სელჩუკთა სახელმწიფო: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შემოწმებული ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
მ clean up, removed: {{Link GA|pl}} using AWB |
|||
ხაზი 1:
[[სურათი:Seljuk Empire locator map.svg|მინი|350პქ|სელჩუკთა სახელმწიფო თავისი ძლიერების მწვერვალზე 1092]]
'''სელჩუკები''', იგივე '''თურქ-სელჩუკები''' — ოღუზთა თურქული ტომის ერთ-ერთი შტო იყო, რომლებიც თავდაპირველად ცხოვრობდნენ მდინარე [[სირდარია|სირდარიის]] აუზში, [[შუა აზია|შუა აზიაში]]. [[XI საუკუნე|XI]] საუკუნის 30-იან წლებში [[ღაზნევიდების სახელმწიფო|ღაზნევიდების სახელმწიფოსაგან]] ვასალური პირობებით მიიღეს მიწები [[ხორასანი|ხორასანში]] (თანამედროვე ირანის ჩრდილო-აღმოსავლეთი). სელჩუკები აჯანყდნენ ღაზნევიდების წინააღმდეგ და [[1040]] წელს დაამარცხეს ისინი დანდენაკანთან გამართულ ბრძოლაში. [[1038]] წელს [[თოღრულ-ბეგი|თოღრულ-ბეგმა]] მიიღო [[სულთანი|სულთნის]] ტიტული და საფუძველი ჩაუყარა სელჩუკთა სახელმწიფოს. მისი მეთაურობით სელჩუკებმა [[1040]]-[[1950|50]] წლებში დაიპყრეს [[ხორეზმი]], [[ირანი]], 1050-იან წლებში - [[აზერბაიჯანი]], [[ქურთისტანი]], [[ერაყი]]. [[ალფ-არსლანი]]ს მმართველობის წლებში დაიპყრეს [[სომხეთი]] ([[1064]]), მანაზკერტთან ბრძოლაში დაამარცხეს [[ბიზანტია]] ([[1071]]), დაიმორჩილეს [[მცირე აზია]] და სხვა ტერიტორიები. სულთან [[მალიქ-შაჰი]]ს დროს სელჩუკთა სახელმწიფომ განსაკუთრებულ პოლიტიკურ ძლიერებას მიაღწია: დაიპყრო კარახანიდების სახელმწიფო შუა აზიაში, ასევე [[საქართველო]].
იმპერიის ზრდასთან ერთად დაიწყო ფეოდალიზირებული სამხედრო-მომთაბარე დიდგვაროვანთა ცენტრიდანული მისწრაფებები. უკვე მელიქ-შაჰის მმართველობისას გაჩნდნენ სასულთნოები, რომელთაც [[სელჩუკიდები|სელჩუკიდთა]] დინასტიის სხვადასხვა შტოები მართავდნენ და მხოლოდ ნომინალურად იყვნენ დამოკიდებულნი ცენტრალური ხელისუფლებისაგან (”დიდი სელჩუკისაგან”). ერთიმეორის მიყოლებით შეიქმნა ქერმანის სასულთნო ([[1041]]-[[1187]]), რუმის, იგივე კონიის სასულთნო ([[1077]]-[[1307]]), სირიის სასულთნო ([[1094]]-[[1117]]) და სხვა. პირველი ჯვაროსნული ომის შემდეგ სელჩუკებმა დაკარგეს [[პალესტინა]], [[სირია]], მცირე აზიის სანაპირო ტერიტორიები, საქართველო. მელიქ-შაჰის გარდაცვალების შემდეგ ფეოდალური შინაომები გაძლიერდა, [[1118]] წელს სახელმწიფო მისმა შვილებმა გაინაწილეს: სანჯარს ერგო აღმოსავლეთი ოლქები დედაქალაქით მერვში, მაჰმუდს დასავლეთი - ერაყის სასულთნო ([[1118]]-[[1194]]). სანჯარს დიდი ბრძოლების გადატანა მოუხდა მსხვილ [[მონაპირე]] ფეოდალებთან, რის შემდეგაც მან დაკარგა უზენაესი ხელისუფლება შუა აზიაში და [[1157]] დიდი სელჩუკების დინასტიამ ხორასანში არსებობა შეწყვიტა.
ხაზი 40:
* Тамара Т. Райс. Сельджуки. М. 2004.
{{იმპერიები}}
[[კატეგორია:ისტორიული სახელმწიფოები]]
[[arz:سلاجقه]]
| |||