ჰიურემ სულთანი: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary
No edit summary
ხაზი 33:
 
== წარმომავლობა ==
[[ფაილი:Sultan Roxelana.jpg|მარცხნივ|მინი|292x292პქ|
[[ჰიურემ სულთანი]] - Johann Theodor de Bry, 1596
]]
ინფორმაციები ჰიურემის წარმოშობის შესახებ საკმაოდ წინააღმდეგობრივია. ჰიურემის ჰარამხანაში მისვლამდე დოკუმენტური წყაროები ფაქტობრივად არ არსებობს. თუმცა საკმაოდ ბევრი ლეგენდა და ლიტერატურული ვერსია არსებობს მისი წარმოშობის შესახებ. ჰიურემის თანამედროვე ისტორიული დოკუმენტები არ შეიცავენ ცნობებს მისი ბავშვობის შესახებ და მხოლოდ მისი რუსული წარმომავლობის ხაზგასმით იფარგლებიან. [[XVI საუკუნე|XVI საუკუნის]] II ნახევარში, [[ლიტვის დიდი სამთავრო]]ს ელჩი [[ყირიმის სახანო]]ში [[მიხალონ ლიტვინი]], თავის [[1548]]-[[1551]] წლების მოგონებებში აღნიშნავს, რომ {{ციტატა|თურქეთის სულთნის საყვარელი მეუღლეც, მისი მემკვიდრის დედა გაიტაცეს ჩვენი მიწიდან<ref>[http://www.vostlit.info/Texts/rus/Litvin/frametext1.htm МИХАЛОН ЛИТВИН, О НРАВАХ ТАТАР, ЛИТОВЦЕВ И МОСКВИТЯН]</ref><ref name="Yermolenko">''Yermolenko G.'' [http://www.uio.no/studier/emner/hf/iakh/HIS1300/v09/pensumlister/swproxy.pdf Roxolana: «The Greatest Empresse of the East»] // The Muslim World. — 95. — 2. — 2005. — P. 231—248.</ref>.}}
[[ფაილი:Hürrem-sultan1.jpg|მარცხნივ|მინი|284x284პქ|ჰიურემ სულთანი - [[ტიციანი]]]]
 
[[1621]]-[[1622]] წლებში [[რეჩ პოსპოლიტა]]ს თურქეთში ელჩობის მონაწილე [[სამუილ ტვარდოვსკი]] არნიშნავს: მას თურქებმა უამბეს იმის შესხებ, რომ როქსალანა იყო [[მართლმადიდებლობა|მართლმადიდებელი]] მღვდლის შვილი [[როგატინი]]დან ([[ივანო-ფრანკოვსკის ოლქი]], [[უკრაინა]])<ref name="Yermolenko" />.
[[ფაილი:Hurrem.jpg|მინი|ჰიურემ სულთნის როლის შემსრულებელი - [[მერიემ უზერლი]], სერიალი - [[დიდებული საუკუნე]] (2011-14 წ.)]]
[[ფაილი:Hürrem-sultan1.jpg|მარცხნივ|მინი|284x284პქ|ჰიურემ სულთანი - [[ტიციანი]]]]
მღვდლის შვილი [[როგატინი]]დან ([[ივანო-ფრანკოვსკის ოლქი]], [[უკრაინა]])<ref name="Yermolenko" />.
 
პოლონური ლიტერატურული ტრადიციის მიხედვით ჰიურემის ნამდვილი სახელია ალექსანდრა და იგი იყო როგატინის მღვდლის გავრილ ლისოვსკის შვილი<ref>Abbott E. A history of mistresses. — HarperFlamingoCanada, 2003. — 510 p. — P. 53.</ref>. ამ ვერსიას იზიარებდნენ საბჭოთა ისტორიკოსებიც<ref name="Смирнов"/><ref name="Гавришков"/><ref>Український радянський енциклопедичний словник: В 3-х т. Т. III. / За ред. М. Бажана. — 1-е вид. — Киев: Головна редакція Української радянської енциклопедії. — 1968. — С. 162.</ref><ref>Примітки. До стор. 425 // ''[[Крымский, Агафангел Ефимович|Кримський А. Ю.]]'' [http://chtyvo.org.ua/authors/Krymskyi_Ahatanhel/Tvory_v_piaty_tomakh_Tom_4.djvu Твори в п’яти томах. Т. 4: Сходознавство] / Ред. тому О. І. Ганусець. — Киев: Наукова думка, 1974. — 640 с. — С. 636.</ref>.
 
Line 44 ⟶ 45:
 
[[ევროპა]]ში იგი ცნობილია როქსოლანას სახელით. ეს სახელი გამოიგონა [[ჰამბურგი]]ს ელჩმა [[ოსმალეთის იმპერია]]ში [[ოჟე გისლენ დე ბუსბეკი|ოჟე ბუსბეკმა]]. იგი ეფუძნება ცნობას, რომ ჰიურემი არის წარმოშობით დასავლეთ უკრაინიდან და უწოდა როქსოლანა, [[XVI საუკუნე|XVI საუკუნის]] მიწურულს ამ ტერიტორიაზე საკმაოდ პოპულარული სახელი, რომელიც მომდინარეობს [[როქსოლანები]]ს ტომის სახელწოდებიდან (აღნიშნული ტომები ცხოვრობდნენ ჩრდილოეთ [[შავი ზღვა|შავიზღვისპირეთში]] და [[დუნაი]]ს რეგიონში)<ref>Roxolana in European Literature, History and Culture / ed. by Galina I. Yermolenko. — New York: Ashgate Publishing, 2010.</ref>.
[[ფაილი:Sultan Roxelana.jpg|მარცხნივ|მინი|292x292პქ|
[[ჰიურემ სულთანი]] - Johann Theodor de Bry, 1596
]]
[[ფაილი:Haseki Hürrem Sultan (Roxelana).jpg|მინი|330x330პქ]]
 
