თერმომეტრი: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary
No edit summary
ხაზი 18:
კიდევ ერთი სკალა შემოთავაზებული იყო ფრანგი მეცნიერის [[რეომიუროს]] მიერ 1730 წელს. ის კვლევებს ატარებდა სპირტის თერმომეტრზე და მივიდა დასკვნამდე, რომ სკალა შეიძლება სპირტის გაფართოების საფუძველზე აიგოს. სპირტისა და წყლის ნარევში, რომელშიც სპირტი ისე შეეფარდება წყალს, როგორც 5:1, ტემპერატურის ცვლილებასთან, გაყინვის წერტილიდან დუღილის წერტილამდე, მათი შეფარდება ხდება 1000:1080. ამ ფაქტზე დაყრდნობით მან გამოიყენა 0 °, როგორც ყინულის დნობის ტემპერატურა და 80 °, როგორც წყლის დუღილის ტემპერატურა ნორმალური ატმოსფერული წნევის დროს. [[ევანჯელისტა ტორიჩელი]]
 
1742 წელს შვედმა მეცნიერმა [[ანდერს ცელსიუსი|ანდერს ცელსიუსმა]] დაამზადა ვერცხლისწყლის თერმომეტრის ახალი სკალა, რომელშიც მანძილი უკიდურეს წერტილებს შორის 100 ° იყო. ამ შემთხვევაში წყლის დუღილის ტემპერატურა იყო 0 °, ხოლო ყინულის დნობის ტემპერატურა 100 °. თუმცა სკალის ეს სახე არც თუ ისე კომფორტული აღმოჩნდა და მოგვიანებით ასტრონომმა [[მ.მორტენ შტრემერი|მორტენ შტრემერმა]] და ბოტანიკოსმა [[კარლ ლინე]]მ გადაწყვიტეს 100 ° და 0 °–ის გადანაცვლება. [[მიხეილ ლომონოსოვი]]ს მიერ შემოთავაზებული იყო ყინულის დნობისა და წყლის დუღილის ტემპერატურას შორის 150°–ანი მანძილი. ი. გ. ლამბერტს კი ჰაერის თერმომეტრის (რომელიც 375°–იანი სკალისგან შდგებოდა და რომლის ერთი გრადუსი ჰაერის გაფართოების ერთ მეათასედ ნაწილს უდრიდა) გამოგონებაში მიუძღვის დიდი წვლილი. იყო ასევე მცდელობა გამოეგონათ თერმომეტრი, რომელიც მყარი საგნების გაფართოებაზე იმუშავებდა. 1747 წელს ჰოლანდიელმა მეცნიერმა პ. მუშენბრუგმა გამოიყენა მეტალის გაფართოება სხვადასხვა [[ლითონი]]ს დნობის ტემპერატურის გასაზომად.
[[მიხეილ ლომონოსოვი]]ს მიერ შემოთავაზებული იყო ყინულის დნობისა და წყლის დუღილის ტემპერატურას შორის 150°–ანი მანძილი. ი. გ. ლამბერტს კი ჰაერის თერმომეტრის (რომელიც 375°–იანი სკალისგან შდგებოდა და რომლის ერთი გრადუსი ჰაერის გაფართოების ერთ მეათასედ ნაწილს უდრიდა) გამოგონებაში მიუძღვის დიდი წვლილი. იყო ასევე მცდელობა გამოეგონათ თერმომეტრი, რომელიც მყარი საგნების გაფართოებაზე იმუშავებდა. 1747 წელს ჰოლანდიელმა მეცნიერმა [[პ. მუშენბრუგმა]] გამოიყენა მეტალის გაფართოება სხვადასხვა [[ლითონი]]ს დნობის ტემპერატურის გასაზომად.
 
მე–18 საუკუნეში თერმომეტრთა განსხვავებული სკალების რაოდენობამ საგრძნობლად იმატა. [[იოჰან ჰაინრიხ ლამბერტი|ლამბერტის]] ცნობებზე დაყრდნობით მათი რიცხვი 19–ს უტოლდებოდა.
Line 25 ⟶ 24:
ზემოთ მოხსენიებულ სკალებზე, ყველა მეცნიერი საწყის წერტილს სპონტანურად იღებდა. მე–19 საუკუნის დასაწყისში ინგლისელი მეცნიერის [[ლორდი კელვინი|ლორდ კელვინისგან]] შემოთავაზებული იყო აბსოლუტური თერმოდინამიური სკალა. კელვინმა ასევე შემოიღო აბსოლუტური ნულის გაგება იმავე წერტილის აღნიშვნით, რომლის დროსაც მოლეკულების [[სითბური მოძრაობა]] ჩერდება. ცესიუსებში ეს –213°C–ის ტოლია.
 
ასეთია თერმომეტრისა და თერმომეტრული სკალების წარმოშობის ისტორია. დღესდღეობით გამოიყენება [[ცელსიუსისცელსიუსი]], [[ფარენჰაიტისაფარენჰაიტი]]სა (ა.შ.შ–ში[[აშშ]]-ში), და ასევე [[კელვინის]] სამეცნიერო კვლევებში. ამ დროს, ტემპერატურას[[ტემპერატურა]]ს ზომავენ იმ ხელსაწყოებით, რომელიც ემყარება სხვადასხვა სითხის, გაზებისა და სხეულების თავისებურებებს. და თუკი მე–18 საუკუნეში იყო ტემპერატურის საზომი ხელსაწყოების „ბუმი“, მაშინ წინა წლიდან მოყოლებული, დაიწყო ტემპერატურის დადგენის სხვადასხვა მეთოდები. თანამედროვეობაში არსებობს უამრავი ხელსაწყო, რომელსაც იყენებენ მრეწველობაში, ბრძოლისას, სამეცნიერო კვლევებისთვის – [[გაფართოების თერმომეტრები]] და ლაბორატორიული მოწყობილობები, [[თერმოელექტრული თერმომეტრები|თერმოელექტრული]] და [[წინააღმდეგობის თერმომეტრები]], რომლებიც ტემპერატურას უკონტაქტოდ იძლევიან.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/თერმომეტრი“-დან