ამიშები: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შეუმოწმებელი ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
მ ინფორმაციის მცერა რაოდენობის გამო ჩავუღრმავდი თემას და განვავრცე სტატია. |
მNo edit summary |
||
ხაზი 6:
{{მუშავდება|1=[[სპეციალური:Contributions/ნინო ზუხუბაია|ნინო ზუხუბაია]]|2=2016 წლის 6 ივლისი}}
<nowiki>{{subst:L}}</nowiki>
== წარმოშობის ისტორია ==
საკმაოდ მცირერიცხოვანი რელიგიური სექტა
, ამიშები წარმოადგენდნენ მენონიტების რელიგიური საზოგადოებრივი ჯგუფის ერთ-ერთ განშტოებას, რომლის მიმდევრებიც გამოირჩევიან უჩვეულო ჩაცმულობით, მარტივი ცხოვრების წესით და ყოველგვარი ტექნოლოგიის მიმართ უარყოფითი დამოკიდებულებით. 1993 წელი დასახელებულია, როგორც ამიშების ცხოვრების მე-300 წელიწადი.ისინი გაქრნენ თავიანთი ევროპული სამშობლოდან , დღესდღეობით ისინი ცხოვრობენ 22 სახელმწიფოს 200-ზე მეტ დასახლებასა და ონტარიოში (პროვინცია კანადაში). ამიშბი არიან ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული და კულტურულად მრავალფეროვანი დაჯგუფება ამერიკული პლურალიზმის სპექტრში. ავტომობილების უარფოფა, გადასაადგილებლად ცხენების გამოყენება და განსხვავებული ტანსაცმელი გამოარჩევს მათ მაღალტექნოლოგიური თანამედროვე ცხოვრების კულტურისგან.
Line 45 ⟶ 48:
პენსილვანიის ამიშები კი იყენებენ ჩვეულებრივ საფლავის ქვებს, მას სრულად აწერია გარდაცვლილის სახელი და გვარი, დაბადებისა და გარდაცვალების თარიღები.
შვეიცარიელ ამიშებს არ აქვთ უფლება იარონ თავდახურული ეტლებით, ამ ეტლებს აქვს სპეციალური „საბავშვო ყუთი“, სადაც სვამენ ბავშვებს უამინდობის შემთხვევაში, უფროსები კი სუსხიანი ამინდისგან თავს ქოლტებით იცავენ.
შვეიცარიელი ამიშები უფრო შეზღუდულნი არიან თანამედროვე თექნოლოგიებთან მიმართებაში. სხვადასხვა წყარო აღნიშნავს, რომ ისინი ტრადიციულ გზებს სხვადსხვა რესურსის მოსაპოვებლად. მაგ. ქარის წისქვილები. ფლიგელებსაც შეიძლება შევხვდეთ შვეიცარიელი ამიშების ეზოებში.
შვეიცარიელ ამიშებს აქვთ განსხვავებული გვარები , რომლებიც არ გვხვდება სხვა ამიშებში. ეს გვარებია : შვარცი, ვიტმერი, ლენგახერი და ა.შ. შვეიცარიელი და გერმანელი ამიშები ძირითადად ერთმანეთზე არ ქორწინდებიან.
Line 62 ⟶ 65:
ძველი ყაიდის ამიშები არ იყენებენ ელექტრობას, არ ყავთ ავტომობილები და მობილური ტელეფონები.მამაკაცები ატარებენ წვერს, შავ ქუდებსა და მუქი ფერის სამოსს, ქალებს კი გრძელი, სადა კაბები. გაერთიანების წევრებს შორის ქორწინება აკრძალულია, აკრძალულია ფოტოების გადაღებაც. 60-იან წლებში ძველი ყაიდის ამიშებს გამოეყო ახალი ყაიდის ამიშები , რომლებიც იყენებენ ელექტროობას, სასოფლო-სამეურნეო ტექნიკას.
