ვიკიპედია

ტიბერიუსი: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა
[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
← წინა ცვლილებაშემდეგი ცვლილება →
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ვიზუალურივიკიტექსტი
მ clean up using AWB
ხაზი 65:
[[ძვ. წ. 6]] წელს ტიბერიუსმა [[მარკომანები|მარკომანებზე]] შეტევა წამოიწყო. იგი კარნუნტუმიდან ჩრდილო-დასავლეთით დუნაისკენ გაემართა ოთხი ლეგიონით და იმისათვის, რომ მარკომანებს აღმოსავლეთიდან დასხმოდა თავს, [[ქვადები]]ს მიწებიც გაიარა. ამასობაში, სარდალი გაიუს სენტიუს სატურნინუსი მოგუნტიაცუმიდან აღმოსავლეთით რაინისაკენ გაემართა ორი ან სამი ლეგიონით, გაიარა ახლად ანექსირებული ჰერმუნდურების ტერიტორია და მარკომანებს დასავლეთიდან შეუტია. კამპანია წარმატებულად შეფასდა, თუმცა ტიბერიუსმა ვერ შეძლო მარკომანების დამორჩილება, რადგანაც იგი მალევე გამოიძახეს რაინის საზღვარზე გერმანიაში რომის დაპყრობების დასაცავად.
 
ტიბერიუსი რომში დაბრუნდა და [[ძვ. წ. 7]] წელს მეორედ გახდა კონსული, [[ძვ. წ. 6]] წელს კი მიენიჭა [[ტრიბუნი|ტრიბუნის ძალაუფლება]] ''(tribunicia potestas)'' და აღმოსავლეთზე კონტროლი,<ref name="cassius-dio-rhistory-lv-9">Cassiusდიონ Dioკასიუსი, ''Romanრომის Historyისტორია'' [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Cassius_Dio/55*.html#9 LV.9]</ref> ყველა ის თანამდებობა და ძალაუფლება, რასაც მანამდე აგრიპა ფლობდა. თუმცა, მიუხედავად ამ წარმატებებისა და დაწინაურებებისა, ტიბერიუსი ბედნიერი არ იყო.<ref>[[#Seager2005|Seager 2005]], pp. 23.</ref>
 
=== როდოსზე წასვლა (ძვ. წ. 6 წ.) ===
ხაზი 80:
ტიბერიუსის წასვლის შემდეგ, მემკვიდრის კანდიდატებად მხოლოდ ავგუსტუსის ორი ახალგაზრდა შვილიშვილი, ლუციუსი და გაიუსი დარჩნენ. ვითარება კიდევ უფრო გაურკვეველი გახდა ახ. წ. 2 წელს, როდესაც ლუციუსი გარდაიცვალა. ავგუსტუსმა, რომელიც, შესაძლოა, გარკვეულწილად, ლივიას ზეწოლასაც განიცდიდა, ტიბერიუსს ნება დართო რომში დაბრუნებულიყო, თუმცა როგორც უბრალოდ კერძო მოქალაქე და მეტი არაფერი.<ref>სვეტონიუსი, ''თორმეტი კეისრის ცხოვრება'', ტიბერიუსის ცხოვრება [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Suetonius/12Caesars/Tiberius*.html#13 13]</ref> ახ. წ. 4 წელს სომხეთში მოკლეს გაიუსი და ავგუსტუსს სხვა გზა აღარ დარჩა გარდა იმისა, რომ ტიბერიუსისათვის მიემართა.<ref name="tacitus-annals-i-3">ტაციტუსი, ''ანალები'' [[wikisource:The Annals (Tacitus)/Book 1#3|I.3]]</ref><ref name="penelope1">სვეტონიუსი, ''თორმეტი კეისრის ცხოვრება'', ტიბერიუსის ცხოვრება [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Suetonius/12Caesars/Tiberius*.html#15 15]</ref>
 
