ვიკიპედია

სეიშელის კუნძულები: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა
[შემოწმებული ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
← წინა ცვლილებაშემდეგი ცვლილება →
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ვიზუალურივიკიტექსტი
No edit summary
No edit summary
ხაზი 56:
'''სეიშელის კუნძულები''' ([[სეიშელის კრეოლი]] Repiblik Sesel, {{lang-fr|République des Seychelles}}, {{lang-en|Republic of Seychelles}}) — კუნძულოვანი სახელმწიფო [[აღმოსავლეთი აფრიკა|აღმოსავლეთ აფრიკაში]], [[ინდოეთის ოკეანე|ინდოეთის ოკეანის]] [[დასავლეთი|დასავლეთ]] ნაწილში, კუნძულ [[მადაგასკარი]]ს [[ჩრდილოეთი]]თ და [[ეკვატორი]]დან ცოტათი [[სამხრეთი]]თ. [[აფრიკა|აფრიკის]] სანაპიროდან დაშორებულია 1600 [[კილომეტრი]]თ. სეიშელის კუნძულები ტროპიკული მცენარეულობის სამშობლოა. ქვეყანა მდებარეობს სამხრეთ განედის 4°-11°-სა და აღმოსავლეთ გრძედის 46°-56°-ს შორის. სეიშელის ძირითადი კუნძულები განლაგებულია [[კენია|კენიიდან]] [[აღმოსავლეთი]]თ 1600 [[კილომეტრი|კილომეტრზე]] და [[მადაგასკარი]]დან [[ჩრდილოეთი]]თ 1100 [[კილომეტრი|კილომეტრზე]].
 
ქვეყნის შემადგენლობაში შედის 100-ზე ცოტა მეტი [[კუნძული]], მათგან მხოლოდ 33-ია დასახლებული. [[ფართობი]] — 455 კმ². ყველაზე დიდი კუნძული — [[მაე]] (142 კმ²). მასზე მდებარეობს სახელმწიფოს დედაქალაქი — [[ვიქტორია (სეიშელის კუნძულები)|ვიქტორია]] და საერთაშორისო [[აეროპორტი]]. სხვა მსხვილი კუნძულებია — [[სილუეტი (კუნძული)|სილუეტი]], [[პრასლინი]], [[ლა-დიგი]]. ასევე ბევრია მარჯნის მცირე და გრანიტის კუნძულები. 2010 წლის მონაცემებით ქვეყნის მოსახლეობის რაოდენობა შეადგენს 90 945 ადამიანს<ref>[http://www.citypopulation.de/Seychelles_d.html City Population - სეიშელის კუნძულების მოსახლეობის დინამიკა]</ref>.
 
== გეოგრაფია და კლიმატი ==
{{მთავარი|სეიშელის კუნძულების გეოგრაფია}}
[[ფაილი:Se-map.gif|thumb|275პქ|სეიშელის კუნძულების რუკა]]
[[ფაილი:Anse Takamaka-Mahé-Seychelles.jpg|მინი|250პქ]]
[[ფაილი:Seychelles 017.JPG|მარცხნივ|მინი|კუნძულ მაეს სანაპირო]]
არქიპელაგი შედგება სულ100 92ზე მეტი [[კუნძული]]საგან და მარჯნის [[რიფი|რიფებისაგან]], რომელთაგან 4633 დასახლებულია. კუნძულები მდებარეობს [[გრანიტი|გრანიტებითა]] და [[სიენიტი|სიენიტებით]] აგებულ წყალქვეშა მაღლობებზე. წვრილიმომცრო კუნძულები ნაწილობრივ მარჯნისაა. სიმაღლე ზღვის დონიდან 915 [[მეტრი|მეტრამდეა]]. ჰავა სუბეკვატორულია. გეოლოგიურად კუნძულები შედგება გრანიტისა და მარჯნისაგან.
 
