უნგრეთის საბჭოთა რესპუბლიკა: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ახალი გვერდი: '''უნგრეთის საბჭოთა რესპუბლიკა''' - სახელმწიფო ცენტრალურ ევრო...
 
No edit summary
ხაზი 1:
{{მუშავდება|1=[[სპეციალური:Contributions/Fiqriasidamonize|Fiqriasidamonize]]|2=2015 წლის 21 თებერვალი}}
'''უნგრეთის საბჭოთა რესპუბლიკა''' - სახელმწიფო ცენტრალურ ევროპაში XX საუკუნის II ნახევარში.
[[ფაილი:Nepkoztarsasag.png|220px|მინიატიურა|უნგრეთის საბჭოთა რესპუბლიკა წითელ ფერში]]
[[ფაილი:HorthyRed the regentflag.jpgsvg|220px|მინიატიურა|მიკლოშსაბჭოთა უნგრეთის ჰორტიდროშა]]
[[ფაილი:Red star.svg|220px|მინიატიურა|საბჭოთა უნგრეთის გერბი]]
'''უნგრეთის საბჭოთა რესპუბლიკა''' ([[უნგრული|უნგრ.]] Magyarországi Tanácsköztársaság) - 1919 წლის 21 მარტიდან 6 აგვისტომდე უნგრეთში არსებული პოლიტიკური რეჟიმი. [[რესპუბლიკა]]მ იარსება მხოლოდ 4 თვე (სულ 133 დღე).
 
==ისტორია ==
== მღელვარე მემკვიდრეობა (1918-1920)==
===წარმოქმნა===
პირველი მსოფლიო ომის დამთავრებას [[ავსტრია-უნგრეთი]]ს იმპერიის დაშლა მოჰყვა, რომლის ნანგრევებზე 1918 წლის 31 ოქტომბერს [[უნგრეთი]]ს რესპუბლიკა წარმოიშვა გრაფ მიხაი მიკლოშ კაროიის პრეზიდენტობით. თუმცა პირველმა მთავრობამ ვერ შესძლო ქვეყნის კრიზისიდან გამოყვანა. 1919 წლის იანვარში რუმინეთმა ტრანსილვანიის ოკუპაცია მოახდინა, რამაც კაროიის მთავრობის პოპულარობა მკვეთრად დასცა. ხელისუფლება გადავიდა [[სოციალ-დემოკრატები]]ს ხელში, რომლებმაც [[ალიანსი]] გააფორმეს კომუნისტებთან. ამას შედეგად კი 21 მარტს უნგრეთის საბჭოთა რესპუბლიკად გამოცხადება მოჰყვა. ჩამოყალიბდა [[უნგრეთი]]ს წითელი არმია, რომელმაც ივნისში [[სლოვაკეთი]] დაიკავა. 6 აგვისტოს [[რუმინეთი]] ბუდაპეშტში შევიდა და წერტილი დაუსვა უნგრეთის საბჭოთა რესპუბლიკის არსებობას.
ხელისუფლება გადავიდა [[სოციალ-დემოკრატები]]ს ხელში, რომლებმაც [[ალიანსი]] გააფორმეს კომუნისტებთან. ამას შედეგად კი 21 მარტს უნგრეთის საბჭოთა რესპუბლიკად გამოცხადება მოჰყვა.
 
