Sahelanthropus: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შეუმოწმებელი ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ხაზი 1:
[[ფაილი:Sahelanthropus_tchadensis_-_TM_266-01-060-1.jpg|მინი|265x265პქ|საჰელანთროპუს ჩადენსისის თავის ქალა (ტოუმაი)]]
ჰომინიდები, მათი თავდაპირველი აღწერილობიდან 1925-ში 1995 წლამდე პლიოცენის ეპოქიდან (5,3-1,6 მლნ წლები ) და გვიანი ზედა
== ეტიმოლოგია ==
ხაზი 40:
== საჰელანთროპუს ჩადენსისის მორფოლოგიური ნათესაობა ==
ახლახანს ჩატარებულმა საჰელანთროპუს ჩადენსისის აღმოჩენილი თავის ქალის (TM 266-01-60-1) კვლევამ საშუალება მოგვცა გამოგვეკვლია განსხვავებები ამ სახეობასა და სხვა ჰომინიდებსა თუ აფრიკულ მაიმუნებს შორის. ამ შედარებამ აჩვენა რომ მოცემულ სახეობას საკმაოდ ბევრი საერთო თვისება აქვს შიმპანზესთან, მაგრამ საერთო ჯამში ამ სახეობას ბევრად უფრო მეტი რამ აქვს საერთო ავსტრალოპითეკებთან. თუმცა TM 266-01-60-1 გააჩნია გარკვეული ნიშნები რომლებიც გამოარჩევენ მას სხვებისგან, მაგალითად ასეთია მცირე ზომის ცხვირის ქვემოთ მოთავსებული არე რომელიც დაკავშირებულია ნეიროკანიუმისაგან<ref group="განმარტება">'''ნეიროკანიუმი'''. თავის ქალა შესაძლოა დავყოთ ორ ნაწილად სახის ძვლებად და ნეიროკანიუმად რომელიც ფუთავს თავის ტვინს და იცავს მას დაზიანებისაგან.[https://en.wikipedia.org/wiki/Neurocranium]</ref> , საკმაოდ მკვეთრად გამოყოფილ სახის ზედან ნაწილთან. საჭიროა შემდგომი კვლევები რათა დაადგინონ საჰელანთროპუს ჩადენსისის ევოლუციური კავშირი
მოცემული თავის ქალა აღმოაჩინეს ჩადში 2001 წელს, ამას მალევე მოჰყვა ჰიპოთეზა რომ იგი ეკუთვნოდა მაიმუნის ერთ-ერთ სახეობას, თუმცა ეს მოსაზრება კიდევ ერთხელ უარყო ახლახანს გაკეთებულმა თავის ქალის რეკონსტრუქციამ რომელსაც აქვს ბიპედისათვის (ორ ფეხზე მოსიარულისათვის) დამახასიათებელი ნიშნები. თუმცა დღესაც რთული სათქმელია რა ადგილი უნდა დაიკავოს მოცემულმა სახეობამ ფილოგენეტიკურ ხეში. ამის გასარკვევად საჭიროა გავიგოთ თუ რა საერთო აქვს საჰელანთროპუს ჩადენსისის თანამედროვე მაიმუნებთან და მრავალ უკვე ცნობილ ჰომინიდთან. რისთვისაც გამოიყენეს გეომეტრიულ მორფომეტრიკული მეთოდი, რომელიც გულისხმობს მოცემული ქალას სამგანზომილებიანი ნიმუშის შექმნას და შემდეგ ამ ნიმუშის კომპიუტერით შედარებას სხვა ჰომინიდებისა და მაიმუნების სახეობების თავის ქალებთან. ქვემოთ განვიხილავთ მოცემული კვლევის შედეგებს.