გაიუსის სიკვდილმა ავგუსტუსის ოჯახის მღელვარე რეაქცია გამოიწვია. ავგუსტუსმა იშვილა ტიბერიუსი და იგი თავის ვაჟად და მემკვიდრედ გამოაცხადა, თუმცა ამ უკანასკნელსაც მოუწია თავისი ძმისშვილის, გერმანიკუსის შვილად აყვანა, რომელიც მისი ძმის, დრუზუსისა და ავგუსტუსის დისწულის, ანტონია უმცროსის შვილი იყო.<ref name="tacitus-annals-i-3" /><ref>Cassiusდიონ Dioკასიუსი, ''Romanრომის Historyისტორია'' [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Cassius_Dio/55*.html#13 LV.13]</ref> შვილად აყვანასთან ერთად, ტიბერიუსმა მიიღო ტრიბუნის ძალაუფლება და გაიზიარა ავგუსტუსის უზენაესი ძალაუფლება (''maius imperium''), ის რაც თვით მარკუს აგრიპასაც კი არასდროს ჰქონია.<ref>სვეტონიუსი, ''თორმეტი კეისრის ცხოვრება'', ტიბერიუსის ცხოვრება [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Suetonius/12Caesars/Tiberius*.html#21 21]. For the debate over whether Agrippa's ''imperium'' after 13&nbsp;BC was ''maius'' or ''aequum'', see, e.g., {{cite journal |author=E. Badian |date=December 1980 – January 1981 |title=Notes on the ''Laudatio'' of Agrippa |journal=Classical Journal |volume=76 |issue=2 |pages=97–109, pp. 105–106 }}</ref>
 
ახ. წ. 7 წელს ავგუსტუსმა უარყო აგრიპა პოსტუმუსი, გაიუსისა და ლუციუსის უმცროსი ძმა. იგი კუნძულ პიანოსაზე განდევნეს, სადაც განმარტოვებით უნდა ეცხოვრა პატიმრობაში.<ref name="penelope1" /><ref>Cassiusდიონ Dioკასიუსი, ''Romanრომის Historyისტორია'' [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Cassius_Dio/55*.html#32 LV.32]</ref> ამდენად, როდესაც ახ. წ. 13 წელს ტიბერიუსისათვის გადაცემული ძალაუფლება ავგუსტუსისას გაუტოლდა და მას აღარაფრით ჩამოუვარდებოდა, იგი, არსებითად, ავგუსტუსის „თანა-პრინცეპსი“ გახდა და ამ უკანასკნელის გარდაცვალების შემთხვევაში, უბრალოდ განაგრძობდა მმართველობას ხელისუფლების არარსებობის პერიოდის ან შესაძლო გადატრიალების გარეშე.<ref>[[#Seager|Seager]] p. xv</ref>
 
თუმცა, სვეტონიუსის მიხედვით, გერმანიაში ორწლიანი სამსახურის (ახ. წ. 10-12 წწ.) შემდეგ,<ref name="ReferenceA">Speidel, Michael Riding for Caesar:The Roman Emperorors’ Horse guards19</ref> „ტიბერიუსი დაბრუნდა და გადადებული ტრიუმფი გადაიხადა იმ ლეგატების თანხლებით, რომლებიც მისი დაჟინებული მოთხოვნით სატრიუმფო აღკაზმულობით დააჯილდოვეს. ვიდრე კაპიტოლიუმისაკენ გადაუხვევდა, ეტლიდან ჩამოვიდა და მუხლი მოიყარა მამის წინაშე, რომელიც ზეიმს ხელმძღვანელობდა.“<ref>სვეტონიუსი, ''თორმეტი კეისრის ცხოვრება'', ტიბერიუსის ცხოვრება [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Suetonius/12Caesars/Tiberius*.html#20 20]</ref> „სულ მალე კონსულებმა შემოიღეს კანონი, რომლის მიხედვითაც მას შეეძლო ავგუსტუსთან ერთად ემართა პროვინციები და ეწარმოებინა აღწერა. მან ხუთწლიანი მსხვერპლშეწირვა აღასრულა და ილირიკუმში გაემგზავრა.“<ref name="penelope.uchicago.edu">სვეტონიუსი, ''თორმეტი კეისრის ცხოვრება'', ტიბერიუსის ცხოვრება [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Suetonius/12Caesars/Tiberius*.html#21 21]</ref>
ხაზი 100:
[[File:Germanicus.jpg|thumb|200px|ტიბერიუსის შვილობილის, [[გერმანიკუსი]]ს ბიუსტი [[ლუვრი]]დან, [[პარიზი]].]]
 