===უნგრეთის კომუნისტური პარტია===
== ჰორტის რეგენტობა, სალაშის დიქტატურა (1920-1945)==
[[ფაილი:Horthy the regent.jpg|220px|მინიატიურა|მიკლოშ ჰორტი]]
კომუნისტური რეჟიმის დამხობას 1920 წელს [[უნგრეთის სამეფო]]დ გამოცხადება მოჰყვა. ქვეყანას სათავეში ჩაუდგა [[რეგენტი]], რომელსაც ,,თქვენო უგანათლებულესობა"-თი მიმართავდნენ. 1 მარტს რეგენტი გახდა [[ადმირალი]] [[მიკლოშ ჰორტი]]. [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს [[ბუდაპეშტი]] [[ბერლინი]]-[[რომი]]-[[ტოკიო]]ს ღერძს შეუერთდა. 1938 წლის 2 ნოემბერს ჩეხოსლოვაკიის გაყოფის შედეგად სამხრეთ სლოვაკეთი, 1939 წლის 9 მარტს [[კარპატეთი]], ხოლო იმავე წლის 4 აპრილს აღმოსავლეთ [[სლოვაკეთი]] უნგრეთს მიუერთდა. 1940 წლის 30 აგვისტოს უნგრეთს მიუერთდა [[ტრანსილვანია]]ც. 1941 წელს უნგრეთმა მონაწილეობა მიიღო იუგოსლავიის წინააღმდეგ მიმართულ აგრესიაში. უნგრული დივიზიები გაიგზავნა [[საბჭოთა კავშირში]]ც. 1944 წლის 15 ოქტომბერს მოხდა პრონაცისტური გადატრიალება, რაშიც მონაწილეობა მიიღო სს-ის დანაყოფებმა [[ოტო სკორცენი]]ს მეთაურობით. ძალაუფლება გადავიდა დიქტატორ ფერენც სალაშის და მისი პარტიის, ,,გადაჯვარედინებული ისრები"-ს ხელში. დაიწყო რეპრესიები ბოშათა და ებრაელთა წინააღმდეგ. 1945 წლის მარტის ბრძოლებმა [[ბალატონის ტბა|ბალატონის ტბის]] რაიონებში ბუდაპეშტს ნაციზმისგან განთავისუფლება და საბჭოთა [[ტირანია]] მოუტანა.
 
===ხელისუფლებაში მოსვლა===
== უნგრეთის სახალხო რესპუბლიკა (1945-1990) ==
[[სტალინი]]ს იმპერიის ნაწილი 1945 წლის [[მაისი]]დან უნგრეთიც გახდა. თუმცა 1956 წელს მთავრობის ცვლილების შედეგად ხელისუფლების სათავეში ახალგაზრდა რეფორმატორთა გუნდი მოვიდა უნგრეთის კომპარტიის ცეკას მდივანის, [[იანოშ კადარი]]ს ხელმძღვანელობით, რომელთა მიზანი ე. წ. ,,გულიაშ-კომუნიზმი"-ს, ,,ადამიანური სახის მქონე სოციალიზმი"-ს დამყარება იყო. კადარმა მართვა შეარბილა და ფრთხილი ლიბერალური რეფორმების გატარება დაიწყო, რამაც [[მოსკოვი]] შეაშფოთა. ლიბერალიზაციას 1956 წლის ოქტომბერ-ნოემბრის შეიარაღებული აჯანყება მოჰყვა. მოსოვი უნგრეთში შეიჭრა. ბუდაპეშტში და დიდ ქალაქებში სისხლიანი რეპრესიები დაიწყო. კადარი დააპატიმრეს. 1989 წლის ხავერდოვან რევოლუციების ტალღამ უნგრეთსაც გადაურა. ქვეყანამ საბჭოთა მემკვიდრეობას ხაზი გადაუსვა. კომუნისტურ პარტიას სახელის შეცვლამაც არ უშველა (იგი [[უნგრეთის სოციალისტური პარტია]] გახდა). პარტია აბსოლუტურ ბანკროტად იქცა.
 
===წითელი გვარდია და წითელი არმია===
== უნგრეთის რესპუბლიკა (1990-) ==
ჩამოყალიბდა [[უნგრეთი]]ს წითელი არმია, რომელმაც ივნისში [[სლოვაკეთი]] დაიკავა. 6 აგვისტოს [[რუმინეთი]] ბუდაპეშტში შევიდა და წერტილი დაუსვა უნგრეთის საბჭოთა რესპუბლიკის არსებობას.
რეფორმების შედეგად უნგრეთი საპარლამენტო რესპუბლიკად იქცა. 1990 წელს ჩატარდა პირველი მრავაპარტიული და თავისუფალი არჩევნები. ახალ ღირებულებებად საბაზრო ეკონომიკა, კერძო საკუთრება და პიროვნული თავისუფლება იქცა. ქვეყანამ კურსი ევროპულ [[ინტეგრაცია]]ზე აიღო. 1991 წელს [[საბჭოთა არმია]]მ უნგრეთი მთლიანად დატოვა. წარმოიქმნა სირთულეებიც-გაუარესდა ეკონომიკური სიტუაცია. 1994 წელს სათავეში რეფორმირებული სოციალისტები დაბრუნდნენ. დაიძაბა ეთნიკური სიტუაცია სლოვაკეთსა და რუმინეთში უნგრული უმცირესობის არეალში. თუმცა უნგრეთმა მაინც გააგრძელა რეფორმების წარმატებული კურსი. 1999 წელს ქვეყანა [[ნატო]]ს, ხოლო 2004 წელს [[ევროკავშირი]]ს წევრი გახდა.
 