ამიშები დღემდე აგრძელებენ მარტივი, მაგრამ მკაცრი ცხოვრების წესით ცხოვრებას,მაგრამ
== კულტურა ==
Line 77 ⟶ 80:
=== '''სათემო, ოჯახური და პირადი ცხოვრება''' ===
ბავშვების ყოლა, მათი აღზრდა და თანაცხოვრება მეზობლებთან და ნათესავებთან ერთად- ეს არის მთავარი ფუნქცია ამიში ოჯახების. მათ სჯერათ, რომ ღმეთის კურთხეულია დიდი ოჯახები. ძირითადი დანიშნულება ოჯახის შეიძლება იყოს ილუსტრილებული სხვადასხვა გზით ამიშების კულტურაში. ოჯახს აქვს ძალაუფლება ინდივიდთან არამხოლოდ ბავშვობაში ან ახალგაზრდობაში, არამედ მთელი ცხოვრება. საეკლესიო რეგიონის წევრთა რაოდენობას ითვლიან ხშირ შემთხვევაში ოჯახების რაოდენობით, და არა მონათლული ადამიანების მიხედვით. მშობლები თვლიან საკუთარ თავს ვალდებულად ღმერთის წინაშე შვილების სულიერი კეთილდღეობის და მათი სწორი აღზრდის გამო. ოჯახი უზრუნველყოფს თავისი წევრის სტატუსს როგორც სახლში ასევე თემში. ადამაინი აღიქმება, პირველ რიგში როგორც ოჯახის წევრი და არა, როგორც პიროვნება. ყველას აქვს თვისი სამუშაო, პოზიცია, ვალდებულება და სტატუსი. ყოველდღიური საოჯახო საქმიანობა ტრადიციულად განაწილებულია კაცსა და ქალს შორის. ამიშების ტრადიცილული ოჯახი აძლევს დიდ განათლებას და ცოდნას თავის შვილს . მაგრამ ფორმალურად განათლება მთავრდება რვა კლასის შსემდეგ, ბიჭებს თუ გოგონებს უწევთ იმ საქმიანობის შესწავლა, რასაც ისინი მომავალში გააკეთებენ. ბიჭები მუშაობენ მამებთან სიახლოვეში , ძირითადად მინდორში ან საჯინიბოში. ხოლო გოგონები დედებთან ერთად საქმიანობენ სახლში ან ბაღში. პრაქტიკულად სამუშაოს კეთების უნარ-ჩვევებს ასწავლიან ოჯახში, როგორც ეს იყო მრავალი საუკუნის განმვალობაში მათ საზოგადოებაში. საბოლოო ჯამში, ახალგაზრდა ამიშების მისდევენ თავიანთი მშობლების ტრადიციებს და ცდილობენ იყვნენ ფიზიკურად დატვირთულნი და პროდუქტიულები.
„ქმრის უფროსი- ქრისტეა, ცოლის კი ქმარი. ერთ-ერთი ყველაზე საჭირო მოთხოვნა ჩვენი დროის - ეს არის კაცი, რომელიც თავის მხრებზე აიღებს იმ ვალდებულებას, რომელსაც უფალი დაადებს მას მხრებზე. არ აიღო ეს ვალდებულება ნიშნავს ღმერთის ნების დარღვევას“.
==== '''ბავშვების დისციპლინა''' ====
ამიშები ბავშვებისგან ითხოვენ მკაცრ მორჩილებას. ისინი ემორჩილებიან მშობლებს და მქადაგებლებს. ბიბლიაში არსებული რამდენიმე ეპიზოდი არის ბავშვებთან ესეთი ფორმით აღზრდის საფუძველი. მათ ბავშვებს, როგორც სხვა ბავშვებს შეუძლიათ არ დაეთანხმნონ მშობლებს, მაგრამ ჩხუბი, ყვირილი და დაუმორჩილებლობა აქ იშვიათად გვხვდება, იმიტომ რომ, აქ ძალიან მძიმე ფიზიკური სასჯელია, ბავშვებმაც იციან ამიშ შესახებ. ყველანაირი სახის უკმაყოფილება ახალგაზრდებს შეუძლიათ გამოხატონ სიტყვიერად.
==== '''ყრმობა და ახალგაზრდობა''' ====
ახალგაზრდობის პერიოდი ამიშებში არის ასევე მთავარი გადაწყვეტილების მისაღებია პერიოდიც. მოზარდს ამ პერიოდში ამიშები ეძახიან „რუმსპრინგს“. ეს სიტყვა თვითონ მოდის გერმანული ენის პენსილვარიული დიალექტიდან, რომელიც გახდა მნიშვნელოვანი ტერმინი, რომელიც გამოიყენაბ ამიშების ცხოვრებაში. პენსილვანიურიდან ''Rumspringa'' (ვარიანტები : ''Rumschpringe'', ''Rumshpringa),'' გამომდინარეობს, RUM – ირგვლივ, გარშემო და SPRINGEN - ხტომა. ანუ საბოლოო ჯამში ვღებულობთ „ირგვლივ მორბენალი“. ამ სიტყვას კი იყენებენ იმისთვის რომ ახალგაზრდის მდგომარეობა გამოხატონ როგორც, გაურკვეველი, დაეჭვებული, მერყევი ახალგაზრდა კანდიდატი ამიშების ეკლესიის, რომელსაც არააქ გადადგმული საბოლოო ნაბიჯი მონათვლასთან დაკავშირებით.