[[ფაილი:Sahelanthropus_comparison.jpg|მინი|271x271პქ|TO-DO]]
TM 266-01-60-1 შეადარეს ჩვეულებრივი შიმპანზეს, დასავლური გორილას და ჰომო საპიენსის თავის ქალებს განზოგადებული უმცირეს კვადრატთა მეთოდის მეშვეობით. პირველი მნიშვნელოვანი კომპონენტი, რომლის წილადაც მოდის გადახრის 78% არის სახის ფორმა (მისი სიგრძე, პროექცია, თავის ქალის ხვრელის მდებარეობა და თავის ტვინისათვის გამოყოფილი ადგილის ზომა). ამ კომპონენტებმა გამორიცხა ადამიანებთან, ადრეულ ჰომინიდებთან, დიდ მაიმუნებთან ახლო ნათესაობა და საჰელანთროპუს ჩადენსისი მოათავსა უფრო ახლოს ავსტრალოპითეკთან. მორფოლოგიური განსხვავებების და მსგავსებების საპოვნელად შემდეგ შეადარეს დასავლურ გორილას, ჩვეულებრივ შიმპანზეს, [[Australopithecus afarensis]], [[Australopithecus africanus]] თავის ქალების გვერდითა ხედებს. ამ შედარებით აღმოჩნდა, რომ TM 266-01-60-1 ქალის ფორმით გავს ჩვეულებრივ შიმპანზეს და დასავლურ გორილას კონკრეტულად ეს მსგავსება გამოიხატება იმაში, რომ მათაც აქვთ დაბალი და გრძელი ნეიროკანიუმი. თუმცა საჰელანთროპუს ჩადენსისის თავის ქალას გააჩნია ისეთი ნიშნებიც რომლებიც განასხვავებენ მას უკანასკნელი ორისაგან და ამსგავსებენ [[Australopithecus afarensis]], [[Australopithecus africanus]] და [[Homo habilis]]. ასეთი ნიშანია სახის ფარდობითი სიმაღლე რომელიც უფრო დაბალია ვიდრე დასავლური გორილას და ჩვეულებრივი შიმპანზეს შემთხვევაში. ამას გარდა, საჰელანთროპუს ჩადენსისის ზედა ყბის წინა ნაწილი აქვს შედარებით მოკლე, არ აქვს დიასტემა<ref group="განმარტება">'''დიასტემა''' არის სიცარიელე ზედა ყბაზე მოთავსებულ წინა კბილებს შორის რომელიც გამოწვეულია ევოლუციისას კბილების ერთი ნაწილის დაკარგვის შედეგად.[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=12&t=15160]</ref> და ნაკლებად აღენიშნება ანთროპომეტრიული პროგნატიზმი რითაც იგი განსხვავდება არა მარტო გორილასა და შიპანზეს არამედ ზოგიერთი ავსტრალოპითეკის თავის ქალისაგანაც. ზედა ყბის წინა ნაწილის სიგრძე მერყეობს ზოგიერთი ავსტრალოპითეკის სახეობაშიც თუმცა ეს არ აღინიშნება საჰელანთროუს ჩადენსთან შედარებულ [[Australopithecus afarensis]]-ს და [[Australopithecus africanus]]-ს. ზოგიერთი ასპექტი TM-266-01-60-1 ნიმუშში (მაგალითად: წინ გამოწეულიქალის ზედა ნაწილი და შემცირებული ანთროპომეტრიული პროგნატიზმი) ასევე ახასიათებდა KNM ER 1813 (ჰომო ჰაბილისს), თუმცა საჭიროა შემდგომი კვლევები რათა გაარკვიონ რა არის ამ მსგავსების სტრუქტურული ბაზისები. ზემოთ აღწერილი შედარებების შედეგები ზუსტდაა აღწერილი ცხრილში რომელიც მოთავსებულია შემდეგ მისამართზე<ref>{{Cite web|url=http://www.pnas.org/|title=Morphological affinities of the Sahelanthropus tchadensis (Late Miocene hominid from Chad) cranium|last=Guy|first=Franck|last2=Lieberman|first2=Daniel E.|language=en|doi=10.1073/pnas.0509564102|pmc=1323204|pmid=16380424|access-date=2016-07-06|last3=Pilbeam|first3=David|last4=León|first4=Marcia Ponce de|last5=Likius|first5=Andossa|last6=Mackaye|first6=Hassane T.|last7=Vignaud|first7=Patrick|last8=Zollikofer|first8=Christoph|last9=Brunet|first9=Michel}}</ref>.
