მიხეილ წერეთელი: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შემოწმებული ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary |
No edit summary |
||
ხაზი 21:
}}
'''მიხეილ (მიხაკო) წერეთელი''' (ფსევდონიმები - „Baton“, „მ. სანგალა“, „ალაროდიელი“, „ვრაცი“) (დ. [[23 დეკემბერი]], [[1878]], სოფელი [[ცხრუკვეთი]]
== ბიოგრაფია ==
ხაზი 27:
=== განათლება ===
მიხეილ წერეთელმა [[1898]] წელს დაამთავრა [[ქუთაისი|ქუთაისის]] კლასიკური გიმნაზია. იმავე წელს ჩაირიცხა [[კიევი|კიევის]] უნივერსიტეტში, საიდანაც გარიცხეს [[1899]] წელს, აქტიური პოლიტიკური მოღვაწეობისათვის. შემდეგ სწავლობდა [[სორბონის უნივერსიტეტი|სორბონის]] და [[ჟენევის უნივერსიტეტი|ჟენევის]] უნივერსიტეტებში. [[1912]] წელს დაამთავრა [[ჰაიდელბერგი|ჰაიდელბერგის]] ([[გერმანია]]) უნივერსიტეტის ისტორია-ფილოლოგიის ფაკულტეტი ძველი აღმოსავლეთის ისტორიის განხრით და ერთხანს იქვე კითხულობდა ლექციებს. თავდაპირველად წერეთელი იზიარებდა [[მარქსიზმი|მარქსიზმს]]. მან პირველად თარგმნა მარქსის „კაპიტალი“ ქართულად და მიუტანა [[ნოე ჟორდანია]]ს „კვალის“ რედაქციაში.
=== მოღვაწეობა
1900-1907 წლებში მ. წერეთელი ცხოვრობდა და მოღვაწეობდა [[საფრანგეთი|საფრანგეთსა]] და [[შვეიცარია|შვეიცარიაში]]. აქტიურად იყო ჩაბმული [[ანარქიზმი|ანარქისტულ]] საქმიანობაში. ახლო ურთიერთობა ჰქონდა [[ჩერქეზიშვილი, ვარლამ|ვარლამ ჩერქეზიშვილთან]],
[[1904]] წელს იგი შეუერთდა ქართველ სოციალ-ფედერალისტთა ჯგუფს [[დეკანოზიშვილი, გიორგი|გიორგი დეკანოზიშვილის]] ხელმძღვანელობით. ეს ჯგუფი მოღვაწეობდა [[პარიზი|პარიზში]]. აქ გამოდიოდა მათი გაზეთები "საქართველო" და "La Georgie". იმავე წელს წერეთელმა მონაწილეობა მიიღო რუსეთის იმპერიის რევოლუციური ჯგუფების ინტერპარტიულ კონფერენციაში, რომელიც გაიმართა პარიზში. 1905 წელს იბრძოდა ქუთაისელ ანარქისტებთან ერთად, მაგრამ შემდეგ გამოეთიშა ძმბი გოგელიების ჯგუფს.▼
▲1900-1907 წლებში მ. წერეთელი ცხოვრობდა და მოღვაწეობდა [[საფრანგეთი|საფრანგეთსა]] და [[შვეიცარია|შვეიცარიაში]]. აქტიურად იყო ჩაბმული [[ანარქიზმი|ანარქისტულ]] საქმიანობაში. ახლო ურთიერთობა ჰქონდა [[ჩერქეზიშვილი, ვარლამ|ვარლამ ჩერქეზიშვილთან]], პ. კროპოტკინთან და საერთაშორისო ანარქისტული მოძრაობის სხვა ლიდერებთან. ამასთან, ეწეოდა ნაყოფიერ პუბლიცისტურ მოღვაწეობას. ფსევდონიმებით "Baton" და "მ. სანგალა" წერილებს აქვეყნებდა როგორც ქართულ, ისე უცხოეთის პერიოდულ პრესაში.
▲[[1904]] წელს იგი შეუერთდა ქართველ სოციალ-ფედერალისტთა ჯგუფს [[დეკანოზიშვილი, გიორგი|გიორგი დეკანოზიშვილის]] ხელმძღვანელობით. ეს ჯგუფი მოღვაწეობდა [[პარიზი|პარიზში]]. აქ გამოდიოდა მათი გაზეთები "საქართველო" და "La Georgie". იმავე წელს წერეთელმა მონაწილეობა მიიღო რუსეთის იმპერიის რევოლუციური ჯგუფების ინტერპარტიულ კონფერენციაში, რომელიც გაიმართა პარიზში.
