ლგბტ მოძრაობა: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შეუმოწმებელი ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary |
|||
ხაზი 2:
{{გასწორება}}
[[File:Gay Rights demonstration, NYC 1976.jpg|thumb|Gay rights demonstration in [[New York City]], 1976.]]
'''ლესბოსელი, გეი, ბისექსუალი და ტრანსგენდერი (ლგბტ) სოციალური მოძრაობა''' , რომელიც იბრძვის [[ლგბტ]] ხალხის თანასწორობისათვის სოციუმში . ამ მოძრაობას , რომელშიც გაერთიანებული არიან ლგბტ ადამიანები და მათი მოკავშირეები, აქტივობების დიდი ისტორია აქვს, რასაც ზოგადად ვეძახით ლგბტ უფლებებს , ხანდახან ასევე მოიხსენიებენ როგორც [[გეი]] უფლებებს ან [[ლესბოსელი]] და გეი უფლებებს. აგრეთვე უნდა აღინიშნოს , რომ არ არსებობს ისეთი ორგანიზაცია , რომელიც ყველა ლგბტ ხალხს წარმოადგენდეს და მათ ინტერესებს გამოხატავდეს. ლგბტ უფლებების დამცველი უამრავი ორგანიზაცია არის ამჟამად მსოფლიოში. ამ ორგანიზაციების მთავარ დეკლარირებულ მიზნად შეიძლება ჩაითვალოს სოციალური თანასწორობა ლგბტ ადამიანებისთვის. ასევე ზოგიერთი ორგანიზაცია ფოკუსირებულია [[ლგბტ]] თემების დაარსებაზე ან მუშაობენ ლიბერალური ღირებულებების ჩამოყალიბებაში სხვა ქვეყნების სოციუმში, რომელთაც გაუცნობიერებელი შიში აქვთ ბიფობიის, ჰომოფობიის და ტრანფობიის. ეს ორგანიზაციები ჩართულნი არიან პოლიტიკურდა კულტურულ აქტივიზმში , რომელიც მოიცავს ლობირებას , ქუჩის მსვლელობებს, სოციალური ჯგუფების ჩამოყალიბებას, მედიას, ხელოვნებას და კვლევებს
== მიმოხილვა ==
[[File:IdahoStatehousehouseLGBTProtest.jpg|thumb|An LGBT protest at the [[Idaho State Capitol|Idaho statehouse]] in 2014.]]
სოციოლოგი მერი ბერნსტეინი წერს: " ლესბოსელი და გეი მოძრაობების კულტურული მიზნები მოიცავს ( მაგრამ არ არის ლიმიტირებული) მასკულინურობის და ფემინურობის დომინანტური კონსტრუქციების , და უპირველესად ჰეტერონორმატიული ოჯახის უპირატესობის ეჭვქვეშ დაყენებას, [[ჰომოფობიის]] წინააღმდეგ ბრძოლას. პოლიტიკური მიღწევები კი , კანონების შეცვლას იმ მიზნით რომ მიღწეულ იქნას ახალი უფლებები, ბენეფიტები და ზიანისგან მეტი დაცულობა. ბერნსტეინი ხაზს უსვამს იმას, რომ აქტივისტების მიზანს წარმოადგენს ორივე - სამოქალაქო და პოლიტიკურ სფეროებში წარმატების მიღწევას .
სხვა სოციალური მოძრაობების მსგავსად კონფლიქტი არსებობს ლგბტ მოძრაობებს შიგნითაც. განსაკუთრებით იმასთან დაკავშირებით თუ ზუსტად საზოგადოების რომელი ნაწილის ინტერესებს წარმოადგენენ ეს მოძრაობები. დებატები ასევე მიმდინარეობს იმასთან დაკავშირებითაც თუ რამდენად საერთო ინტერესებს იზიარებენ [[გეი]], [[ლესბოსელი]], [[ბისექსუალი]], [[ტრანსსექსუალი]], [[ინტერსექსუალი]] და სხვა ადამიანები და არსებობს თუ რა მათი ერთად მუშაობის აუცილებლობა.