===საზღვრების დადგენა ===
2006 წელს ბუდაპეშტში ადგილი ჰქონდა მძლავრ ანტისამთავრობო გამოსვლებს. 2009 წელს სოციალისტების მთავრობის პრემიერის სავარძელი უპარტიო გორდონ ბაინაიმ დაიკავა, რომელიც 2010 წელს მემარჯვენე ვიქტორ ორბანმა შეცვალა.
 
===წითელი ტერორი===
===ანტანტა===
===თეთრი ტერორი===
===სახელმწიფო მოწყობა===
===ადმინისტრაციული დაყოფა===
 
== წყაროები და ლიტერატურა ==
*1919 год в Венгрии М., 1959
* Frucht, Richard. Encyclopedia of Eastern Europe: From the Congress of Vienna to the Fall of Communism (2000) online edition
*Лебов, Марк Фаркашевич. Венгерская Советская республика 1919 года. — М.: Соцэкгиз, 1959. — P. 112.
* Hoensch, Jörg K., and Kim Traynor. A History of Modern Hungary, 1867-1994 (1996) online edition
*Б. Кун. Итоги пролетарской революции в Венгрии. М., 1960
* Hanak, Peter et al. A History of Hungary (1994)
*Кун Б. О Венгерской советской республике. — М., 1966.
* Kontler, László. A History of Hungary (2006) excerpt and text search
*Венгерские интернационалисты в Октябрьской Революции и Гражданской войне (сборник документов) 1-2 т. М., 1968
* Lendvai, Paul. Hungary: Between Democracy and Authoritarianism (Columbia University Press; 2012) 256 pages). explores trends in post-communist Hungary, including ethnic tensions, deeply rooted corruption, and authoritarian tendencies.
*Липтаи Э. Венгерская советская республика. — М., 1970.
* Molnár, Miklós, and Anna Magyar. A Concise History of Hungary (Cambridge Concise Histories) (2001) excerpt and text search
*История венгерского революционного рабочего движения (в 3-х томах) М., 1970-1973.
* Sinor, Denis. History of Hungary (1976)
*Русские интернационалисты в борьбе за Венгерскую Советскую Республику. М., 1972
* Sugar, Peter F. A History of Hungary (1990)
*Гранчак И. М. Бела Кун. М., 1975
*Липтаи Э. «Красноармейцы, вперед!» (1919). — М., 1986.
*Нежинский, Леонид Николаевич. 133 дня 1919 года: Советская Россия и Венгерская Советская республика. — М.: Политиздат, 1989. — P. 301.
 
== რესურსები ინტერნეტში ==
* [http://fractal-vortex.narod.ru/International/Second_International_part_IIIv2.htm უნგრეთის საბჭოთა რესპუბლიკა (მარქსისტული ანალიზი)]
* [http://eudocs.lib.byu.edu/index.php/History_of_Hungary:_Primary_Documents History of Hungary: Primary Documents]
* [http://eudocs.lib.byu.edu/index.php/ უნგრეთის ისტორია]
* [http://historicaltextarchive.com/hungary/shields.html Hungarian Maps and Shields]
* [http://historicaltextarchive.com/sectionshungary/shields.php?op=viewarticle&artid=262html Hungarianუნგრეთის Historyრუკები]
* [http://historicaltextarchive.com/sections.php?op=viewarticle&artid=262 უნგრეთის ისტორია]
* [http://www.sibiweb.de/geschi/karten/ Borders in the region betweenრეგიონი 1000-1995 and 1995პერიოდში]
 
{{ევროპა თემატურად|ისტორია|ევროპის ისტორია}}