ახალი პრინცეპსისათვის პრობლემებმა არ დაახანეს. პანონიასა და გერმანიაში განთავსებულმა რომის ლეგიონებმა ვერ მიიღეს ავგუსტუსის მიერ აღთქმული ჯილდოები და მცირე ხნის შემდეგ, როდესაც აშკარა გახდა, რომ ტიბერიუსისაგან პასუხს ვერ მიიღებდნენ, აჯანყდნენ.<ref>ტაციტუსი, ''ანალები'' [[wikisource:The Annals (Tacitus)/Book 1#16|I.16]], [[wikisource:The Annals (Tacitus)/Book 1#17|I.17]], [[wikisource:The Annals (Tacitus)/Book 1#31|I.31]]</ref> [[გერმანიკუსი]] და ტიბერიუსის ვაჟი, [[დრუზუს იულიუს კეისარი]] მცირე ძალებით გაიგზავნენ ამბოხების ჩასახშობად და ლეგიონების უკან დასაბრუნებლად.<ref name="LVII.6">Cassiusდიონ Dioკასიუსი, ''Romanრომის Historyისტორია'' [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Cassius_Dio/57*.html#6 LVII.6]</ref>
 
აჯანყების უბრალოდ ჩახშობის ნაცვლად, გერმანიკუსი შეუერთდა ამბოხებულებს და მათ გერმანიის ტერიტორიაზე, რაინის გასწვრივ მოკლე კამპანიაში გაუძღვა იმის მტკიცებით, რომ რა საგანძურსაც ჩაიგდებდნენ ხელში, მათსავე ჯილდოდ ჩაითვლებოდა.<ref name="LVII.6"/> გერმანიკუსის ძალებმა გადალახეს რაინი და მცირე დროში დაიკავეს რაინსა და ელბას შორის არსებული მთელი ტერიტორია. გარდა ამისა, ტაციტუსს აღწერილი აქვს ტევტობურგის ტყის დაკავება და წლების წინ პუბლიუს კვინტილიუს ვარუსის მიერ დაკარგული რომის შტანდარტების უკან დაბრუნების მოთხოვნა,<ref name="tacitus-annals-ii-41">ტაციტუსი, ''ანალები'' [[wikisource:The Annals (Tacitus)/Book 2#41|II.41]]</ref> რომლებიც მაშინ დაიკარგა, როდესაც რომის სამ ლეგიონსა და დამხმარე მოკავშირე ჯარებს გერმანულმა ტომებმა [[ტევტობურგის ტყის ბრძოლა|მუსრი გაავლეს]].<ref name="tacitus-annals-ii-46">ტაციტუსი, ''ანალები'' [[wikisource:The Annals (Tacitus)/Book 2#46|II.46]]</ref>
ხაზი 115:
[[სეიანუსი|ლუციუს ელიუს სეიანუსი]] თითქმის ოცი წელი ემსახურებოდა საიმპერატორო ოჯახს, როდესაც 15 წელს [[პრეტორიანელები|პრეტორიანელთა გვარდიის]] პრეფექტი გახდა. პრინცეპსის თანამდებობით გაბოროტებული ტიბერიუსი უფრო და უფრო მეტად ეყრდნობოდა ავგუსტუსის დანატოვარ შეზღუდულ სამდივნოს, კონკრეტულად კი სეიანუსსა და პრეტორიანელებს. 17 ან 18 წელს ტიბერიუსმა წესრიგში მოიყვანა ქალაქის დაცვაზე პასუხისმგებელი პრეტორიანელების რანგები და ისინი ქალაქის კედლებს გარეთ არსებული ბანაკებიდან უშუალოდ რომში გადაიყვანა,<ref name="suetonius-tiberius-37">სვეტონიუსი, ''თორმეტი კეისრის ცხოვრება'', ტიბერიუსის ცხოვრება [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Suetonius/12Caesars/Tiberius*.html#37 37]</ref> სეიანუსს კი დაახლოებით 6000-დან 9000-მდე ჯარისკაცზე მმართველობა უბოძა.
 