[[ფართობი]] — 455 კმ². ყველაზე დიდი კუნძულია [[მაე]] (142 კმ²). მასზე მდებარეობს სახელმწიფოს დედაქალაქი — [[ვიქტორია (სეიშელის კუნძულები)|ვიქტორია]] და საერთაშორისო აეროპორტი. სხვა მსხვილი კუნძულებია — [[პრასლინი]] (45 კმ²), [[სილუეტი (კუნძული)|სილუეტი]], [[ლა-დიგი]] და სხვა. ბევრია ასევე მცირე მარჯნის კუნძული. მოსახლეობის უმეტესი ნაწილი, ასევე ძირითადი სამეურნო სამუშაოები კონცენტრირებულია [[არქიპელაგი]]ს სანაპიროზე. ქვეყნის შიდა რაიონებში შენარჩუნებულია ტყე, სადაც ჭარბობს პალმის იშვიათი სახეობები. ადგილობრივი [[ფლორა]] დიდი ხანია შეიცვალა ქოქოსის პალმებითა და სხვა კულტურული ნარგავებით. შიდა რაიონებში შემორჩენილია მარადმწვანე [[ტროპიკული ტყე]], სადაც ბევრი [[ენდემები]]ა ([[სეიშელის პალმა]]).▼
გრანიტისაგან შედგება 42 კუნძული, რომელთა საერთო [[ფართობი]]ა 243,7 კმ². არქიპელაგის უმაღლესი მწვერვალი მდებარეობს კუნძულ [[მაე]]ზე და მისი სიმაღლეა ზღვის დონიდან 905 [[მეტრი]].
 
[[გეოლოგია|გეოლოგიური]] აგებულების მიხედვით სეიშელის კუნძულები იყოფა [[გრანიტი]]ს ([[მასკარენის პლატო]]ს ნაწილი) და [[მარჯნის კუნძული|მარჯნის]] კუნძულებად, [[გეოგრაფია|გეოგრაფიული]] მნიშვნელობით ის დაყოფილია შიდა (თვითონ სეიშელის, უპირატესად გრანიტული) და გარე (მარჯნის) კუნძულებად.
▲[[ფართობი]] — 455 კმ². ყველაზე დიდი კუნძულია [[მაე]] (142 კმ²). მასზე მდებარეობს სახელმწიფოს დედაქალაქი — [[ვიქტორია (სეიშელის კუნძულები)|ვიქტორია]] და საერთაშორისო აეროპორტი. სხვა მსხვილი კუნძულებია — [[პრასლინი]] (45 კმ²), [[სილუეტი (კუნძული)|სილუეტი]], [[ლა-დიგი]] და სხვა. ბევრია ასევე მცირე მარჯნის კუნძული. მოსახლეობის უმეტესი ნაწილი, ასევე ძირითადი სამეურნო სამუშაოები კონცენტრირებულია [[არქიპელაგი]]ს სანაპიროზე. ქვეყნის შიდა რაიონებში შენარჩუნებულია ტყე, სადაც ჭარბობს პალმის იშვიათი სახეობები. ადგილობრივი [[ფლორა]] დიდი ხანია შეიცვალა ქოქოსის პალმებითა და სხვა კულტურული ნარგავებით. შიდა რაიონებში შემორჩენილია მარადმწვანე [[ტროპიკული ტყე]], სადაც ბევრი [[ენდემები]]ა ([[სეიშელის პალმა]]).
 
გრანიტისაგან შედგება 42 კუნძული, რომელთა საერთო [[ფართობი]]ა 243,7 კმ². აქ შედიან კუნძულები [[მაე]] (142 კმ²), [[პრასლინი]] (45 კმ²), [[სილუეტი (კუნძული)|სილუეტი]], [[ლა-დიგი]] და სხვა. არქიპელაგის უმაღლესი მწვერვალი მდებარეობს კუნძულ [[მაე]]ზე და მისი სიმაღლეა ზღვის დონიდან 905 [[მეტრი]]. გრანიტული აგებულების ყველა კუნძული დაშორებულია კუნძულ მაედან არაუმეტეს 50-70 კმ-ით. არქიპელაგზე დასახლებული პუნქტების უმრავლესობა და ძირითადი სამეურნეო საქმიანობა თავმოყრილია ამ კუნძულების სანაპიროზე.
მარჯნისაგან შედგება 13 კუნძული, რომლებიც ფარქუარის კუნძულებში მდებარეობს. მარჯნის კუნძულების საერთო [[ფართობი]] შეადგენს 211,3 კმ². ზღვის დონიდან 4-8 [[მეტრი]]. იგი არ ინარჩუნებს სინოტივეს, ამიტომ კუნძულებზე ყოველთვის [[გვალვა]]ა.▼
 