1910 წელს თბილისში გამოიცა მ. წერეთლის მნიშვნელოვანი სოციოლოგიური გამოკვლევა „ერი და კაცობრიობა“, რომელიც პირველი ქართული [[სოციოლოგია|სოციოლოგიური]] მონოგრაფია იყო. [[1910]] წელს იგი სიტყვით გამოვიდა [[ლონდონი|ლონდონის]] ჩაგრულ ერთა ყრილობაზე. [[1914]] წელს მიხეილ წერეთელმა მოიპოვა ჰაიდელბერგის უნივერსიტეტის დოქტორის ხარისხი [[ასირიოლოგია|ასირიოლოგიაში]]. სადისერტაციო ნაშრომი იმავე წელს ცალკე წიგნად გამოიცა ხსენებული უნივერსიტეტის მიერ. [[1912]] წელს მან გამოაქვეყნა თავისი ცნობილი გამოკვლევა „სუმერული და ქართული“, რომელიც მოგვიანებით გამოქვეყნდა ინგლისურ და ფრანგულ ენებზე
▲[[1907]] წელს მ. წერეთელი [[საქართველო|საქართველოში]] დაბრუნდა. მცირე ხნის შემდეგ, იმავე წლის 30 აგვისტოს, საქართველოში უდიდესი ტრაგედია დატრიალდა - [[წიწამური|წიწამურთან]] ვერაგულად მოკლულ იქნა დიდი [[ჭავჭავაძე, ილია|ილია ჭავჭავაძე]] (1837-1907). გაზეთის "ისარი" [[1907]] წლის [[2 სექტემბერი|2 სექტემბრის]] ნომერში გამოქვეყნდა მ. წერეთლის ცნობილი წერილი "კაცია ადამიანი?!". ქართველი საზოგადოებისთვის კარგად არის ცნობილი სიტყვა, რომელიც მან წარმოსთქვა ილიას დაკრძალვაზე. როგორც სტატია, ისე სიტყვა იმავე წლის დამლევს გამოქვეყნდა მემორიალურ კრებულში "ილია ჭავჭავაძის სიკვდილი და დასაფლავება".
[[პირველი მსოფლიო ომი]]ს წლებში მიხეილ წერეთელი იყო გერმანიაში მოქმედი ორგანიზაციის - „საქართველოს დამოუკიდებლობის კომიტეტი"-ს ერთ-ერთი ხელმძღვანელი. იბრძოდა [[ანტანტა|ანტანტის]] წინააღმდეგ და ცდილობდა [[გერმანია|გერმანიის]] მეშვეობით საქართველოს გათავისუფლებას. 1916 წელს იგი მონაწილეობდა [[ლოზანა|ლოზანაში]] გამართულ ჩაგრულ ერთა ყრილობაში, სადაც სიტყვა წარმოთქვა ანტანტას პოლიტიკის წინააღმდეგ. ომის დროს ის წყალქვეშა ნავით ჩავიდა საქართველოში, სადაც იარაღი და ფული ჩაიტანა. შეხვდა ადგილზე ყველაზე გავლენიან პოლიტიკოს [[ნოე ჟორდანია]]ს, რომელმაც საქართველოში ანტირუსულ გამოსვლებს მხარი არ დაუჭირა. წერეთლის მიერ საქართველოში ჩატანილი იარაღი და ფული ქართველმა ნაციონალისტებმაც ვერ გამოიყენეს.
▲1910 წელს თბილისში გამოიცა მ. წერეთლის მნიშვნელოვანი სოციოლოგიური გამოკვლევა „ერი და კაცობრიობა“, რომელიც პირველი ქართული [[სოციოლოგია|სოციოლოგიური]] მონოგრაფია იყო. [[1910]] წელს იგი სიტყვით გამოვიდა [[ლონდონი|ლონდონის]] ჩაგრულ ერთა ყრილობაზე. [[1914]] წელს მიხეილ წერეთელმა მოიპოვა ჰაიდელბერგის უნივერსიტეტის დოქტორის ხარისხი [[ასირიოლოგია|ასირიოლოგიაში]]. სადისერტაციო ნაშრომი იმავე წელს ცალკე წიგნად გამოიცა ხსენებული უნივერსიტეტის მიერ. [[1912]] წელს მან გამოაქვეყნა თავისი ცნობილი გამოკვლევა „სუმერული და ქართული“, რომელიც მოგვიანებით გამოქვეყნდა ინგლისურ და ფრანგულ ენებზე. [[1916]] წელს იგი მონაწილეობდა [[ლოზანა|ლოზანაში]] გამართულ ჩაგრულ ერთა ყრილობაში. იმავე წელს ფრანგულ ენაზე გამოიცა მისი წიგნი კავკასიის ეთნიკური და კულტურული განვითარების საკვანძო საკითხების შესახებ. [[1913]]-[[1916]] წლებში [[დიდი ბრიტანეთი|დიდი ბრიტანეთისა]] და [[ირლანდია|ირლანდიის]] სამეფო სააზიო საზოგადოების შრომების რამდენიმე ნომერში გამოქვეყნდა მ. წერეთლის ნაშრომი "სუმერელები და ქართველები". არჩეული იყო აღნიშნული საზოგადოების ნამდვილ წევრად. [[1914]]-[[1918]] წლებში მიხეილ წერეთელი იყო საზღვარგარეთ მოქმედი მეტად მნიშვნელოვანი ორგანიზაციის - "საქართველოს დამოუკიდებლობის კომიტეტი"-ს ერთ-ერთი ხელმძღვანელი.