დრუზუსის სიკვდილმა აამაღლა სეიანუსი, სულ ცოტა, ტიბერიუსის თვალში მაინც, რომელიც შედგად მას მოიხსენიებს, როგორც 'Socius Laborum' (ჩემი მშრომელების პარტნიორი). ტიბერიუსმა რომში სეიანუსის ქანდაკებები აღმართა.<ref>ტაციტუსი, ''ანალები'' [[wikisource:The Annals (Tacitus)/Book 4#2|IV.2]]</ref><ref>Cassiusდიონ Dioკასიუსი, ''Romanრომის Historyისტორია'' [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Cassius_Dio/57*.html#21 LVII.21]</ref> ეს უკანასკნელი უფრო და უფრო წარმოჩინდა ტიბერიუსის რომიდან საერთოდ წასვლის პირობებში. საბოლოოდ, 26 წელს ტიბერიუსის პოლიტიკისაგან ჩამოშორების შემდეგ, სეიანუსი მთელი სახელმწიფო მექანიზმისა და თავად ქალაქ რომის მბრძანებლად იქცა.<ref name="tacitus-annals-iv-67" />
 
სეიანუსის მდგომარეობა მთლად მემკვიდრის მაინც არ იყო. 25 წელს მან ტიბერიუსის ძმისშვილზე, ლივიაზე დაქორწინება ითხოვა,<ref>ტაციტუსი, ''ანალები'' [[wikisource:The Annals (Tacitus)/Book 4#39|IV.39]]</ref> თუმცა ზეწოლის გამო, განზრახვაზე უარის თქმა მოუწია.<ref>ტაციტუსი, ''ანალები'' [[wikisource:The Annals (Tacitus)/Book 4#40|IV.40]], [[wikisource:The Annals (Tacitus)/Book 4#41|IV.41]]</ref> რამდენადაც სეიანუსის პრეტორიანელები აკონტროლებდნენ საიმპერატორო პოსტს და ამდენად, ინფორმაციასაც, რომელსაც ტიბერიუსი იღებდა რომიდან და რასაც რომი იღებდა ტიბერიუსისაგან,<ref>ტაციტუსი, ''ანალები'' [[wikisource:The Annals (Tacitus)/Book 4#41|IV.41]]</ref> ლივიას საკითხი, როგორც ჩანს, მისი აშკარა ძალაუფლების გადამოწმებას წარმოადგენდა. ლივიას გარდაცვალებამ (29 წ.) ყველაფერი შეცვალა.<ref>ტაციტუსი, ''ანალები'' [[wikisource:The Annals (Tacitus)/Book 5#3|V.3]]</ref>
ხაზი 124:
 
==== სეიანუსის შეთქმულება ტიბერიუსის წინააღმდეგ ====
31 წელს სეიანუსმა ტიბერიუსთან ერთად მის დაუსწრებლად მიიღო კონსულობა<ref name="suetonius-tiberius-65">სვეტონიუსი, ''თორმეტი კეისრის ცხოვრება'', ტიბერიუსის ცხოვრება [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Suetonius/12Caesars/Tiberius*.html#65 65]</ref> და უკვე სრულიად სერიოზულად დაიწყო ბრძოლა ძალაუფლებისათვის. ძნელი დასასგენია ზუსტად რა მოხდა, თუმცა, როგორც ჩანს, სეიანუსმა ფარულად სცადა იულიუსებთან დაკავშირებული ოჯახების შეცდენა და შეეცადა თავი მოეწონებინა იულიუსების ოჯახური ხაზისათვის, რა დროსაც, როგორც მიღებულ იულიუსს, თვალი ეჭირა პრინცეპსის პოზიციაზე ან შესაძლო რეგენტობაზე.<ref name="suetonius-tiberius-65" /> ლივილა მოგვიანებით ამ შეთქმულებაში აღმოჩნდა ჩათრეული და დადგინდა, რომ იგი სეიანუსის საყვარელი მრავალი წლის განმავლობაში იყო.<ref>Cassiusდიონ Dioკასიუსი, ''Romanრომის Historyისტორია'' [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Cassius_Dio/57*.html#22 LVII.22]</ref>
 