გრანიტის ჯგუფის კუნძულების შიდა რაიონებში შენარჩუნებულია [[ტყე]]ები, რომლებშიც ჭარბობს [[პალმები]]ს, [[პანდანუსი|პანდანუსების]], [[გვიმრანაირნი|გვიმრების]] იშვიათი ჯიშები. სანაპირო დაბლობებზე ბუნებრივი ფლორა დიდი ხანია შეცვალა [[ქოქოსის პალმა]]მ და სხვა კულტურულმა ნარგავებმა. შიდა რაიონებში შემორჩენილია მარადმწვანე [[ტროპიკული ტყე]], სადაც ბევრი [[ენდემები]]ა ([[სეიშელის პალმა]]).
ეკვატორული კლიმატის შედეგად, აქ ხარობს მხოლოდ ქოქოსის პალმა. არქიპელაგზე გვხვდება ისეთი [[ენდემები]], რომლებიც სხვაგან არ ბინადრობენ. ენდემურია გიგანტური კუ და [[ფრინველები]].▼
 
▲მარჯნისაგან შედგება 13 კუნძული, რომლებიც [[ფარქუარის კუნძულები|ფარქუარის კუნძულებში]] მდებარეობს. მარჯნის კუნძულების საერთო [[ფართობი]] შეადგენს 211,3 კმ². ზღვის დონიდან 4-8 [[მეტრი]]. ეს კუნძულები ძირითადად შედგება [[კირქვა|კირქვისაგან]] და შედეგად იგი პრაქტიკულად არ ინარჩუნებს სინოტივეს, ამიტომ კუნძულებზე ყოველთვის [[გვალვა]]ა.
 
▲[[ეკვატორული კლიმატისკლიმატური სარტყელი|ეკვატორული კლიმატური სარტყლის]] (მთელი წელიწადი +26 — +28 [[°C]]) შედეგად, აქ ხარობს მხოლოდ ქოქოსის პალმა. მცირე სიძლიერის [[კირქვა|კირქვიან]] [[ნიადაგი|ნიადაგზე]] იზრდება მხოლოდ [[ქოქოსის პალმა]]. არქიპელაგზე გვხვდება ისეთი [[ენდემები]], რომლებიც სხვაგან არ ბინადრობენ. ენდემურია გიგანტური კუ და [[ფრინველები]].
 
არქიპელაგის ხანგრძლივი იზოლაციის გამო სეიშელის მცენარეულ და ცხოველთა სამყაროში საკმაოდ მაღალია [[ენდემები]]ს წილი — [[ფრინველები]]ს, [[ქვეწარმავლები]]ს და [[მცენარეები]]ს, რომლებიც მხოლოდ ამ არქიპელაგზე გვხვდება. [[ჭიანჭველა|ჭიანჭველების]] კუნძულოვანი ენდემური სახეობებს შორისაა: ''[[Prionopelta seychelles]]''<ref name="Overson2015">{{სტატია|ავტორი=Rick Overson, Brian Fisher.|სათაური=Taxonomic revision of the genus Prionopelta (Hymenoptera, Formicidae) in the Malagasy region|წყარო=http://zookeys.pensoft.net/articles.php?id=5421|ენა=en|გამოცემა=ZooKeys|ტიპი=ჟურნალი|ადგილი=Sofia|გამომცემლობა=Pensoft Publishers|issn=1313-2970|წელი=2015|volume=507|pages=115-150}} (09 ივნისი 2015)</ref>, ''[[Camponotus thomasseti]]'', ''[[Solenopsis seychellensis]]'', ''[[Stigmatomma besucheti]]''<ref>Dorow, W. H. O. 1996. Review and bibliography of the ants of the Seychelles. Journal of African Zoology 110 (2): 73-96.</ref>, ''[[Paraparatrechina illusio]]'', ''[[Paraparatrechina luminella]]''<ref>LaPolla, J. S. & Fisher, B.L. 2014. Two new Paraparatrechina (Hymenoptera, Formicidae) species from the Seychelles, with notes on the hypogaeic weissi species-group. ZooKeys 414, 139—155 (doi: 10.3897/zookeys.414.7542)</ref>.
 
[[ნაურუ]]ს პრეზიდენტის განცხადებით, სეიშელი კლიმატის ცვლილების გამო, დატბორვის საშიშროების მხრივ, მეცხრე ადგილზეა მსოფლიოში.<ref>{{cite news|url=http://findarticles.com/p/articles/mi_m0BUE/is_5-6_144/ai_n58473630|work=New York Times Upfront|title=A sinking feeling: why is the president of the tiny Pacific island nation of Nauru so concerned about climate change?|year=2011|archiveurl=http://archive.is/TZ9K|archivedate=2012-07-10}}</ref>
 