[[1918]]-[[1919]] წლებში იგი იყო [[საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა|საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის]] დიპლომატიური მისიების ხელმძღვანელი [[გერმანია|გერმანიაში]] და [[სკანდინავია|სკანდინავიის ქვეყნებში]]. [[1919]]-[[1920]] წლებში მიხეილ წერეთელი იყო [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს პროფესორი ასირიოლოგიასა და ძველი აღმოსავლეთის ისტორიაში. [[1921]] წლის თებერვალ-მარტში ბოლშევიკურმა [[რუსეთი|რუსეთმა]] მოახდინა საქართველოს ოკუპაცია. მ. წერეთელი იძულებული იყო სამუდამოდ დაეტოვებინა სამშობლო. [[1922]]-[[1945]] წლებში იგი იყო ჯერ [[ბრიუსელი|ბრიუსელის]] უნივერსიტეტის (1922-1933), შემდეგ კი [[ბერლინი|ბერლინის]] ჰუმბოლდტის სახელობის უნივერსიტეტის (1933-1945) პროფესორი. [[1920]]-იანი წლების პირველ ნახევარში [[სტამბოლი|სტამბოლის]]
[[1926]] წლიდან [[1940]]-იანი წლების დამლევამდე იგი იყო ქართული პატრიოტული პოლიტიკური ორგანიზაციის "თეთრი გიორგი"-ს ერთ-ერთი ლიდერი. [[1929]] წელს ჰაიდელბერგის უნივერსიტეტმა გერმანულ ენაზე გამოსცა წერეთლის მონოგრაფია "ახლადაღმოჩენილი ქალდეური წარწერები". [[1933]]-[[1953]] წლებში საერთაშორისო სამეცნიერო ჟურნალის "რევიუ დ'ასირიოლოჟი" (ბელგია) ნომრებში გამოქვეყნდა მისი სტატიების სერია [[ურარტუ|ურარტუს]] ისტორიის საკითხებზე. მ. წერეთელი არჩეული იყო ამ ჟურნალის სარედაქციო საბჭოს წევრად. [[1933]] წელს ბერლინში გამოიცა [[ორბელიანი, სულხან-საბა|სულხან-საბა ორბელიანის]] ცნობილი თხზულების
მეორე მსოფლიო ომის წლებში მ. წერეთელი იყო გერმანიაში მოქმედი "ქართული სამოკავშირეო კომიტეტი"-ს ერთ-ერთი ხელმძღვანელი. ამ კომიტეტის ძალისხმევით გერმანიის საკონცენტრაციო ბანაკებიდან გათავისუფლდა ასობით ქართველი სამხედრო ტყვე. გარდა ამისა, [[1942]] წელს იგი იყო ერთ-ერთი მოთავე ქართული პატრიოტული პოლიტიკური ორგანიზაციის "ქართველ ტრადიციონალისტთა კავშირი"-ს დაფუძნებისა.
Line 47 ⟶ 48:
წერეთელი აქტიურად მოღვაწეობდა [[რუსთველოლოგია|რუსთველოლოგიის]] დარგში. [[1963]] წელს პარიზში გამოიცა "ვეფხისტყაოსნის" მის მიერ აღდგენილი და დადგენილი ტექსტი, ხოლო [[1975]] წელს პოემის წერეთლისეული გერმანული პროზაული თარგმანი.
[[1945]] წლიდან იგი ცხოვრობდა და მოღვაწეობდა [[მიუნხენი|მიუნხენში]]. მას [[ბრიუსელი]]ს უნივერსიტეტის პროფესორობა შესთავაზეს, მაგრამ წერეთელს ამ დროს პოლიტიკური პრობლემებისადმი მეტ ინტერესს იჩენდა, ვიდრე ლურსმული დამწერლობისა და იეროგლიფებისადმი. მიხეილ წერეთელი იყო ქართული ემიგრანტული პერიოდული პრესის აქტიური თანამშრომელი. მისი უშუალო მონაწილეობით პარიზში დაარსდა სამეცნიერო [[ბედი ქართლისა (ჟურნალი)|ჟურნალი "ბედი ქართლისა"]], რომელშიც გამოქვეყნებულია მ. წერეთლის არაერთი საყურადღებო წერილი. გარდა ამისა, მისი სტატიები ქვეყნდებოდა ინგლისურენოვანი სამეცნიერო ჟურნალის "Georgica" (ლონდონი) ფურცლებზე. იგი გარდაიცვალა 87 წლის ასაკში. დაკრძალულია საფრანგეთში, ლევილის სასაფლაოზე.
[[2012]] წელს ვასილ და მიხეილ წერეთლების სახელი მიენიჭა ქუჩას ქალაქ [[ჭიათურა]]ში. [[2013]] წელს მიენიჭა [[ეროვნული გმირის ორდენი|ეროვნული გმირის წოდება]] მიანიჭა.<ref>[http://pirweli.com.ge/index.php?menuid=8&id=46046 გენერალ მაზნიაშვილს, გრიგოლ ფერაძეს, ამბროსი ხელაიას, მიხაკო წერეთელს და ექვთიმე თაყაიშვილს ეროვნული გმირის წოდება მიენიჭათ]</ref>
==ლიტერატურა==
| |||