როგორც ჩანს, ამ ორის გეგმა ითვალისწინებდა ტიბერიუსის ძალის გამოყენებით დამხობას და ან პრიცეპსობის საკუთრივ მიღებას ან რეგენტად მსახურობას ახალგაზრდა ტიბერიუს გემელუსის ან შესაძლოა, თვით გაიუს კალიგულასათვის.<ref name="boddington-sejanus">{{cite journal | last = Boddington | first = Ann | title = Sejanus. Whose Conspiracy? | journal = The American Journal of Philology | volume = 84 | issue = 1 | pages = 1–16 | date = January 1963 | doi = 10.2307/293155 | jstor = 293155}}</ref> ვინც სეიანუსს გზაზე გადაუდგა, ღალატის ბრალდებით გაასამართლეს და სწრაფად მოიშორეს თავიდან.<ref name="boddington-sejanus" />
 
31 წელს სეიანუსი სენატთან შესახვედრად გამოიძახეს, სადაც წაიკითხეს ტიბერიუსის წერილი, რომელიც კიცხავდა სეიანუსს და მისი დაუყოვნებლივ სიკვდილით დასჯის ბრძანებას იძლეოდა. სეიანუსი გაასამართლეს და მის რამდენიმე კოლეგასთან ერთად იმავე კვირაში სიკვდილით დასაჯეს.<ref name="dio-history-lviii-10">Cassiusდიონ Dioკასიუსი, ''Romanრომის Historyისტორია'' [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Cassius_Dio/58*.html#10 LVIII.10]</ref> პრეტორიანელთა პრეფექტის თანამდებობაზე იგი ნევიუს სუტორიუს მაკრონმა შეცვალა.<ref name="dio-history-lviii-10" />
 
ტაციტუსი ამტკიცებს, რომ ამას ღალატის ბრალდებით გამართული კიდევ უფრო მეტი სასამართლო პროცესი მოჰყვა და თუ ტიბერიუსი თავისი მმართველობის დასაწყისში ერთგვარ მერყეობას იჩენდა, ახლა, თავისი სიცოცხლის დასასრულს, უკვე სინდისის ქენჯნის გარეშე მოქმედებდა. უმძიმესი დარტყმა მიიღეს იულიუსებთან პოლიტიკური კავშირების მქონე ოჯახებმა. თვით საიმპერატორო მაგისტრატურაც კი დაზარალდა, რამდენადაც ნებისმიერი და ყველა, ვინც კი სეიანუსთან ასოცირდებოდა ან რაიმენაირად შეიძლება დაკავშირებული ყოფილიყო მის სქემებთან, დაჩქარებული წესით გაასამართლეს და სიკვდილით დასაჯეს, მათ საკუთრებას კი სახელმწიფო დაეუფლა. როგორც ტაციტუსი ნათლად აღწერს,
ხაზი 142:
სეიანუსის საქმემ და ბოლო წლებში ღალატის ბრალდებით გამართულმა სასამართლო პროცესებმა ტიბერიუსის სახელი და რეპუტაცია დიდად დააზარალა. სეიანუსის დაცემის შემდეგ, ტიბერიუსის რომიდან წასვლა საბოლოო გახდა. იმპერია აგრძელებდა ავგუსტუსის მიერ შექმნილი ბიუროკრატიის საშუალებით არსებობას და არა პრინცეპსის ხელმძღვანელობით. სვეტონიუსის მიხედვით, იგი პარანოიკად იქცა<ref name="suetonius-twelve-caesars-60" /> და დროის ძალიან დიდი ნაწილი თავისი ვაჟის სიკვდილზე ფიქრში გაატარა. ამასობაში, სწორედ ამ პერიოდში დაფიქსირდა პართიელთა ხანმოკლე შემოსევა, დაკიიდან და რაინისპირეთიდან რამდენიმე გერმანული ტომის შემოჭრა.<ref>სვეტონიუსი, ''თორმეტი კეისრის ცხოვრება'', ტიბერიუსის ცხოვრება [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Suetonius/12Caesars/Tiberius*.html#41 41]</ref>
 
