მიხეილ წერეთელი: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
Interwiki
ბმულები და ორთო
ხაზი 1:
[[სურათი:MikhakoTsereteli.gif|thumb|right|180px|მიხაკო წერეთელი]]
<div style="float:right">[[Image:MikhakoTsereteli.gif]]</div>
 
'''მიხეილ (მიხაკო) წერეთელი''' (ფსევდონიმები - "Baton", "მ. სანგალა") (* [[1878]] წლის [[23 დეკემბერი]], სოფ. [[ცხრუკვეთი]] (დღევანდელი [[ჭიათურა|ჭიათურის რაიონი]]) ― † [[1965]] წლის [[2 მარტი]], [[მიუნხენი]]), გამოჩენილი [[ქართველები|ქართველი]] მეცნიერი ძველი აღმოსავლეთის ისტორიის დარგში, ფილოლოგი, პუბლიცისტი, სოციოლოგი, პოლიტიკური და საზოგადო მოღვაწე, პროფესორი, ცნობილი ექიმის, პუბლიცისტისა და საზოგადო მოღვაწის [[წერეთელი, ვასილ|ვასილ წერეთლის]] (1862-1937) უმცროსი ძმა.
 
დაიბადა ზემო [[იმერეთი]]ს ერთ-ერთ ულამაზეს სოფელ ცხრუკვეთში. იგი იყო იმერეთის მეფის [[სოლომონ I]]-ის კარის მოძღვარის '''სვიმონ წერეთლის''' (მისგან იღებს სათავეს '''მოძღვრიშვილ-წერეთელთა''' ცნობილი საგვარეულო) და იმერეთის მეფის [[დავით II, გიორგი VII-ის ძე|დავით II]]-ის ასულის '''ატატო ბაგრატიონის''' პირდაპირი შთამომავალი იყო.
 
===განათლება===
მიხეილ წერეთელმა [[1898]] წელს დაამთავრა [[ქუთაისი|ქუთაისის]] კლასიკური გიმნაზია. იმავე წელს ჩჩაირიცხაჩაირიცხა [[კიევი|კიევის]] უნივერსიტეტში, საიდანაც გარიცხეს [[1899]] წელს, აქტიური პოლიტიკური მოღვაწეობისათვის. შემდეგ სწავლობდა [[სორბონის უნივერსიტეტი|სორბონის]] და [[ჟენევაჟენევის უნივერსიტეტი|ჟენევის]] უნივერსიტეტებში. [[1912]] წელს დაამთავრა [[ჰაიდელბერგი|ჰაიდელბერგის]] ([[გერმანია]]) უნივერსიტეტის ისტორია-ფილოლოგიის ფაკულტეტი ძველი აღმოსავლეთის ისტორიის განხრით.
 
===მოღვაწეობა===
მიხეილ წერეთელმა [[1898]] წელს დაამთავრა [[ქუთაისი]]ს კლასიკური გიმნაზია. იმავე წელს ჩჩაირიცხა [[კიევი]]ს უნივერსიტეტში, საიდანაც გარიცხეს [[1899]] წელს, აქტიური პოლიტიკური მოღვაწეობისათვის. შემდეგ სწავლობდა [[სორბონის უნივერსიტეტი|სორბონის]] და [[ჟენევა|ჟენევის]] უნივერსიტეტებში. [[1912]] წელს დაამთავრა [[ჰაიდელბერგი]]ს ([[გერმანია]]) უნივერსიტეტის ისტორია-ფილოლოგიის ფაკულტეტი ძველი აღმოსავლეთის ისტორიის განხრით.
 
[[1900]]-[[1907]] წლებში მ. წერეთელი ცხოვრობდა და მოღვაწეობდა [[საფრანგეთი|საფრანგეთსა]] და [[შვეიცარია|შვეიცარიაში]]ში. აქტიურად იყო ჩაბმული ანარქისტულ საქმიანობაში. ახლო ურთიერთობა ჰქონდა [[ჩერქეზიშვილი, ვარლამ|ვარლამ ჩერქეზიშვილთან]], პ. კროპოტკინთან და საერთაშორისო ანარქისტული მოძრაობის სხვა ლიდერებთან. ამასთან, ეწეოდა ნაყოფიერ პუბლიცისტურ მოღვაწეობას. ფსევდონიმებით "Baton" და "მ. სანგალა" წერილებს აქვეყნებდა როგორც ქართულ, ისე უცხოეთის პერიოდულ პრესაში.
===სამეცნიერო, პოლიტიკური და საზოგადოებრივი მოღვაწეობა===
 
