილის შემდეგ საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის მოსაყდრის ადგილი დაეკავებინა. მიტროპოლიტმა დაუფარავად მოახსენა, რომ ეს ადგილი მიტროპოლიტ ეფრემს ეკუთვნოდა. მართალია პატრიარქმა მელქისედეკმა ნაუმის უარის შემდეგ მოსაყდრედ [[დავით V (დევდარიანი)|დავით დევდარიანი]] დატოვა, მაგრამ ამ უკანასკნელმაც მოსაყდრეობაზე უარი განაცხადა მიტროპოლიტ ეფრემის სასარგებლოდ.
[[ფაილი:Efrem.JPG|მინიატიურა|მარჯვნივ|სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი ეფრემ II (სიდამონიძე)]]
[[1960|1960'''მეათე წელს]]საეკლესიო კრება''' შედგა თბილისში, ჩატარებულმა1960 მეათეწლის საეკლესიო20 კრებამთებერვალს. სრულიადკრების საქართველოსსაგანი კათოლიკოსიყო ახალი კათალიკოს-პატრიარქის არჩევა და განკვეთილ სამღვდელო პირთა საკითხის გადასინჯვა. კათალიკოს-პატრიარქად აირჩიაარჩეულ იქნა ჭყონდიდელ-ბათუმ-შემოქმედელი მიტროპოლიტი [[ეფრემ II (კათოლიკოს-პატრიარქი)|ეფრემ II (სიდამონიძე)]]. უწმინდეს ეფრემ II-ს დიდი ავტორიტეტი ჰქონდა. გავლილი ჰქონდა საინტერესო ცხოვრებისეული გზა. იგი იყო [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს სიბრძნისმეტყველების ფაკულტეტის პირველი გამოშვების კურსმოსმენილი. მღვდელმთავრობის დროს საბჭოური რეპრესიები მასაც შეეხო - 1937-1944 წლებში იმყოფებოდა გადასახლებაში.
 
კათოლიკოს-პატრიარქმა ეფრემ II-მ 1963 წლის 26 აგვისტოს ქართული ეკლესიის მღვდელმთავართა თანამწირველობით არქიმანდრიტი ილია (შიოლაშვილ-ღუდუშაური) ეპისკოპოსის ხარისხში აიყვანა და ბათუმ-შემოქმედის ეპარქიაში განაწესა. პატრიარქის დიდი მცდელობის შედეგად 1963 წლის 14 ოქტომბერს [[მცხეთა|მცხეთაში]] გაიხსნა ორწლიანი სამოძღვრო კურსები, რომელიც [[გაბრიელი (ქიქოძე)|გაბრიელ ეპისკოპოსის]] სახელს ატარებდა. სამოძღვრო კურსების პირველ რექტორად დაინიშნა ეპისკოპოსი ილია შიოლაშვილი. სასულიერო სასწავლებლის გახსნა მნიშვნელოვანი მოვლენა იყო საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის ისტორიაში. რექტორის მოწადინებით სასწავლებელში მიიწვიეს საუკეთესო სპეციალისტები. სასწავლებელი მიზნად ისახავდა ახალგაზრდების მომზადებას საქართველოს ეკლესიაში ღვთისმსახურებისათვის. რამდენიმე წლის შემდეგ ორწლიანი სამოძღვრო კურსები გადაკეთდა სამწლიან სასულიერო სემინარიად, რომელიც [[ანდრია მოციქული|ანდრია პირველწოდებულის]] სახელს ატარებდა. სემინარიას, გარდა პრაქტიკული მოღვაწეობისათვის საჭირო ცოდნისა, მომავალი სასულიერო პირებისათვის უნდა მიეცა გარკვეული განათლება ღვთისმეტყველებაში. მცხეთის სასულიერო სემინარიამ ეს მისია კარგად შეასრულა. უწმინდესი ეფრემ II-ის ღვაწლითა და ლოცვა-კურთხევით 1963 წელს საქართველოს საპატრიარქომ გამოსცა „[[ახალი აღთქმა]]”, პერიოდულად იბეჭდებოდა საეკლესიო კალენდარიც. კათოლიკოს-პატრიარქმა ეფრემ II-მ საბჭოური სისტემის პირობებში, როცა ეკლესიას ყოველმხრივ ავიწროებდნენ, მაქსიმუმის გაკეთება შეძლო. იგი 1972 წელს გარდაიცვალა.
 
