ტუვალუ: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
clean up, replaced: თავჯდომარ → თავმჯდომარ (5) using AWB
clean up
ხაზი 60:
 
== დასახელება ==
საკუთარი თანამედროვე დასახელება არქიპელაგმა მიიღო მხოლოდ 1975 წელს, რომელიც [[ტუვალური ენა|ტუვალური ენიდან]] თარგმანში ნიშნავს «''რვა ერთად მდგომი''»<ref>{{cite web
| url = http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/asia-pacific/country_profiles/2966432.stm
| title = Timeline: Tuvalu
ხაზი 68:
| archiveurl = http://www.webcitation.org/60qI4f0ZM
| archivedate = 2011-08-11
}}</ref> (იგულისხმება ტუვალუს ტრადიციული რვა დასახლებული კუნძული; მეცხრე — [[ნიულაკიტა]]ზე — დასახლება გაჩნდა შედარებით ახლო პერიოდში). პირველმა ევროპელმა კუნძულის აღმომჩენმა, [[ალვარო დე მენდანია]]მ, არქიპელაგს დაარქვა «''ლაგუნის კუნძულები''», ხოლო 1819 წელს მას უწოდეს «''ელისის კუნძულები''», რომელიც გამოიყენებოდა თითქმის მთელი კოლონიალური ეპოქის განმავლობაში.
 
== ფიზიკურ-გეოგრაფიული დახასიათება ==
ხაზი 150:
ტუვალუს კუნძულები მდებარეობს წყნარი ოკეანის სამხრეთ-დასავლეთი პასატების ზონაში ეკვატორული ზონის წყნარი ამინდის საზღვარზე.<ref name="Integrated11"/> ქარის უპირატესი მიმართულებაა — ჩრდილო-აღმოსავლეთის ან სამხრეთ-აღმოსავლეთის. აღმოსავლეთის/სამხრეთ-აღმოსავლეთის ქარი ჭარბობს მაისიდან ოქტომბრის ჩათვლით.<ref name="Integrated11"/>
 
ტუვალუ განიცდის [[ტროპიკული ციკლონი|ტროპიკული ციკლონების]] ნეგატიურ ზემოქმედებას, რომლებიც ხშირად აღწევენ დამანგრეველ ძალას. მაგალითად, ციკლონ «''ბებეს''» შედეგად კუნძულებზე დაინგრა თითქმის ყველა საცხოვრებელი შენობა; ხეების 90 %-ზე მეტი მიწიდან ამოიგლიჯა, ხოლო დანარჩენი 10 % საკმაოდ დაზარალდა; ორი ადამიანი დაიღუპა; ორი გემი ქიმზე შეჯდა. მხოლოდ უცხოეთის სახელმწიფოების ფინანსური დახმარებით ტუვალუმ შეძლო არსებული ინფრასტრუქტურის აღდგენა.<ref name="Action13">{{წიგნი
|ავტორი = Ministry of Natural Resources, Environment, Agriculture and Lands of Tuvalu.
|სათაური = Tuvalu’s National Adaptation Programme of Action
ხაზი 265:
არქიპელაგის ადრეული ისტორია საკმაოდ ცუდადაა შესწავლილი. ტუვალუს კუნძულები, სავარაუდოდ, დასახლებული იყო ჩვენი წელთაღრიცხვით 300—500 წლებში [[ტონგას კუნძულები]]დან და [[სამოას არქიპელაგი]]დან წამოსული ხალხით. მიუხედავად ამისა [[ნანუმანგა]]ს კუნძულზე აღმოჩენილი გამოქვაბული კოცონის კვალით შეიძლება ამტკიცებდეს იმას, რომ არქიპელაგი უფრო ადრე იყო კოლონიზირებული.
 
ტუვალუს პირველი ევროპელი აღმომჩენი გახდა [[ესპანელები|ესპანელმა]] ზღვაოსანმა [[ალვარო დე მენდანია]]მ, რომელმაც კუნძულების გვერდით გაცურა 1568 წელს. მოგზაურმა არქიპელაგს სახელად დაარქვა «''ლაგუნის კუნძულები''». XVIII საუკუნემდე ტუვალუ რჩებოდა შეუმჩნეველი სხვა მეზღვაურებისთვის. მხოლოდ 1788 წელს კუნძულების ნაწილი აღმოაჩინეს [[ინგლისი|ინგლისელმა]] [[კაპიტანი|კაპიტნებმა]] [[ტომას გილბერტი|ტომას გილბერტმა]] და [[ჯონ მარშალი|ჯონ მარშალმა]]. 1819 წელს ტუვალუს კუნძულები გამოკვლეული იქნა [[კანადა|კანადის]] გემ «''რებეკას''» ბორტიდან, რომლის კაპიტანმა არქიპელაგს სახელად დაარქვა «''ელისის კუნძულები''», გემის მფლობელის პატივსაცემად.
 