[[ლგბტ]] მოძრაობები ხშირად იზიარებდნენ იდენტობის პოლიტიკას, რომელიც გეი, ლესბოსელ , ბისექსუალ და
ასევე , გარკვეული მოძრაობები აკრიტიკებენ იდენტობის პოლიტიკას და მიიჩნევენ რომ იდენტობის პოლიტიკა არის ლიმიტირებული და სხვა ორიენტაციის თუ გენდერის მქონე ადამიანები არ ხვდებიან მასში. ქვიარ მოძრაობა მიიჩნევს, რომ გეი და ლესბოსელი კატეგორიები შეზღუდულია და აუცილებელია მათი დეკონსტრუქცია
== ისტორია ==
ლგბტ მოძრაობების ერთ-ერთ მთავარ საწყისად სტოუნოულის ჯანყი ითვლება .
[[1950-1960]]-იან წლების ამერიკაში, ღიად ლგბტ ადამიანებს ძალზე ცოტა დაწესებულება მიესალმებოდა. ძირითადად, ეს იყო [[გეი]] ბარები. ერთ-ერთი მათგანი, [[Stonewall Inn]], ისევე, როგორც ბევრი სხვა მსგავსი დაწესებულება, მაფიას ეკუთვნოდა. იგი პოპულარობით სარგებლობდა ლგბტ თემის უღარიბეს და ყველაზე მარგინალიზებულ წარმომადგენლებში: დრეგ-ქვინებში, ტრანსგენდერებში, ჰასტლერებსა და უსახლკარო ახალგაზრდობაში.
კრისტოფერ-სტრიტზე მდებარე ბარი Stonewall Inn, ჯენოვეზეს ოჯახს ეკუთვნოდა. 1966 წელს, ოჯახის სამმა წევრმა რესტორანი Stonewall Inn გეი ბარად გადააკეთა და მასში $3500 დააბანდა. კვირაში ერთხელ, აქედან პოლიციელს ნაღდი ფულის პაკეტი მიჰქონდა. Stonewall Inn-ს არ გააჩნდა სპირტიანი სასმელის გაყიდვის ლიცენზია, ბარში არ იყო წყალგაყვანილობა და ჭიქები სპეციალურ ჭურჭელში ირეცხებოდა. ასევე, ბარს არ გააჩნდა სახანძრო გასასვლელები. ეს იყო ერთადერთი ადგილი ნიუ-იორკში, სადაც გეებს ერთად ცეკვა თავისუფლად შეეძლოთ (თავდაპირველად,Stonewall Inn საცეკვაო კლუბი იყო).
[[1969]] წლიდან, ბარის სტუმრებს კართან დაცვის თანამშრომელი ხვდებოდა, რომელიც მომხდურს კარის ჭუჭრუტანიდან ამოწმებდა. უპირველეს ყოვლისა, ბარის სტუმრები უნდა ყოფილიყვნენ 18 წელზე უფროსები. არასასურველი სტუმრების, ანუ გადაცმული პოლიციელების, ვიზიტის თავიდან ასაცილებლად, დაცვა ან მუდმივ კლიენტებს უშვებდა შიგნით, ან აშკარად გეი გარეგნობის ადამიანებს. დასვენების დღეებში, შესასვლელი ბილეთების ფასი $3 იყო. ბარის უკანა ნაწილს სტუმრობდნენ გრიმიანი, გრძელთმიანი და ქალად გადაცმული კაცები. Stonewall Inn-ის კლიენტებიც ძირითადად კაცები იყვნენ, 18-დან 30 წლამდე.