ძალიან ცოტა გაკეთდა მემკვიდრეობის გადაბარების უზრუნველსაყოფად ან დასამოწმებლად. იულიუსები და მათი მხარდამჭერები სეიანუსზე რისხვას შეეწირნენ. ტიბერიუსის საკუთარი შვილები და უშუალო ოჯახის წევრებიც ცოცხლები აღარ იყვნენ. არსებობდა ორი კანდიდატურა: [[კალიგულა]] — გერმანიკუსის ერთადერთი გადარჩენილი შვილი და იმპერატორის საკუთარი შვილიშვილი — ტიბერიუს გემელუსი.<ref>ტაციტუსი, ''ანალები'' [[wikisource:The Annals (Tacitus)/Book 6#46|VI.46]]</ref> ტიბერიუსის სიცოცხლის დასასრულისთვის ადგილი ჰქონდა საკმაოდ გულგრილ მცდელობას კალიგულა კვესტორად ქცეულიყო. ამან მისი მემკვიდრედ დასახელების გარკვეული ალბათობა გააჩინა. ამავდროულად, გემელუსი ჯერ კიდევ მოზარდი იყო და ამდენად, მომდევნო წლებისათვის სრულებით არასტაბილური.<ref>Cassiusდიონ Dioკასიუსი, ''Romanრომის Historyისტორია'' [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Cassius_Dio/57*.html#23 LVII.23]</ref>
 
=== გარდაცვალება ===
ტიბერიუსი [[37]] წლის 15 მარტს გარდაიცვალა მისენუმში, 78 წლის ასაკში.<ref name="tacitus-annals-vi-51">ტაციტუსი, ''ანალები'' [[wikisource:The Annals (Tacitus)/Book 6#50|VI.50]], [[wikisource:The Annals (Tacitus)/Book 6#51|VI.51]]</ref> ტაციტუსი გადმოგვცემს, რომ მისი სიკვდილის ამბის გავრცელებასთან ერთად ბრბომ ზეიმი დაიწყო, თუმცა მისი გამოკეთების ამბის გაგებისთანავე სიჩუმე ჩამოვარდა. კიდევ ერთხელ დაიწყეს მხიარულება, როდესაც გავრცელდა ახალი ამბავი, რომ კალიგულამ და მაკრონმა ტიბერიუსი გაგუდეს.<ref>ტაციტუსი, ''ანალები'' [[wikisource:The Annals (Tacitus)/Book 6#50|VI.50]]</ref> ამ ფაქტს სვეტონიუსის გარდა სხვა ანტიკური ისტორიკოსები არ აღნიშნავენ.<ref>Suetonius III, lxxiii</ref> და იგი ძირითადად გამოგონილი უნდა იყოს, თუმცა ზოგიერთი ისტორიკოსი მას იმის მაჩვენებლად განიხილავს, თუ როგორი დამოკიდებულება ჰქონდა სენატს იმპერატორის მიმართ მისი სიკვდილის პერიოდში. ტიბერიუსის სიკვდილის შემდეგ სენატმა უარი განაცხადა მისთვის ღვთაებრივი პატივის მინიჭებაზე, ქუჩებში შეკრებილი ბრბო კი გაჰყვიროდა „ტიბრისაკენ ტიბერიუსთან ერთად!“ რითაც იმ ტრადიციაზე მიანიშნებდა, რაც კრიმინალთა ცხედრების ბედი იყო.<ref>Death of Tiberius: Tacitus ''Annals'' 6.50; Dio 58.28.1–4; Suetinus ''Tiberius'' 73, ''Gaius'' 12.2–3; Josephus ''AJ'' 18.225. Posthumous insults: Suetinus ''Tiberius'' 75.</ref> თუმცა იმპერატორის სხეული ასეთ დასასრულს გადაურჩა. იგი დაწვეს და მისი ფერფლი ავგუსტუსის მავზოლეუმში დაკრძალეს. მოგვიანებით, [[410]] წელს, ვესტგუთების მიერ [[რომი]]ს აღებისას ფერფლი გაიფანტა.<ref>{{cite book |url=http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Gazetteer/Places/Europe/Italy/Lazio/Roma/Rome/_Texts/PLATOP*/Mausoleum_Augusti.html |title=A Topographical Dictionary of Ancient Rome |last1= Platner |first1=Samuel Ball |last2= Ashby |first2=Thomas |year=1929 |chapter=Mausoleum Augusti |location=London |publisher=Oxford University Press |pages=332–336 |accessdate=30 June 2011}}</ref>
 
