დადაიზმი: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შეუმოწმებელი ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary |
No edit summary |
||
ხაზი 5:
დადაიზმის აქტივობებში შედიოდა სამოქალაქო შეკრებები, დემონსტრაციები და არტის/ლიტერატურული გაზეთების გამოქვეყნება. ხელოვნების, პოლიტიკის და კულტურის ხელის მოვლება ხშირად იყო მთავარი თემა, რომელსაც განიხილავდა მედია. დადაიზმის მოძრაობის მნიშვნელოვანი პირები იყვნენ: [[ჰიუგო ბოლი]], [[ემი ჰენინგსი]], [[ჰანს არპი]], [[რაულ ჰაუსმანი]], [[ჰანა ჰიოჰი]], [[იოჰანეს ბედერი]], [[ტრისტან ცარა]], [[ფრანსის პიკაბია]], [[რიჩარდ ჰიულზენბეკი]], [[ჯორჯ გროზი]], [[ჯონ ჰართფილდი]], [[მარსელ დიუშანი]], [[ბეატრის ვუდი]], [[კურტ შვიტერი]], [[ჰანს რიჰტერი]] და [[მაქს ერნსტი]]. მოძრაობამ ზეგავლენა იქონია სხვა მოზრაობებზეც, როგორებიცაა ავან-გარდი და [[downtown music]]. მან ასევე ზეგავლენა იქონია [[სიურეალიზმი|სიურეალიზმზე]], [[ნუვო რეალიზმი|ნუვო რეალიზმზე]], [[პოპ არტი|პოპ არტზე]] და [[ფლუქსუსი|ფლუქსუსზე]].
== მიმოხილვა ==
დადაიზმი იყო არაოფიციალური საერთაშორისო მოძრაობა, რომელსაც ჰყავდა მონაწილეები [[ევროპა|ევროპიდან]] და [[ჩრდილოეთ ამერიკა|ჩრდილოეთ ამერიკიდან]]. დადაიზმის დასაწყისი ემთხვევა [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველი მსოფლიო ომის]] გაღვივებას. ბევრი მონაწილისთვის ეს მოძრაობა იყო [[ბურჟუაზიული ნაციონალისტები|ბურჟუაზიული ნაციონალისტებისა]] და [[კოლონიალისტები|კოლონიალისტების]] საწინააღმდეგო. ბევრი დადაისტი თვლიდა რომ ომი მათ ინტერესებში შედიოდა და რომ მათი ბრალი იყო იმდროინდელი უბედურებები. ისინი ასევე ეწინააღმდეგებოდნენ კულტურულ და ინტელექტუალურ კონფორმიზმს - ხელოვნებაში და საზოგადოებაში.
ბევრი დადაისტი თვლიდა რომ ბურჟუაზიული კაპიტალისტების ლოგიკამ და აზროვნებამ მიიყვანა ხალხი ომამდე. მათ, მხატვრული ექსპრესიით, გამოხატეს ამ იდეოლოგიის უარყოფა. მაგალითად, [[ჯორჯ გროზი|ჯორჯ გროზმა]] მოგვიანებით თქვა, რომ მისი დადაისტური ხელოვნება იყო პროტესტი „ერთიანად გამანადგურებელი სამყაროს“ საპირისპიროდ.
[[ჰანს რიჰტერი|ჰანს რიჰტერის]] გადმოცემით დადაიზმი არ იყო არტი: ის იყო ანტი-არტი. დადაიზმი იყო საპირისპირო ყველაფრის რაც სამხატვრო სასწავლებლები ასწავლიდნენ. სადაც არტი ტრადიციულ [[ესთეტიკა|ესთეტიკაზე]] იყო აგებული, დადაიზმი ყურადღებას არ აქცევდა ესთეტიკას. ხელოვნება მიმართავდა მგრძნობელობას, ხოლო დადას განზრახული ჰქონდა შეურაცხყოფა.
[[ჰიუგო ბოლი|ჰიუგო ბოლმა]] ასე გამოხატა,“ჩვენთვის ხელოვნება არ არის დასასრული საკუთარ თავში.. ეს არის შესაძლებლობა აღქმის და გაკრიტიკების იმ დროის რომელ დროშიც ახლა ვცხოვრობთ.“
[[American Art News]]-ის მიმომხილველმა აუწყა რომ „დადაისტური ფილოსოფია არის სნეული, დამაპარალიზებელი და ყველაზე გამანადგურებელი რამ რაც ადამიანის ტვინმა წარმოშვა.“ ხელოვნების ისტორიკოსებმა დადა დაახასიათეს, როგორც „კოლექტიური მკვლელების შეშლილი სპექტაკლი.“
დადაიზმი წარმოიშვა პირველი მსოფლიო ომის საშინელებების მიმართ გამოხატული უარყოფითი რეაქციებით. ეს საერთაშორისო მოძრაობა წარმოქმნეს არტისტებისა და პოეტების გაერთიანებამ ციურიხში. დადაიზმი უარყოფდა ლოგიკას, მაღალფასიან უაზრობებს, უგუნურობას და ინტუიციას.
სახელი "დადაიზმის" წყარო გაურკვეველია. ზოგი ფიქრობს რომ ამ სიტყვას არ აქვს მნიშვნელობა. სხვები თვლიან, რომ სახელი "დადა" რუმინელი არტისტების, [[ტრისტან ცარა|ტრისტან ცარასა]] და [[მარსელ ჯანკო|მარსელ ჯანკოს]], ხშირად გამოყენებულ "და, და"-გან წარმოიშვა. რაც მათ ენაზე ნიშნავს "კი, კი". სხვა მოსაზრებაა, რომ "დადა" არის ფრანგული სიტყვა, რაც ცხენი-სარწეველას ნიშნავს და რომ დადაიზმი სწორედ ამ სიტყვისგან წარმოიშვა.
მოძრაობა შეიცავდა [[ვიზუალური არტი|ვიზუალურ არტს]], [[ლიტერატურა|ლიტერატურას]], [[პოეზია|პოეზიას]], მხატვრულ მანიფესტებს, მხატვრულ თეორიას, [[თეატრი|თეატრს]] და [[გრაფიკული დიზაინი|გრაფიკულ დიზაინს]] და მიზანმიმართული იყო ომისსაწინააღმდეგოდ [[ანტი-არტი|ანტი-არტის]] კულტურული ნამუშევრებით.
</gallery>
| |||