[[ფაილი:8 daviti devdariani.jpg|მინიატიურა|მარცხნივ|საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი [[დავით V (დევდარიანი)|დავით V დევდარიანი]]]]
საქართველოს'''მეთერთმეტე ეკლესიაშისაეკლესიო წლებისკრება''' განმავლობაშიშედგა გროვდებოდათბილისში, მრავალი1972 პრობლემაწლის 2 ივლისს. ამკათალიკოსად პრობლემებისარჩეულ გადაჭრაიქნა საბჭოურიურბნელი მმართველობისმიტროპოლიტი პირობებში[[დავით თითქმისV შეუძლებელი(დევდარიანი)|დავით იყოV დევდარიანი]]. საქართველოს ეკლესიაში არსებულმაწლების პრობლემებმაგანმავლობაში განსაკუთრებითგროვდებოდა იჩინამრავალი თავიპრობლემა. ახალიამ კათოლიკოს-პატრიარქისპრობლემების -გადაჭრა [[დავითსაბჭოური Vმმართველობის (დევდარიანი)|დავითპირობებში Vთითქმის დევდარიანის]]შეუძლებელი დროსიყო. მძიმე ვითარება შეიქმნა არა მხოლოდ დედაქალაქში, სადაც [[მეტეხის ღვთისმშობლის შობის ტაძარი|მეტეხის ღვთისმშობლის ტაძარში]] ახალგაზრდული თეატრი იყო, წმინდა ნიკოლოზის ეკლესიაში ფოლკლორული საღამოები იმართებოდა, [[ანჩისხატი]] კი მოქანდაკის სახელოსნოდ იყო გადაქცეული, არამედ ეპარქიებშიც. ფორმალურად მოქმედი 15 ეპარქიიდან პრაქტიკულად მოქმედი იყო 4, რომელსაც თავისი მღვდელმთავრები ჰყავდა. ბოდბელი ეპისკოპოსი წინამძღვრად იყო თბილისის სამების ეკლესიაში, მანგლელი - [[დიდუბის ღვთისმშობლის ეკლესია|დიდუბის ეკლესიაში]], თეთრიწყაროელი - თბილისის ალექსანდრე ნეველის სახელობის ეკლესიაში. მდგომარეობას ისიც ართულებდა, რომ მღვდელმთავართა უმრავლესობა ხანდაზმული იყო.
 
საქართველოს ეკლესიის ისტორიაში ახალი პერიოდი დაიწყო [[1977]] წლის ბოლოდან, როდესაც გარდაცვლილი კათოლიკოს-პატრიარქის [[დავით V (დევდარიანი)|დავით V-ის]] ნაცვლად საქართველოს ეკლესიის მეთორმეტე საეკლესიო კრებამ სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქად აირჩია ცხუმ-აფხაზეთის მიტროპოლიტი ილია (შიოლაშვილი) [[ილია II]]-ის სახელით. მეთორმეტე საეკლესიო კრებას, რომელიც 1977 წლის 23 დეკემბერს გაიმართა თბილისში, 47 დელეგატი დაესწრო. კრებას ესწრებოდნენ უცხოეთის ეკლესიათა წარმომადგენლები, სრულიად რუსეთის პატრიარქი პიმენი, [[ბულგარეთის მართლმადიდებელი ეკლესია|ბულგარეთის ეკლესიიდან]] — არქიმანდრიტი ნაუმი, ალექსანდრიიდან — არქიმანდრიტი გრიგორიოსი.{{sfn-2|საქართველოს ისტორია, XX საუკუნე|2003|გვ=249}}