თავის ანდერძში ტიბერიუსმა ძალაუფლება, ერთობლივად, კალიგულასა და ტიბერიუს გემელუსს დაუტოვა,<ref>სვეტონიუსი, ''თორმეტი კეისრის ცხოვრება'', ტიბერიუსის ცხოვრება [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Suetonius/12Caesars/Tiberius*.html#76 76]</ref><ref name="cassiusdio-lix-1">Cassiusდიონ Dioკასიუსი, ''Romanრომის Historyისტორია'' [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Cassius_Dio/59*.html#1 LIX.1]</ref> თუმცა პრინცეპსად გახდომისას კალიგულას პირველი ქმედება ანდერძის უარყოფა და გემელუსის სიკვდილით დასჯა იყო.<ref name="cassiusdio-lix-1" />
 
ტიბერიუსის მემკვიდრე კალიგულამ არა მხოლოდ მისი ქონება, 2 700 000 000 სესტერციუმი დახარჯა, არამედ დაიწყო კიდევაც მოვლენათა ჯაჭვი, რაც [[68]] წელს იულიუს-კლავდიუსების დინასტიის დამხობით დასრულდა.<ref group="კ.">კალიგულამ დახოცა ტიბერიუს გემელუსი და ანტონია უმცროსი, შემდეგ კი თავად აღმოჩნდა თავისივე პირადი დაცვის მსხვერპლი. იმპერატორის ტახტზე კალიგულა ტიბერიუსის ძმისშვილმა, [[კლავდიუსი|კლავდიუსმა]] შეცვალა. მან სიკვდილით დასაჯა კალიგულას და იულია ლივილა და საპასუხოდ, მოკლულ იქნა ლივილას დის, [[აგრიპინა უმცროსი]]ს მიერ, მას შემდეგ, რაც მასზე დაქორწინდა და აგრიპინას ვაჟიც შესაფერის ასაკში იყო რომ იმპერატორი გამხდარიყო. აგრიპინა მოაკვლევინა თავისივე შვილმა, ნერონმა. ამ უკანასკნელმა კი 68 წელს თავი მოიკლა, ისე, რომ მემკვიდრე არ დაუტოვებია. მხოლოდ კალიგულას და, იულია დრუზილა გარდაიცვალა ბუნებრივი სიკვდილით.</ref>
ხაზი 205:
 
=== პირველადი წყაროები ===
* [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Cassius_Dio/home.html#57 Cassiusდიონ Dioკასიუსი, ''Romanრომის Historyისტორია'' Books 57–58, English translation]
* [http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?lookup=J.+AJ+18.1 Josephus, ''Antiquities of the Jews'', Book 18, especially ch.6, English translation]
* [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Suetonius/12Caesars/Tiberius*.html Suetonius, ''Lives of the Twelve Caesars'', Life of Tiberius, Latin text with English translation]
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/ტიბერიუსი“-დან