ასევე ძალიან საინტერესო იქნებოდა საჰელანთროპუს ჩადენსისის თავის ქალის შედარება დაახლოებით იმავე პერიოდში მცხოვრებ სხვა სახეობებთან (მაგალითად: [[Ardipithecus]] ან [[Orrorin]]-ის თავის ქალებთან), თუმცა ეს ვერ მოხერხდა მონაცემთა სიმცირის გამო და შესაბამისად ცხრილშიც არაა მონაცემები მათ შესახებ. მოცემული ცხრილის შეჯამებით შეიძლება გამოვიტანოთ დასკვნა რომ TM 266-01-60-1-ს როგორც გვიანი მიოცენის ჰომინიდისაგან იყო მოსალოდნელი, აქვს ბევრი საერთო პრიმიტიული თვისება გორილასა და შიმპანზესთან, ასევე საინტერესოა ის ფაქტიც რომ საჰელანთროპუს ჩადენსისის თავის ქალის შიგნითა მოცულობა ყველაზე პატარა აქვს შესწავლილ ზრდასრულ ჰომინიდებს შორის, თუმცა იგი მოთავსებულია შიმპანზეს თავის ქალის სიცარიელის მოცულობის ზომის ფარგლებში. ამ მაიმუნებთან მსგავსების მიუხედავად ჩადენსისის თავის ქალაში მაინც აღმოაჩინეს ჰომინიდისათვის დამახასიათებელი ნიშნები. მაგალითად ასეთებია: შემცირებული კეფის ძვალი და უფრო წინ მოთავსებული თავის ქალის ხვრელი . საჰელანთროპუს ჩადენსისის აღმოჩენილი თავის ქალა (TM 266-01-60-1) აჩენს რამდენიმე საინტერესო კითხვას ადრეული ჰომინიდების შესახებ. წინსაწარმა კვლევებმა, რომლებიც ეყრდნობა თავის ქალის სამ განზომილებიან მოდელს, აჩვენა რომ ჩადენსისი შედის ადრეულ ჰომინიდთა ჯგუფში და მათთან უფრო ახლოა ვიდრე შიმპანზესთან, თუმცა იგი განსხვავდება თითოეული აღმოჩენილი ჰომინიდისაგან. აქედან გამომდინარე საჭიროა მეტი კვლევები რათა გაირკვეს რა კავშირი აქვს საჰელანთროპუს ჩადენსისის სხვა მიოცენისა თუ პლიოცენის ჰომინიდებთან. პირველ რიგში საჭიროა მეტი ინფორმაციის მოძიება [[Ardipithecus|Ardipthecus]], [[Orrorin]] და [[Australopithecus bahrelghazali|Australopithecus bahrelghazal]]<nowiki/>i-ს შესასწავლად. შემდეგ საჭიროა გაირკვეს თავის ტვინის განვითარების დონე, რადგან საკმაოდ რთულია სწორი ფილოგენეტიკური ურთიერთმიმართების დადგენა მხოლოდ მორფოლოგიურ მონაცემებზე დაყრდნობით. როგორც ზემოთ ვახსენეთ, ყველაზე სარწმუნო და ლოგიკურია ის აზრი რომ საჰელანთროპუს ჩადენსისი არის პრიმიტიული ჰომინიდების ხაზის წევრი და იგი ყველა სხვა სახეობაზე უფრო ადრე წარმოიშვა, მათ შორის ავსტრალოპითეკებსა და [[Orrorin]]-ზეც, თუმცა რა თქმა უნდა საჭიროა შემდგომი კვლევები მოცემული ჰიპოთეზის გასამყარებლად. ამ ფილოგენეტიკურ ჰიპოტეზას ასევე ამყარებს თავის ქალების მსგავსებაც ავსტრალოპითეკსა და TM 266-01-60-1-ს შორის, რომელიც გულისხმობს დახრილობისა და შედარებით დიდი თავის ტვინის ადგილის ქონას რომელიც საჰელანთროპუსთან ერთად აღენიშნებათ ჰომოსა და ავსტრალოპითეკებსაც. ასევე ჰომინიდებთან შედარებისას უნდა აღინიშნოს ის ფაქტიც, რომ საჰელანთროპუსი ცხოვრობდა აფრიკის ცენტრალურ ნაწილში (ჩადი) მაშინ როცა [[Ardipithecus]] და [[Orrorin]] ორივე აღმოსავლთ აფრიკის ბინადრები იყვნენ (ეთიოპია და კენია). ეს ფაქტი წარმოშობს კითხვას ჰომინიდების შესახებ: ხომ არ ენათესავებიან ისინი მდინარეებში მცხოვრებ ძუძუმწოვრებს (მაგალითად ჰიპოპოტამს) რასაც ადასტურებს დაახლოებით შვიდი მილიონი წლის წინ კლიმატის ცვლილება ლიბიასა და ჩადში თუმცა არა აღმოსავლეთ აფრიკაში.