== სულთნის ცოლი ==
ყირიმელი თათრების მიერ ერთ-ერთი დარბევის დროს გოგონა ტყვედ ჩავარდა და რამდენიმე გაყიდვის შემდეგ აჩუქეს [[სულეიმან I]]-ს, რომელიც იმ პერიოდში იყო ტახტის მემკვიდრე და [[მანისა]]ში ჰქონდა [[ჰარამხანა]]. არ არის გამორიცხული, რომ მას საჩუქარი მიუძღვნეს ტახტზე ასვლის აღსანიშნავად. ჰარამხანაში როქსოლანას უწოდეს ჰიურემი. ამ პერიოდისათვის იგი უნდა ყოფილიყო დაახლოებით 15 წლის.
 
მცირე ხანში მან სულთნის ყურადღება მიიქცია. სულთნის საყვარელმა, [[შეჰზადე მუსტაფა]]ს დედამ [[მაჰიდევრან სულთანი|მაჰიდევრანმა]] მასზე ეჭვიანობაც კი დაიწყო. [[1521]]-[[1531]] წლებში ჰიურემსა და სულთანს შეეძინათ 6 შვილი: [[მეჰმედი (შეჰზადე)|მეჰმედი]], [[მიჰრიმაჰ სულთანი|მიჰრიმაჰი]], აბდულა, [[სელიმ II|სელიმი]], [[შეჰზადე ბაიაზიდი|ბაიაზიდი]] და [[შეჰზადე ჯიჰანგირი|ჯიჰანგირი]]<ref>Peirce L. P. The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire. — New York: Oxford University Press, 1993 გვ. 60</ref>.[[სურათი:Ayasofya Hürrem Sultan Hamami.JPG|thumb|216x216px|left|ჰიურემ სულთნის აბანო, 1556/57წწ[[ფაილი:Haseki Hürrem Sultan (Roxelana).jpg|მინი|261x261px|მარცხნივ]]
]][[1534]] წელს გარდაიცვალა სულთან სულეიმანის დედა [[აიშე ჰაფსა სულთანი]]. მისი გარდაცვალების შემდეგ როქსოლანა ოფიციალურად გახდა სულთნის მეუღლე.
 
ჰიურემ სულთანის ინიციატივით სტამბოლში აშენდა ბევრი მეჩეთი, აბანო, 2 მედრესე და ქალთა საავადმყოფო.
[[1534]] წელს გარდაიცვალა სულთან სულეიმანის დედა [[აიშე ჰაფსა სულთანი]]. მისი გარდაცვალების შემდეგ როქსოლანა ოფიციალურად გახდა სულთნის მეუღლე.
 
ჰიურემ სულთანის ინიციატივით სტამბოლში აშენდა ბევრი მეჩეთი, აბანო, 2 მედრესე და ქალთა საავადმყოფო. [[სურათი:Ayasofya Hürrem Sultan Hamami.JPG|thumb|275x275px|left|ჰიურემ სულთანის აბანო, 1556/57წწ]]<nowiki> </nowiki>[[აია–სოფიას ტაძარი|აია სოფიასა]] და [[სულთან აჰმედის მეჩეთი|სულთან აჰმედის მეჩეთს]] შორის, [[სულთან აჰმედის პარკი|სულთან აჰმედის პარკში]] მდებარე [[ჰიურემ სულთანის აბანო]] 1556/57 წლებში ჰიურემ სულთანის ბრძანებით შექმნა სულთნის კარის ხუროთმოძღვარმა [[სინანი|სინანმა]]. ერთსართულიანი მოგრძო შენობა ადვილი საცნობია თავისი მოწითალო–სპილოსძვლისფერი ფასადითა და რამდენიმე მცირე გუმბათოვანი სახურავით. აბანო აქტიურად გამოიყენებოდა 1910 წლამდე. შემდეგ ზუსტად ერთი საუკუნის განმავლობაში ჯერ საწყობის, შემდეგ კი ხალიჩების საგამოფენო სივრცის ფუნქციას ასრულებდა. 2010 წელს მას დაუბრუნდა თავისი უწინდელი ფუნქცია.<ref>Elisabeth Schnurrer: Istanbul. ADAC Reiseführer, ADAC Verlag GmbH, 2010, S. 40</ref>.
 
მასზე შექმნილია უამრავი ლიტერატურული თუ მუსიკალური ნაწარმოები, დადგმულია რამდენიმე სპექტაკლი, გადაღებულია 3 სერიალი : [[როქსოლანა (სერიალი)|„როქსოლანა“]] ([[უკრაინა]], 1996–2003 წლები), [[ჰიურემ სულთანი (სერიალი)|„ჰიურემ სულთანი“]] (უკრაინა 2008 წ.) და „[[დიდებული საუკუნე]]“ ([[თურქეთი]], 2011–2013 წლები)
Line 62 ⟶ 59:
{{commons}}
*[http://www.ucalgary.ca/applied_history/tutor/islam/empires/ottoman/roxelana.html კალგარის უნივერსიტეტი | როქსოლანა]
*[http://www.sinanasaygi.com/en/eserler.asp?action=eserDetay&ID=75 ჰიურემ სულთანის საფლავი]{{სქოლიო}}
 
== სქოლიო ==
{{სქოლიო}}
 
{{სულეიმან I}}
{{ოსმალეთის იმპერიის სულთნების დედები}}
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/ჰიურემ_სულთანი“-დან