[[1900]]-[[1907]] წლებში მ. წერეთელი ცხოვრობდა და მოღვაწეობდა [[საფრანგეთი|საფრანგეთსა]] და [[შვეიცარია]]ში. აქტიურად იყო ჩაბმული ანარქისტულ საქმიანობაში. ახლო ურთიერთობა ჰქონდა [[ჩერქეზიშვილი, ვარლამ|ვარლამ ჩერქეზიშვილთან]], პ. კროპოტკინთან და საერთაშორისო ანარქისტული მოძრაობის სხვა ლიდერებთან. ამასთან, ეწეოდა ნაყოფიერ პუბლიცისტურ მოღვაწეობას. ფსევდონიმებით "Baton" და "მ. სანგალა" წერილებს აქვეყნებდა როგორც ქართულ, ისე უცხოეთის პერიოდულ პრესაში.
 
[[1904]] წელს იგი შეუერთდა ქართველ სოციალ-ფედერალისტთა ჯგუფს [[დეკანოზიშვილი, გიორგი|გიორგი დეკანოზიშვილის]] ხელმძღვანელობით. ეს ჯგუფი მოღვაწეობდა [[პარიზი|პარიზში]]. აქ გამოდიოდა მათი გაზეთები "საქართველო" და "La Georgie". იმავე წელს წერეთელმა მონაწილეობა მიიღო რუსეთის იმპერიის რევოლუციური ჯგუფების ინტერპარტიულ კონფერენციაში, რომელიც გაიმართა პარიზში.
 
[[1907]] წელს მ. წერეთელი [[საქართველო|საქართველოში]]ში დაბრუნდა. მცირე ხნის შემდეგ, იმავე წლის 30 აგვისტოს, საქართველოში დატრიალდა უდიდესი ტრაგედია დატრიალდა - [[წიწამური|წიწამურთან]] ვერაგულად იქნამოკლულ მოკლულიიქნა დიდი [[ჭავჭავაძე, ილია|ილია ჭავჭავაძე]] (1837-1907). გაზეთის "ისარი" [[1907]] წლის [[2 სექტემბერი|2 სექტემბრის]] ნომერში გამოქვეყნდა მ. წერეთლის ცნობილი წერილი "კაცია ადამიანი?!". ქართველი საზოგადოებისთვის კარგად არის ცნობილი სიტყვა, რომელიც მან წარმოსთქვა ილიას დაკრძალვაზე. როგორც სტატია, ისე სიტყვა იმავე წლის დამლევს გამოქვეყნდა მემორიალურ კრებულში "ილია ჭავჭავაძის სიკვდილი და დასაფლავება".
 
[[1909]] წელს თბილისში გამოიცა მ. წერეთლის უაღრესად მნიშვნელოვანი სოციოლოგიური გამოკვლევა "ერი და კაცობრიობა".
 
[[1910]] წელს იგი სიტყვით გამოვიდა [[ლონდონი|ლონდონის]] ჩაგრულ ერთა ყრილობაზე.
 
[[1914]] წელს მიხეილ წერეთელმა მოიპოვა ჰაიდელბერგის უნივერსიტეტის დოქტორის ხარისხი [[ასირიოლოგია|ასირიოლოგიაში]]. სადისერტაციო ნაშრომი იმავე წელს ცალკე წიგნად გამოიცა ხსენებული უნივერსიტეტის მიერ.
 
[[1912]] წელს მან გამოაქვეყნა თავისი ცნობილი გამოკვლევა "სუმერული და ქართული", რომელიც მოგვიანებით გამოქვეყნდა ინგლისურ და ფრანგულ ენებზე.
 
[[1916]] წელს იგი მონაწილეობდა [[ლოზანა|ლოზანაში]]ში გამართულ ჩაგრულ ერთა ყრილობაში. იმავე წელს ფრანგულ ენაზე გამოიცა მისი წიგნი კავკასიის ეთნიკური და კულტურული განვითარების საკვანძო საკითხების შესახებ.
 