ხაზი 71:
პირველ რიგში, ისინი აღნიშნავენ ეშვების პატარა ზომებს. მათი სიგანე (სიგრძე უცნობია) შიმპანზეს ეშვების სიგანის მსგავსია. ეშვების გვირგვინი დაბალია, ფესვი კი ვიწროა გვირგვინთან შედარებით. ამის გამო შესაძლებელია გამოითქვას ვარაუდი, რომ Toumai მდედრები იყვნენ (ეშვების განლაგება სქესის უფრო სანდო იდენტიფიკატორია, ვიდრე წარბების თაღები). დიდი საღეჭი კვილების ზომები კი შიმპანძეს საღეჭ კბილებზე დიდია - მიოცენის რამდენიმე მაიმუნის მსგავსად.
მეორე რიგში, ამ ეგზემპლიარს აქვს დიდი, უწყვეტი წარბის თაღები და ავტორები ამას ჰომოსთან მორიგ მსგავსებად მიიჩნევენ. თუმცა სახის მსგავსებები ადრეული ჰომინიდთან კი არა, არამედ პლეისტოცენის ჰომინიდთან კავშირზე მიუთითებდა, ასე რომ ეს არ იძლევა არანაირ ფილოგენეტიკურ ინფორმაციას (არ არსებობს მტკიცებულება იმისა, რომ ჰომო ერექტუსი 6-7 მილიონი წლის წინ არსებობდა). სუბნაზალური პროგნატიზმი <ref group="განმარტება">
თვალზედა ძვლის ზომა შეიძლება აიხსნას ძლიერი სქესობრივი გადარჩევით, მაგრამ ფიქრობენ, რომ ეს ნაკლებად სავარაუდოა. შესაძლოა თვალზედა სტრუქტურების ფორმა და ზომა მექანიკური პასუხია მჭიდროდ განლაგებული წინა კბილების მიერ ორბიტებს ზევით ზეწოლაზე. თვალზედა რეგიონის ბიომექანიკურ მოდელს იმის ჩვენება შეეძლო, რომ საჰელანტროპუსის მაგვარი ორთოგნატიკური სახე, დაბალ შუბლთან ერთად ქმნის წინა კბილების დატვირთვის დროს დეფორმაციისთვის პოტენციალს, რამაც გამოიწვია პროგნატიკული სახის და უფრო მაღალი შუბლის გაჩენა, როგორც აფრიკულ მაიმუნებში. წინა კბილების ძლიერ დატვირთვაზე მიგვითითებს საფეთქლის უკან კარგად განვითარებული მუსკულატურა, რაც გორილების მორფოლოგიისთვის უფრო დამახასიათებელია, ვიდრე სუსტ-კუნთიან შიმპანზეებში. თვალზედა ტორუსი ამ დატვირთვაზე ძვლოვანი პასუხია.
| |||