გეი ბარებზე პოლიციის რეიდები საშუალოდ თვეში ერთხელ ხდებოდა. ბევრი ბარი ალკოჰოლის შესანახად საიდუმლო სამალავებით იყო აღჭურვილი. მეექვსე ოლქის ადმინისტრაცია ბარის ხელმძღვანელობას ადრევე აფრთხილებდა მოსალოდნელ რეიდზე, რომელიც, როგორც წესი, საკმაოდ ადრე, ხალხის მოსვლამდე, ტარდებოდა, რათა ღამით ბარი მუშაობის ჩვეულ რეჟიმს დაბრუნებოდა. პირადობის დამადასტურებელი საბუთების არმქონე კლიენტებს აპატიმრებდნენ, ხოლო დანარჩენებს უხმაუროდ უშვებდნენ. ქალები ვალდებულნი იყვნენ, ქალის სამოსის მინიმუმ სამი ელემენტი ეტარებინათ. წინააღმდეგ შემთხვევაში, მათაც დაპატიმრება ელოდათ, ისევე, როგორც ბარის თანამშრომლებსა და ხელმძღვანელობას.
[[1969]] წლის 28 ივნისს, შაბათს, ღამის 1:20-ზე, სამოქალაქო სამოსში გამოწყობილი ოთხი პოლიციელი, ორ უნიფორმიან პატრულთან, ინსპექტორის მოადგილე სეიმურ პაინთან და დეტექტივ ჩარლზ სმიტთან ერთად, სიტყვებით: „პოლიციის შემოწმებაა!“ – ბარ Stonewall Inn-ში შევიდა. მანამდე, მათ მთელი საღამო გაატარეს ბარში, რათა მისი კლიენტების „უწესო ქმედებები“ დაეფიქსირებინათ. მათი ბრძანებით, ბარის მფლობელებმა მუსიკა და სინათლე გამორთეს. იმ საღამოს, ბარში დაახლოებით ორასამდე ადამიანი იმყოფებოდა. პოლიციის რეიდში მოყოლილმა დაბნეულმა კლიენტებმა საპირფარეშოს ფანჯრიდან გაპარვა სცადეს, მაგრამ პოლიციამ ყველა გასასვლელი გადაკეტა.
რეიდი ჩვეული წესით მიმდინარეობდა: ყველა სტუმარი უნდა ჩაემწკრივებინათ, შეემოწმებინათ მათი დოკუმენტები და ნამდვილი სქესი, და საპირისპირო სქესის სამოსში გამოწყობილები დაეპატიმრებინათ. ტრანსგენდერი ქალი მარია რიტერი (Maria Ritter), რომელსაც საბუთებში სტივ რიტერი ეწერა, იხსენებს: „ყველაზე მეტად იმის მეშინოდა, რომ დამაპატიმრებდნენ, რომ ჩემს კაბიან ფოტოს გაზეთში გამოაჭენებდნენ, და ამ ყველაფერს დედაჩემი ნახავდა!“. პოლიციელები ბარის კლიენტებს მუდმივად შეურაცხყოფდნენ, ვითარება თანდათან უკიდურესად იძაბებოდა.
პოლიციამ მთელს ალკოჰოლს კონფისკაცია გაუკეთა. ამოღებულ იქნა 28 ყუთი ლუდი და 19 ბოთლი მაგარი სპირტიანი სასმელი. კლიენტები, რომლებიც არ დააპატიმრეს, წინა კარიდან გაუშვეს. მაგრამ, იმ ღამეს ისინი ჩვეულებისამებრ შინ არ წასულან. ამის ნაცვლად, ისინი ქუჩაში, ბარის შესასვლელთან შეიკრიბნენ. რამდენიმე წუთში, იქ 150-მდე ადამიანი მოგროვდა.
ხაზი 26:
მოვლენის თვითმხილველები იხსენებენ, რომ ამბოხს არ ჰყავდა ლიდერი და ორგანიზატორი. ყველაფერი სპონტანურად მოხდა. მაიკლ ფეიდერი (Michael Fader) იხსენებს: „ყველანი ერთდროულად მივხვდით, რომ მოთმინების ფიალა გადაგვევსო. ამდენი წლის დამცირებისა და შეურაცხყოფის შემდეგ, ერთდროულად ყველას მოუვიდა თავში, რომ იმ ღამეს თავისი პროტესტი უნდა გამოეთქვა, და ეს არ იყო ორგანიზებული ქმედება… ყველანი ვგრძნობდით, რომ უკან დასახევი გზა მოჭრილი იყო. ამდენ განსხვავებულ ადამიანს, ერთი რამ აერთიანებდა – პოლიციის აღვირახსნილობასთან შეუგუებლობა. ჩვენ თავისუფლების დაბრუნებას შევეცადეთ. ღამეში დამალვას არ ვაპირებდით. თითქოს ჰაერში რაღაც დაქროდა. ეს თავისუფლების სული იყო. მივხვდით, რომ მისთვის უნდა გვებრძოლა. უკან დახევას არავინ აპირებდა“.