=== კლიმატი ===
სეიშელის კუნძულების [[კლიმატი]] ნოტიოა.<ref>{{cite web|url=http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/6268.htm|title=Background Note: Seychelles|author=U.S. Department of State|accessdate=25 May 2010}} ''This article incorporates text from this source, which is in the [[public domain]].''</ref> ტემპერატურა მთელი წლის განმავლობაში მერყეობს. კუნძულ [[მაე]]ზე ჰაერის საშუალო [[ტემპერატურა]] მერყეობს +24–30 °C-ს (75 °F-დან 86-მდე °F-მდე) შორის. ნალექი 2 9002900 მმ წელიწადში. ქალაქ [[ვიქტორია (სეიშელის კუნძულები)|ვიქტორიაში]] კი ეს მაჩვენებელი 3 6003600 მმ-ის ტოლია. ცივი თვისთვეების დროს, [[ივლისი|ივლისსა]] და [[აგვისტო]]ში, ჰაერის [[ტემპერატურა]] +24 °C-ის (75 °F) ტოლია. ცხელი [[ტემპერატურა]] გრძელდება [[დეკემბერი|დეკემბრიდან]] [[აპრილი|აპრილამდე]], ხოლო ყველაზე მაღალი [[ტემპერატურა]] დაფიქსირებულია [[მარტი]]სა და [[აპრილი]]ს თვეებში. კუნძულების სიახლოვეს იცის [[ციკლონი|ციკლონები]], რაც იწვევს ძლიერ [[ქარი|ქარებს]].<ref>{{cite web|url=http://www.stgt.com/seychelles/html/climate.htm|title=STGT.com|publisher=STGT.com|date= |accessdate=23 March 2012}}</ref>
 
{{Clear}}
{{ინფოდაფა ამინდი
|location = ვიქტორია (სეიშელის კუნძულები)
|metric first= yes
|single line= yes
Line 164 ⟶ 171:
|url=http://worldweather.wmo.int/080/c00253.htm
|title=World Weather Information Service – Victoria
|accessdate = 16 ნოემბერი 2012}}</ref>
|accessdate = მარტი 2012}}
 
=== ფლორა და ფაუნა ===
Line 174 ⟶ 181:
 
სეიშელის [[გრანიტი]]ს კუნძულები 75-მდე ენდემური მცენარის სამშობლოა. [[სეიშელის პალმა]], რომელიც ყველაზე ცნობილია, ხარობს მხოლოდ ორ კუნძულზე, [[პრასლინი|პრასლინსა]] და [[კურიუსი|კურიუსზე]]. მას ხშირად მისი ნაყოფის ფორმის გამო მეტსახელად „სიყვარულის კაკალს“ ეძახიან. მედუზის ხე, რომელიც ერთ-ერთი ენდემია, ხარობს მხოლოდ კუნძულ [[მაე]]ს შემოგარენში.
 
[[ფაილი:Seychelles giant tortoise.jpg|მარცხნივ|მინი|200პქ|გიგანტური კუ]]
კუნძულებზე ასევე წარმოდგენილია [[ორქიდეა|ორქიდეების]] უნიკალური სახეობები. სეიშელი მასპინძლობს [[მსოფლიო]]ში უდიდეს ფრინველთა კოლონიას. ქვეყანა დიდ ყურადღებას უთმობს ბიომრავალფეროვნების დაცვას. სეიშელის თვითმმართველობის ინიციატივით, ქვეყანაში შეიქმნა რამდენიმე [[ეროვნული პარკი]]. მათ შორის, ალდაბრის კუნძულებზე არსებული [[ვალე-დე-მე]], რომელიც შედის იუნესკოს[[იუნესკო]]ს [[მსოფლიო მემკვიდრეობის სია - აფრიკა|მსოფლიო მემკვიდრეობის სიაში]].
 
[[ვალე-დე-მე]] არის ერთადერთი ეროვნული პარკი, სადაც პალმის ექვსივე ენდემური სახეობაა წარმოდგენილი, მათ შორის სეიშელის პალმაც.
Line 222 ⟶ 228:
სეიშელის კუნძულების მთლიანი [[მოსახლეობა]] 93 200 ადამიანია (2012). სიმჭიდროვე — 88,3 კაცი/კმ².
 