Line 94 ⟶ 95:
ასაკს რაც შეეხება, როდესაც უკვე შესაძლებელია სხვა ადამიანეზე ზრუნვა ამიშებში იწყება 16 წლიდან ბიჭებში, ხოლო 14 წლიდან გოგონებში. ამიში ქალ-ვაჯები ერთმანეთს იცნობენ ძირითადად მათ მიერ ჩატარებულ ღონისძიებიდან, რომელიც იმართება ორ კვირაში ერთხელ და ისინი სიმღერით ირთობენ თავს. საღამოობით ძირითადად მღერიან იმ შენობაში ან სახლში, სადაც დილით ჩატარებული იყო ღვთისმსახურება. ახალგაზრდებს ასევე შეუძლიათ ასევე ჩამოვისნენ მეზობელი რაიონებიდანაც, რათა ერთმანეთში ჰქონდეთ უფრო ახლო ურთიერთობა. ამ დღეს ახალგაზრდა იცმევს სადღესასწაულო კოსტიუმს, წმენდს ცხენს და ორთვალას. მასთან ერთად წამოსვლა შეუძლია მის დას და დის მეგობარს. ძირითად შემთხვევაში ვაჯს მისი მეგობარი გოგოს წამოყვანა არ შეუძლია. სიმღერის დროს ყმაწვილები დგანან ერთად მაგიდის ერთ-ერთ მხარეს, გოგონები კი მაგიდის მეორე მხარეს დგანან. თვითოეულ მონაწილეს შეუძლია აარჩიოს თუ რას იმღერებენ, ხოლო გაითვალისწინებენ იმის აზრს, ვინც პირველი იტყვის სიმღერის სათაურს. სიმღერებს ფორმალურად ამთავრებენ ათი საათისთვის, ხოლო შემდეგ დგება დრო პირადი საუბრებისთვის, ხუმრობებისთვის და ვიზიტებისთვის. ამის შემდეგ ახალგაზრდა აკითხავს მეგობარ გოგონას ღია ორთვალით. თუ 16 წლამდე ახალგაზრდა ყმაწვილი გაბედავს მისვლას ამ ღონისძიებაზე, მას მიახვედრებენ, რომ მისი ადგილი იქ არ არის. ბიძაშვილ მამიდაშვილის ცოლად მოყვანა ამიშებს არ შეუძლიათ.
==== '''ხანდაზმულობა''' ====
ამიშებს არ აქვთ ფიქსირებული ასაკი, როდესაც მოხუცი უნდა გავიდეს საქმიდან პენსიაზე. ჯანმრთელობის მდგომარეობა, მისი და მისი ოჯახის საჭიროებები- თანამშობს ძალიან დიდი როლს იმის გარკვევაში, როდის უნდა გავიდეს მოხუცი პენსიაზე. საშუალოდ ეს ასაკი მერყეობს ორმოცდა ათი სამოცდა ათ წლებს შორის. მოხუცი ამიშები არ მიდიან სახელმწიფო მოხუცთა დაწესებულებაში, ისინი რჩებიან თავიანთ სახლში. მაგრამ ამიშების სოფლებშ გვხვდება „ბაბუების სახლი“(Groosdaadi Haus), სადაც ბებიები და ბაბუები ერთად ცხოვრობენ. საქმიდან გამოცილებულები მაინც ეხმარებიან შეძლებისდაგვარად თავიანთ ოჯახის წევრებს ფერმაში ან სახლში. ეს ფაქტორი მათ აძლევს პირველ რიგში დამოუკიდებლობას, და ოჯახთან ახლოს რჩება ხანდაზმული. ხანდაზმული საზმიდან გასვლის შემდეგ ინარჩუნებს ურთიერთობას ოჯახთან. მათ არ აქვთ მარტოობის პრობლება, რადგან ისინი ინარჩუნებენ სოციალურ კონტაქტს სხვა ამიშებთან მონაწილეობის მიღებით სხვადასხვა ღონისძიებებში, თამაშებში, ქორწილებში ან აუქციონებში.
ხაზი 226:
* [http://www.vechnoe.info/journal/starovery-amish/]
* [http://amishamerica.com/]
[[კატეგორია:პროტესტანტიზმი]]
| |||