XIX საუკუნის პირველ ნახევარში კუნძულების გვერდით ცურვა დაიწყეს ვეშაპების დამჭერმა გემებთან, მაგრამ მოსახერხებელი ადგილის არყოფნის გამო უცხოელების დასახლებები ვერ დაარსდა. XIX საუკუნის მეორე ნახევარში არქიპელაგს ხშირად სტუმრობდნენ [[პერუ]]ელი მონათვაჭრები, რომლებმაც 1862 წლიდან 1864 წლამდე პერიოდში [[ფუნაფუტი]]ს და [[ნუკულაელაე]]ს ატოლებიდან გაიყვანეს 400 ადამიანზე მეტი. 1865 წელს ტუვალუს კუნძულებზე გადაჯდენ პირველი [[ქრისტიანობა|ქრისტიანი]] [[მისიონერობა|მისიონერები]] [[ლონდონის მისიონერთა საზოგადოება|ლონდონის მისიონერთა საზოგადოებიდან]].
ხაზი 809:
2002 წელს ტუვალუს ავტოგზების სიგრძემ სულ შეადგინა 8 კმ.<ref name="ცსს"/> ქვეყანაში არ არსებობს [[რკინიგზის ტრანსპორტი]].
 
ტუვალუში ავიაგადაფრენებს ახორციელებენ ავიაკომპანიები «''Air Fiji''» (ფრენები [[სუვა]]დან, [[ფიჯი]]ს დედაქალაქი) და «''Air Pacific''» (ფრენები [[ნანდი]]დან (ქალაქი ფიჯიში)).<ref>{{cite web
| url = http://www.timelesstuvalu.com/tuvalu/export/sites/TTO/Accommodation/tuvalu_travel_office.html
| title = Air Travel Arrangements
ხაზი 822:
 
=== მასმედია ===
ტუვალუს პრესას წარმოადგენს სულ ორი გამოცემა: მთავრობის საინფორმაციო ბიულეტენი «''Sikuleo o Tuvalu''» გამოიცემა ტუვალუს ენაზე; ტუვალურ-ინგლისური [[გაზეთი]]<ref name="პრესა">{{cite web
| url = http://www.tuvaluislands.com/publications.htm
| title = Tuvalu Publications. Tuvalu Echoes
ხაზი 829:
| archiveurl = http://www.webcitation.org/60qIBxCNT
| archivedate = 2011-08-11
}}</ref> «''Tuvalu Echoes''» სამთავრობო ტუვალუს მედია კორპორაციის ({{lang-en|Tuvalu Media Corporation}}) საკუთრებაა, რომელსაც ასევე ეკუთვნის ახალი ამბების ინტერნეტ-პორტალი «''Tuvalu News''».<ref>{{cite web
| url = http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/asia-pacific/country_profiles/1249549.stm
| title = Country profile: Tuvalu
ხაზი 839:
}}</ref>
 
კუნძულებზე მაუწყებლობს ერთი FM-სადგური: «''Radio Tuvalu''». ქვეყანაში ეროვნული სატელევიზიო არხები არ არსებობს; მიუხედავად ამისა, ადგილობრივი მაცხოვრებლები იყენებენ [[თანამგზავრული ტელევიზია|თანამგზავრულ ტელევიზიას]].<ref name="პრესა"/>
 
ტუვალუში არსებობს სხვადასხვა სახეობის ტელეკომუნიკაციური მომსახურება: [[ტელექსი]], [[ტელეფონი]], [[ინტერნეტი]]. 2005 წელს ქვეყანაში ხმარებაში იყო 900 სახლის ტელეფონი და 1300 [[მობილური ტელეფონი]].<ref name="ცსს"/> 2002 წელს ტუვალუში ინტერნეტით სარგებლობდა 1300 ადამიანი.<ref name="ცსს"/>
 