ბარში მოლოტოვის კოქტეილებიც კი ფეთქდებოდა. „მთელი ეს წლები ნეხვივით გვექცეოდით? ახლა თქვენი ჯერია!“, – სკანდირებდნენ პროტესტანტები. პოლიციამ ხალხის დაშლა სახანძრო ქაფით სცადა, მაგრამ მილში წნევა დაბალი იყო და შესხურებულმა წყალმა ადამიანები კიდევ უფრო გააშმაგა. როდესაც ისინი ბარში შეიჭრნენ, იქ მათ შეიარაღებული პოლიციელები დახვდნენ. ვითარება უკიდურესად დაიძაბა. პოლიციელებმა მეამბოხეებს იარაღი დაუმიზნეს, მათ კი საპასუხოდ ბარს ბენზინი გადაასხეს და გადაწვეს. ხანძრის ლოკალიზება ადგილზე მისულმა სახანძრომ მოახდინა. საერთო ჯამში, ალყა დაახლოებით 45 წუთი გრძელდებოდა.
შემთხვევის ადგილზე პოლიციამ დამატებითი ძალები შემოიმტკიცა – ქვედანაყოფი, სახელწოდებით „ტაქტიკური საპატრულო ჯგუფი“, რომელიც ვიეტნამის ომის საწინააღმდეგო პროტესტების დროს გამოიყენებოდა. ქვედანაყოფის მიზანი ხალხის დაშლა იყო, თუმცა მან ეს ვერ მოახერხა – მომხვდურებს დამხვდურებმა ქვებისა და სხვა საგნების სეტყვა დაატეხეს თავს. [[ბობ კოლერი]] (Bob Kohler), რომელიც იმ ღამეს ძაღლს ასეირნებდა, იხსენებს: „არეულობა უამრავი მინახავს, მაგრამ გეები იმ ღამეს ნამდვილად ზღვარს გადავიდნენ. პოლიციელები სრულიად პატივაყრილები იყვნენ. აქამდე მსგავსი რამ არ მომხდარა. ისინი ასეთ წინააღმდეგობას არასოდეს წაწყდომიან, მით უმეტეს – ქალად გადაცმული კაცებისგან. ამან ისინი იმ დონეზე გააცოფა, რომ მათ სახეებზე ადვილად შეამჩნევდით ამ ადამიანების დახოცვის მზაობას“.
პოლიცია პროტესტანტებისგან ქუჩის გაწმენდას შეეცადა, მაგრამ ეს უკანასკნელნი არ ნებდებოდნენ. ისინი ღიად დასცინოდნენ და აჯავრებდნენ სამართალდამცავებს. ხალხის უმართავი ტალღა მეშვიდე ავენიუსკენ დაიძრა, მან კრისტოფერ-სტრიტი გადაკეტა.
პოლიციასთან შეტაკება დილის 4 საათამდე გაგრძელდა. მომდევნო დილით, ადამიანები კრისტოფერ-პარკში ისხდნენ და ვერ იჯერებდნენ წუხანდელი ღამის ამბებს. სამარისებური სიჩუმე იდგა, თუმცა ჰაერში კვლავ იგრძნობოდა დაძაბულობა. ღამის არეულობების შედეგად, 13 ადამიანი დააპატიმრეს. ოთხმა პოლიციელმა და პროტესტანტთა დაუდგენელმა რაოდენობამ, სხეულის დაზიანებები მიიღო, Stonewall Inn კი პრაქტიკულად გაცამტვერდა. მომავალ ღამეს, პაინს ბარში მისვლა და მისი დახურვა ჰქონდა განზრახული.