[[ნაპოლეონის ომები]]ს დროს, როდესაც [[ბრიტანეთი|ბრიტანეთმა]] კონტროლი მოიპოვა კუნძულებზე, მათ საშუალება მიეცათ შეენარჩუნებინათ კუნძულები. [[ფრანგები|ფრანგებსაც]] და [[ბრიტანელები|ბრიტანელებსაც]] მონობაში ჰყავდათ აფრიკელები, მიუხედავად იმისა, რომ ბრიტანეთმა მონობა გააუქმა [[1835]] წელს. ინდოელები და [[ჩინელები]] wარმოადგენენწარმოადგენენ ეროვნულ უმცირესობას კუნძულებზე, ისინი ქვეყანაში მხოლოდ სავაჭრო კლასით შემოიფარგლებიან.<ref>{{cite web|url=http://www.everyculture.com/Sa-Th/Seychelles.html |title=Culture of Seychelles |publisher=Everyculture.com |date= |accessdate=23 March 2012}}</ref> სეიშელის დღევანდელი მოსახლეობა ინდოელების, ჩინელებისა და გრან' ბლას შთამომავლები არიან, მიუხედავად იმისა, რომ მოსახლეობის უმეტესი ნაწილი აფრიკული წარმომავლობის ადამიანს ჰგავს კანის შეფერილობით.
 
თავდაპირველად, სანამ არ ჩამოსახლდებოდნენ, სეიშელის კუნძულებს მკვიდრი მოსახლეობა არ გააჩნდა. ყველაზე დიდ ეთნიკურ ჯგუფებს წარმოადგენენ: აფრიკელები, [[ფრანგები]], ინდოელები და [[ჩინელები]].
Line 237 ⟶ 243:
არის [[ლუდი]]ს, უალკოჰოლო სასმელების, ავეჯის საწარმოები, ამზადებენ ნავებს. [[2008]] წელს [[ექსპორტი|ექსპორტმა]] შეადგინა 495 მილიონი [[სეიშელის რუპია]], [[იმპორტი|იმპორტმა]] კი — 658 მილიონი. გააქვთ კოპრი, [[თევზი]], [[დარიჩინი]], [[ვანილი]] და სხვა. შეაქვთ სურსათი, ნავთობპროდუქტები და სხვა. მთავარი სავაჭრო პარტნიორები არიან: [[პაკისტანი]], [[ინდოეთი]], [[საფრანგეთი]], [[დიდი ბრიტანეთი]], [[ბრაზილია]], [[გერმანია]], [[იაპონია]]. [[2000]] წელს ქვეყანაში იმოგზაურა 130 046-მა უცხოელმა ტურისტმა.
 
დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ, [[1976]] წელს, ერთ სულ მოსახლეზე ექსპორტი დაახლოებით შვიდჯერ გაიზარდა. მიმდინარეობს [[ტურიზმი]]ს სექტორის ზრდა, სადაც დასაქმებულია 30 % მუშახელი, ხოლო [[სოფლის მეურნეობა]]ში — 3 % მუშახელი.
 
[[ფაილი:Seychelles Export Treemap.png|მარცხნივ|მინი|190პქ|სეიშელის კუნძულების პროდუქციის ექსპორტის გრაფიკული გამოსახულება.]]
Line 254 ⟶ 260:
სკოლის სისტემის საფუძველზე, განათლება ქვეყანაში უფასოა. სავალდებულოა 10-წლიანი განათლება. განათლების სტანდარტები სეიშელში სისტემატურად მზარდია.
 
ქვეყნის პირველმა უნივერსიტეტმა, სეიშელის უნივერსიტეტმა, სტუდენტების მიღება [[2009]] წელს დაიწყო. განათლების მაჩვენებელი სეიშელის კუნძულებში მაღალია. [[კათოლიციზმი|კათოლიკური]] და [[ანგლიკანიზმი|ანგლიკანური]] სკოლები ქვეყანაში [[1851]] წელს გაიხსნა. მასწავლებელთა მომზადების კოლეჯი გაიხსნა [[1959]] წელს, როდესაც მასწავლებელთა რიცხვი მკვეთრად გაიზარდა და დაიწყო სკოლების მშენებლობა. ბავშვების 90 % ბაღში დადის 4 წლის ასაკში.
 
სკოლები არის კუნძულ [[მაე]]ზე, [[პრასლინი|პრასლინზე]], [[ლა-დიგი|ლა-დიგსა]] და [[სილუეტი (კუნძული)|სილუეტზე]]. ყველა კერძო სკოლა განთავსებულია კუნძულ [[მაე]]ზე, ხოლო ფილიალი მდებარეობს კუნძულ [[პრასლინი|პრასლინზე]]. ამჟამინდელი ხელისუფლება ხელს უწყობს განათლების სექტორის მდგრად განვითარებას.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/სეიშელის_კუნძულები“-დან