ქუთაისის საეპისკოპოსო: განსხვავება გადახედვებს შორის

 

==ქუთაისის საეპისკოპოსოს საზღვრები==

 

ვახუშტის ცნობით ბაგრატ მესამემ ახლადაგებულ ეკლესიაში: „დასუა ეპისკოპოზი, მწყემსი იმერეთისა და გურიისა, თვინიერ რაჭა-ლეჩხუმისა“, თუმცა „მატიანე ქართლისაჲ“ საუბრობს ბაგრატ მეფის მიერ ბედიის საეპისკოპოსოდ გარდაქმნის შესახებ და არაფერს ამბობს ქუთათისის საყდრის საეპისკოპოსოდ გარდაქმნაზე, რაც მკვლევარებს აფიქრებინებს, რომ ქუთაისში საეპისკოპოსო კათედრა უკვე არსებობდა წინა მეფეთაგან დაარსებული და ბაგრატმა უბრალოდ გააფართოვა მისი საზღვრები. ნიკო ბერძენიშვილმა კი ყურადღება მიაქცია იმ ფაქტს, რომ XVII საუკუნეში რუსმა ელჩებმა ბაგრატის ტაძარში ნახეს პალიასტომის ხატი, რომლის გადმოტანაც, ფოთიდან ქუთაისში მიუთითებს ფოთში ბერძნული მიტროპოლიის გაუქმებასა და ქუთაისში ლაზიკის საეკლესიო ცენტრის გადმოტანაზე. მართალია აღნიშნულ ფაქტს ზოგი მკვლევარი არ ეთანხმება, თუმცა იმერეთის მეფის ალექსანდრე III-ის მიერ [[1651]] წელს ხელმოწერილ ერთ-ერთ დოკუმენტს ხელს აწერს „ქუთათისისა და პალიასტომის ყოვლად წმიდისა მიტროპოლიტი სვიმონ ქუთათელი“, რითაც უდაოდ ნათელია, რომ ფაზისის მიტროპოლია სწორედ ქუთათელს ექვემდებარებოდა.

 

 

დაარსებისთანავე ქუთაისის საეპისკოპოსოს საზღვრები ძირითადად ემთხვეოდა ეგრის-აფხაზეთის პოლიტიკურ საზღვრებს. ქუთათელი ეპისკოპოსის სამწყსოს აჭარაში [[ტბეთის საეპისკოპოსო]] ესაზღვრებოდა, საზღვარი ტბეთისა და ქუთაისის საეპისკოპოსოებს შორის დანდალოზე გადიოდა, დანდალოს ქვემოთ აჭარა ქუთათელს ექვემდებარებოდა, ზემოთ კი მტბევარს. ქუთაისის საეპისკოპოსოს დასავლეთით ჭყონდიდის ეპარქია ესაზღვრებოდა (საზღვარი მდინარე ცხენისწყალზე გადიოდა), ხოლო ჩრდილოეთით ცაგერის ეპარქია.

XV საუკუნის მეორე ნახევარში გურიაში ადგილობრივი საეკლესიო ორგანიზაცია შეიქმნა და იგი ქუთაისის საკათედრო ტაძარს ჩამოშორდა. გურიაში შეიქმნა შემოქმედის, ჯუმათისა და ხინოს კათედრები. თუმცა ქუთაისის კათედრა გურიაში სოფელ ბახვსა და ზოგ სოფელს მაინც ინარჩუნებდა.

 

 

 

ამდენად ქუთაისის საეპისკოპოსოს საზღვრები სხვადასხვა საუკუნეში აქტიურად იცვლებოდა.

ბაგრატის ტაძარში დაკრძალულია ერთიანი საქართველოს მეორე მეფე გიორგი I (104-1027), ვარაუდობენ რომ აქვე უნდა იყოს დაკრძალული ჰერეთის დედოფალი დინარა და ბაგრატ IV-ს პირველი მეუღლე ბიზანტიის იმპერატორის ასული ელენე, საკათალიკოსო ტაძარში განისვენებენ ქუთათელი მღვდელმთავრები.

ჯუანშერის ცნობით, VIII საუკუნის დასაწყისში „ქუთათისის საყდარში დაჰფლენ“ ქართლის დევნილი ერისმთავარი სტეფანოზ II, ცნობილი მეფისა და მოწამის არჩილის მამა.

 

„შემდგომად მიცვალებისა დიდისა გიორგისა, მასვე ჟამსა მეფედ იქმნა“ მისი 9 წლის ვაჟი ბაგრატ IV (1027-1072), სავარაუდოდ მეფე გიორგი დამარხეს ქუთაისის საყდარში და ამავე დროს მეფედ აკურთხეს მისი მცირეწლოვანი ვაჟი-ბაგრატი.

[[1259]] წელს მონღოლთა წინააღმდეგ აჯანყებული დავით ნარინი იძულებული გახდა ქუთაისში გადმოსულიყო: „...ხოლო ვითარ ცნეს აფხაზთა, სუანთა, დადიანმან, ბედიანმან, რაჭის ერისთავმან და სრულიად ლიხთ იმერელთა, შემოკრბეს სიხარულითა დიდითა და მეფედ-ყვეს დავით აფხაზთა, ვიდრე ლიხთამდე“ ანუ ამ წელს მომხდარა დავით ნარინის კურთხევა დასავლეთ საქართველოს მეფედ.

 

 

[[1414]] წელს ქუთაისის საკათედრო ტაძარში მეფედ აკურთხეს ალექსანდრე პირველი კონსტანტინეს ძე. ვახუშტის თქმით: „შემოკრებული იმერ-ამერთა დიდებულთა და კათალიკოზთა და ეპიზკოპოსთაგან ეკურთხა მეფედ მუნ“.