არეულობის დროს, კრეიგ როდველმა (Craig Rodwell), წიგნის მაღაზიის მფლობელმა, დარეკა გაზეთებში: New York Times, New York Post და New York Daily News, და მომხდარის შესახებ შეატყობინა. ახალი ამბავი უცებ გავრცელდა.
მომდევნო ღამით, არეულობებმა კრისტოფერ-სტრიტზე კიდევ უფრო დიდი ძალით იფეთქა. Stonewall Inn-ს დაუბრუნდნენ წინა ღამის ვიზიტორები, და ამჯერად მათ გამვლელები და ტურისტები შეუერთდნენ. ათასობით ადამიანი შეიკრიბა ბარის წინ, რომელიც კვლავ გაიღო. ქუჩაზე დიდი საცობი შეიქმნა. პროტესტანტთა ტალღამ ალყა შემოარტყა ავტობუსებსა და ავტომობილებს მხოლოდ იმ შემთხვევაში ატარებდნენ, თუ მათი მფლობელები მათ მხარდაჭერას გამოხატავდნენ ან ქამინგ აუთს გააკეთებდნენ. ქუჩაზე ნაგვის ურნების დაწვა დაიწყეს. შემთხვევის ადგილზე კვლავ გამოჩნდა „ტაქტიკური საპატრულო ჯგუფი“. უწესრიგობები დილის 4 საათამდე გაგრძელდა.
ორშაბათს და სამშაბათს, წვიმის გამო, გრინვიჩ-ვილიჯზე სიტუაცია რამდენადმე განიმუხტა. კრეიგ როდველმა და მისმა პარტნიორმა ფრედ სერჯენტმა, ამით ისარგებლეს და 5000 ფურცელი გაავრცელეს მოთხოვნით: „გეი ბარებს მოვაცილოთ მაფია და პოლიციელები!“. ფურცლებზე დატანილი იყო [[Stonewall Inn]]-ისა და მაფიის საკუთრებაში მყოფი სხვა გეი ბარების ბოიკოტირებისა და საზოგადოებრივი წნეხის მერიაზე განხორციელებისკენ მოწოდება, ასევე „პოლიციის თავაშვებულობის“ ალაგმვის მოთხოვნა.
ოთხშაბათს, კრისტოფერ-სტრიტზე არეულობები განახლდა მას შემდეგ, რაც Village Voice-ის ჟურნალისტებმა ჰოვარდ სმიტმა და ლუსიან ტრესკოტმა ამბოხის მონაწილეთა მისამართით შეურაცხმყოფელი გამოთქმები გამოიყენეს: «forces of faggotry“, «Sunday fag follies», «limp wrists». ამჯერად, პროტესტანტთა რისხვა თავს გაზეთის რედაქციას დაატყდა. ამასობაში, მათ რიცხვს კიდევ 1000 ადამიანი შეემატა. ოთხშაბათ საღამოს გაჩაღებული მორიგი შეტაკებები ერთი საათის მანძილზე გაგრძელდა. იმ საღამოს, 5 ადამიანი დააპატიმრეს.
Stonewall Inn-მა არეულობების შემდეგ რამდენიმე კვირას გასტანა. [[1969 ]]წლის ოქტომბერში, რაიონში მკვეთრად გაძვირდა საიჯარო გადასახადი, რის გამოც დაიკეტა.
[[1970]] წლის 28 ივნისს, გრინვიჩ-ვილიჯზე, სტოუნვოლის ამბოხის ერთი წლისთავი აღნიშნეს – „კრისტოფერ-სტრიტის გათავისუფლების დღე“ – ისტორიაში პირველი [[გეი]] პრაიდი. ნიუ-იორკის მხარდამხარ, სტოუნვოლის მოვლენების წლისთავი აღნიშნეს ლოს-ანჯელესსა და ჩიკაგოში. მომდევნო წელს, გეი პრაიდი გაიმართა ბოსტონში, დალასში, მილუოკიში, ლონდონში, პარიზში, დასავლეთ ბერლინში, სტოკჰოლმში. [[1972]] წელს მათ რიცხვს ატლანტა, ბუფალო, დეტროიტი, ვაშინგტონი, მაიამი, სან-ფრანცისკო და ფილადელფია შეუერთდა.