[[1913]]-[[1916]] წლებში [[დიდი ბრიტანეთი|დიდი ბრიტანეთისა]]სა და [[ირლანდია|ირლანდიის]] სამეფო სააზიო საზოგადოების შრომების რამდენიმე ნომერში გამოქვეყნდა მ. წერეთლის ნაშრომი "სუმერელები და ქართველები". არჩეული იყო აღნიშნული საზოგადოების ნამდვილ წევრად.
 
[[1914]]-[[1918]] წლებში მიხეილ წერეთელი იყო საზღვარგარეთ მოქმედი მეტად მნიშვნელოვანი ორგანიზაციის - "საქართველოს დამოუკიდებლობის კომიტეტი"-ს ერთ-ერთი ხელმძღვანელი.
 
[[1918]]-[[1919]] წლებში იგი იყო [[საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა|საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის]] დიპლომატიური მისიების ხელმძღვანელი [[გერმანია|გერმანიაში]]ში და [[სკანდინავია|სკანდინავიის ქვეყნებში]].
 
[[1919]]-[[1920]] წლებში მიხეილ წერეთელი იყო [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს პროფესორი ასირიოლოგიასა და ძველი აღმოსავლეთის ისტორიაში.
Line 37 ⟶ 36:
[[1921]] წლის თებერვალ-მარტში ბოლშევიკურმა [[რუსეთი|რუსეთმა]] მოახდინა საქართველოს ოკუპაცია. მ. წერეთელი იძულებული იყო სამუდამოდ დაეტოვებინა სამშობლო.
 
[[1922]]-[[1945]] წლებში იგი იყო ჯერ [[ბრიუსელი|ბრიუსელის]] უნივერსიტეტის (1922-1933), შემდეგ კი [[ბერლინი|ბერლინის]] ჰუმბოლდტის სახელობის უნივერსიტეტის (1933-1945) პროფესორი.
 
[[1920]]-იანი წლების პირველ ნახევარში [[სტამბოლი|სტამბოლის]] ([[კონსტანტინოპოლი]]) ქართველ კათოლიკეთა სავანესთან არსებულმა გამომცემლობამ გამოსცა მ. წერეთლის მიერ ნათარგმნი "გილგამეშიანი" და მისი მონოგრაფიული გამოკვლევა "ხეთის ქვეყანა".
 
[[1926]] წლიდან [[1940]]-იანი წლების დამლევამდე იგი იყო ქართული პატრიოტული პოლიტიკური ორგანიზაციის "თეთრი გიორგი"-ს ერთ-ერთი ლიდერი.
Line 45 ⟶ 44:
[[1929]] წელს ჰაიდელბერგის უნივერსიტეტმა გერმანულ ენაზე გამოსცა წერეთლის მონოგრაფია "ახლადაღმოჩენილი ქალდეური წარწერები".
 
[[1933]]-[[1953]] წლებში საერთაშორისო სამეცნიერო ჟურნალის "რევიუ დ'ასირიოლოჟი" (ბელგია) ნომრებში გამოქვეყნდა მისი სტატიების სერია [[ურარტუ|ურარტუს]] ისტორიის საკითხებზე. მ. წერეთელი არჩეული იყო ამ ჟურნალის სარედაქციო საბჭოს წევრად.
 
[[1933]] წელს ბერლინში გამოიცა [[ორბელიანი, სულხან-საბა|სულხან-საბა ორბელიანიორბელიანის]] ცნობილი თხზულების "სიბრძნე სიცრუისა" მიხეილ წერეთლისეული გერმანული თარგმანი.
 
მეორე მსოფლიო ომის წლებში მ. წერეთელი იყო გერმანიაში მოქმედი "ქართული სამოკავშირეო კომიტეტი"-ს ერთ-ერთი ხელმძღვანელი. ამ კომიტეტის ძალისხმევით გერმანიის საკონცენტრაციო ბანაკებიდან გათავისუფლდა ასობით ქართველი სამხედრო ტყვე. გარდა ამისა, [[1942]] წელს იგი იყო ერთ-ერთი მოთავე ქართული პატრიოტული პოლიტიკური ორგანიზაციის "ქართველ ტრადიციონალისტთა კავშირი"-ს დაფუძნებისა.
Line 61 ⟶ 60:
[[კატეგორია:ქართველები]]
[[კატეგორია:ქართველი პოლიტიკოსები]]
[[კატეგორია:ქართველი ენათმეცნიერები]]
[[კატეგორია:დაბადებული 1878]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 1965]]