1990-იანი წლების დასაწყისში ინტერნეტის განვითარებასთან დაკავშირებით ტელესაკომუნიკაციო კომპანიებს შორის განსაკუთრებული ინტერესი გამოიწვია ტუვალუს ეროვნულმა დომენმა [[.tv]]-მა (ინგლისურიდან თარგმანში «ტელევიზია„ტელევიზია») 1998 წელს ტუვალუს მთავრობამ იგი მიჰყიდა [[კანადა|კანადურ]] კომპანია «''Information.ca''»-ს, რომელიც იმედოვნებდა მაღალი შემოსავლების მიღებას და USD$50 მილიონის გადახდას.<ref name="Boland145">{{სტატია
| ავტორი = Stephen Boland, Brian Dollery.
| სათაური = The value and viability of sovereigntyconferred rights in MIRAB economies: the case of Tuvalu
ხაზი 852:
| ნომერი = 2
| ფურცლები = 145
}}</ref> მაგრამ მალე შეთანხმება ჩაიშალა, ხოლო დომენი მიეყიდა ამერიკულ კომპანია ''«The„The .tv Corporation International»''-ს, რომელიც შემდგომში შევიდა კომპანია «''Idealab! Internet Incubator''»-ის შემადგენლობაში (შტაბ-ბინა [[კალიფორნია]]ში). ახალი კონტრაქტის თანახმად, ტუვალუმ მიიღო ახალი კომპანიის აქციების 20 % და მინიმალური შემოსავალი USD$50 მილიონის რაოდენობით (თანხა უნდა გადახდილიყო 12,5 წლის განმავლობაში თითოეულ კვარტალში USD$1,0 მილიონის რაოდენობით).<ref name="Boland145"/> 2000 წელს ქვეყანამ მიიღო დამატებითი ერთდროული თანხა USD$12,5 მილიონის რაოდენობით. მაგრამ დომენში რეგისტრაციის პოტენციალი იყო საკმაოდ აწეული, და 2001 წლის ბოლოს «''The .tv Corporation International''»-მა მიჰყიდა დომენი USD$45 მილიონად მეორე ამერიკულ კომპანია «''Verisign Corporation''»-ს, რომელიც დაკავებული იყო საიტების რეგისტრაციით დომენებში [[.com]], [[.net]] და [[.org]].<ref>{{cite web
| url = http://www.verisign.com/verisign-inc/news-and-events/news-archive/us-news-2002/page_000742.html
| title = VeriSign Acquires The .tv Corporation.
ხაზი 859:
| archiveurl = http://www.webcitation.org/60qICejZa
| archivedate = 2011-08-11
}}</ref> კონტრაქტზე ხელის მოწერის შემდეგ ტუვალუმ დამატებით მიიღო USD$10 მილიონი. ახალი შეთანხმების თანახმად ქვეყნის მთავრობას გარანტია მიეცა ყოველწლიური შემოსავალი USD$2,2 მილიონის რაოდენობით და 5 % დომენში რეგისტრაციიდან ყოველწლიური შემოსავლისა, ხოლო კომპანია «''Verisign Corporation''»-მა მიიღო უფლება დომენზე 2016 წლამდე.<ref>{{სტატია
| ავტორი = Stephen Boland, Brian Dollery.
| სათაური = The value and viability of sovereigntyconferred rights in MIRAB economies: the case of Tuvalu
ხაზი 889:
| ნომერი = 2
| ფურცლები = 147
}}</ref> მაგრამ სახელმწიფოს მიერ აღებულმა გზამ, გაეზარდათ მარკების გამოშვების მოცულობა ისეთი თემებით, როგორიცაა: «მსოფლიო„მსოფლიო ლიდერები», «ავტომობილები„ავტომობილები», «მატარებლები„მატარებლები» და «ფეხბურთელები„ფეხბურთელები», გამოიწვია მთელი მსოფლიოს ფილატელისტების ინტერესის მკვეთრი დაცემა.<ref>{{სტატია
| ავტორი = Stephen Boland, Brian Dollery.
| სათაური = The value and viability of sovereigntyconferred rights in MIRAB economies: the case of Tuvalu
ხაზი 1 091:
ტუვალუს ხალხის ცხოვრებაში მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია [[მუსიკა]]ს და [[ცეკვა|ცეკვებს]], რომლებიც მჭიდრო ურთიერთკავშირშია ერთმანეთთან.
 
ტუვალუს მუსიკალური სტილი ვითარდებოდა ვითარდებოდა რამდენიმე საუკუნის განმავლობაში და ის შეიძლება შევაფასოდ, როგორც «''პოლინეზიის მუსიკალური მიკროკოსმი, სადაც თანაარსებობს თანამედროვე და უფრო ძველი სტილი''».<ref name="World_Music221">{{წიგნი
|ავტორი = Frederick Dorian, Simon Broughton, Mark Ellingham, Orla Duane, Rough Guides (Firm), Richard Trillo.
|სათაური = World Music
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/ტუვალუ“-დან