ფრენკ კამენი მალე მიხვდა სტოუნვოლის ამბოხის ცვლილებათა არსს. 50-იანი წლების გეი აქტივისტს სჯეროდა, რომ მშვიდობით ცხოვრების საუკეთესო ხერხია ჰეტეროსექსუალების დარწმუნება, რომ გეები მათგან არაფრით არ განსხვავდებიან. როდესაც მან და სხვა აქტივისტებმა თეთრი სახლის პიკეტირება განიზრახეს, მათი მიზანი იყო უფლებებისთვის მშვიდობიანი ბრძოლის ეფექტიანობის დამტკიცება. სტოუნვოლის მოვლენების შემდეგ კი, მან განაცხადა: „როდესაც დარბევები მოხდა, ქვეყანაში სულ 50-60 გეი ჯგუფი იყო. ერთი წლის შემდეგ კი, მათი რიცხვი 1000-მდე გაიზარდა, ორ წელიწადში – 2500-ს მიაღწია“.
ბევრ აქტივისტს მიაჩნია, რომ სტოუნვოლის ამბოხი მხოლოდ გეი განმათავისუფლებელი მოძრაობის დასაბამია, არამედ – [[გეი]] პრაიდისა და თანამედროვე ლგბტ ადამიანების უფლებებისთვის ბრძოლის ფუნდამენტი, რომელზეც დღეს ამერიკის შეერთებულ შტატებში [[ლგბტ]] ადამიანებისადმი დამოკიდებულება და პატივისცემაა აგებული.
== 21-ე საუკუნე ==
ჰოლანდია იყო პირველი ქვეყანა , რომელმაც დაუშვა ერთი სქესის მქონე პირების ქორწინება [[2001]] წელს. [[2015]] - წლისთვის კი ასევე სხვა ქვეყნებშიც უკვე დაკანონდა ერთსქესიანთა ქორწინება , ესენია : შვედეთი, არგენტინა, ბელგია, კანადა, ნორვეგია , სამხერთ აფრიკა, ესპანეთი, პორტუგალია, დანია, ურუგვაი, ბრაზილია, საფრანგეთი, ახალი ზელანდია, მექსიკა, ირლანდია და ამერიკის შეერთებული შტატები. ამ პერიოდის განმავლვობაში ზოგიერთი მუნიციპალიტეტი ადგენდა კანონებს ჰომოსექსუალუების წინააღმდეგ . სასამართლოს მიერ სოდომის კანონი 14 შტატში გაუქმდა , ხოლო 50 შტატში თანხმობაზე დაფუძნებული ჰომოსექსუალური სქესობრივი კავშირი ლეგალურად იქნა აღიარებული რაც მნიშვნელოვანი წინგადადგმული ნაბიჯია ლგბტ აქტივიზმის კუთხით .
1993 წელს ამერიკის სამხედრო სამსახურში ჰომოსექსუალ ადამიანებს ეკრძალებოდათ მსახურება, რომელიც [[2010]] წელს გაუქმდა. ეს იმას ნიშნავდა , რომ გეი და ლესბოსელ ადამიანებს შეეძლოთ აღარ დაემალათ თავიანთი ორიენტაცია და არ ჰქონოდათ დასჯის შიში თავიანთი ორიენტაციის გამო. [[2015]] წლსი 26 ივნის ამერიკის მთავარმა სასამართლომ 5 ხმით 4ის წინააღმდეგ კონსტიტუციურად დაამტკიცა ერთი სქესის მქონე ადამიანების ქორწინება ყველა შტატში. ამჟამად ამერიკა მე- 17 ქვეყანააიმ ქვეყნების რიგში, სადაც ჰომოსექსუალ წყვილებს შორის ქოწინება დაკანონებულია.
== სქოლიო ==
| |||