თურქული ენები: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შემოწმებული ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
მ Bot: 1 ენათაშორისი ბმული გადატანილია Wikidata-ზე, d:Q34090 |
მ clean up, removed: {{Link GA|de}} using AWB |
||
ხაზი 1:
[[ფაილი:Sprachfamilien der Welt (non Altai).png|thumb|350px|მოცემული ფერით (<span style="background-color:yellowgreen"> </span>) აღნიშნულია თურქული ენები მსოფლიოს სხვა ენათა ოჯახებისაგან უკეთ გამოსარჩევად]]
'''თურქული ენები''' [[ევრაზია]]ში ფართოდ გავრცელებულ [[ენათა ოჯახი|ენათა ოჯახს]] წარმოადგენს და თავისი 40 ერთმანეთთან საკმაოდ ახლო [[ენათა ნათესაობა|მონათესავე ენით]] მოითვლის 150 მლნ. მოლაპარაკეს. გარდა ამისა, 180 მილიონამდე კაცი მეორე [[ენა]]დ მიიჩნევს თურქულ ენებს.
თურქულ ენათა წარმოშობა და დღევანდელი გავრცელების სივრცე არის საუკუნეთა განმავლობაში თურქ [[ხალხი|ხალხთა]] მრავალჯერადი [[ხალხთა დიდი გადასახლება|გადაადგილების]] შედეგი.
სავარაუდოდ, თურქულ ენათა ჯგუფი, თავის მხრივ, ალთაურ ენებს უნდა მიეკუთვნებოდეს. ამ ჰიპოთეზას თურქული და [[ალთაური ენები|ალთაური ენების]] (ამ ჯგუფში ძირითადად [[მონღოლური ენები|მონღოლური]] და [[ტუნგუსური ენები]] შედიან) ურთიერთნათესაობის შესახებ დღეს უკვე აღარ იზიარებს ბევრი ენათმეცნიერი, თუმცა ის საბოლოოდ მაინც არ უარუყვიათ ერთხმად.
ხაზი 24:
[[ფაილი:TurkicLanguages.png|thumb|250px|ცალკეულ თურქულ ენათა განაწილების [[დიაგრამა]]]]
ალათაურ ენათა სამი დიდი ჯგუფიდან თურქულ ენათა [[ენათა ოჯახი|ოჯახი]] ერთ–ერთი ყველაზე გავრცელებულია მსოფლიოში და 40-მდე ენას მოიცავს. მოლაპარაკეთა რაოდენობის მხრივ 155 მლნ. კაცისთვის ერთ-ერთი თურქული ენა მშობლიურს წარმოადგენს , ხოლო 180 მილიონისთვის – მეორე ენას.
თურქული ენებს რიცხობრივად მე–7 ადგილი უჭირავს [[ინდოევროპული ენები|ინდოევროპული]], [[ჩინურ-ტიბეტური ენები|ჩინურ-ტიბეტური]], [[ნიგერ-კონგოს ენები|ნიგერ-კონგოს]], [[აფრაზიული ენები|სემიტურ-ქამიტური]], [[ავსტრონეზიული ენები|ავსტრონეზიული]] და [[დრავიდული ენები]]ს შემდეგ. თურქულ ენებზე მოლაპარაკე ხალხებს გააჩნიათ მნიშვნელოვანი [[დემოგრაფია|დემოგრაფიული]] ზრდის პოტენციალი მიმდინარე [[XXI საუკუნე]]ში .
ხაზი 35:
თურქულ ენებზე მოლაპარაკე ხალხებს უჭირავთ უზარმაზარი ტერიტორიები აღმოსავლეთ და სამხრეთ [[ევროპა]]ში და დასავლეთ, შუა და ჩრდილოეთ [[აზია]]ში.
ეს ტერიტორიები გადაჭიმულია [[ბალკანეთი]]დან [[ჩინეთი|ჩინეთამდე]], ცენტრალური [[სპარსეთი]]დან [[ჩრდილოეთის ზღვა]]მდე. [[ევრაზია|ევრაზიის]] 30 ქვეყანას ჰყავს ერთ-ერთ თურქულ ენაზე (თურქეთის თურქული) მოლაპარაკეთა საკმაოდ დიდი რიცხვი.
მნიშვნელოვანია დასავლეთ ევროპაში, განსაკუთრებით კი [[გერმანია]]ში თურქულენოვანი მოსახლეობის (იხ. [[გერმანიის თურქობა]]) რაოდენობა, რომლის ზრდა მიგრაციის გამო განსაკუთრებით თვალშისაცემია [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] 60-იანი წლებიდან მოყოლებული.
{{მთავარი|პანთურქიზმი}}
ისე და ისევ დიდი მსგავსებისა და ინტენსიური ურთიერთგავლენების გამო გართულებულია თურქული ენების შიდა გენეტიკური ნიშნით დაყოფა. დღემდე ყოველი მსგავსი მცდელობა მხოლოდ ახალი საკლასიფიკაციო ჰიპოთეზის შექმნით დასრულებულა.
ხაზი 49:
* [[თურქული ენა]] – 60 მლნ., გარდა ამისა, ამ ენას 70 მილიონამდე კაცი მეორე ენად მიიჩნევს : [[თურქეთი]], ბალკანეთის ქვეყნები; დასავლეთ და შუა [[ევროპა]] ([[მიგრაცია|მიგრაციის]] შედეგად)
* [[აზერბაიჯანული ენა|აზერბაიჯანული ენა (აზერი)]] – 30 მლნ. ლაპარაკობენ შემდეგ ქვეყნებში: აზერბაიჯანი და ჩრდილოდასავლეთი ორიანი, აღმოსავლეთ თურქეთი
* [[უზბეკური ენა]] – 24 მლნ. ლაპარაკობენ შემდეგ ქვეყნებში: უზბეკეთი, ჩრდილოეთ [[ავღანეთი]], [[ტაჯიკეთი]], დასავლეთ ჩინეთი
სხვა თურქული ენები, რომელზე მოლაპარაკეთა რიცხვი 1 მილიონზე მეტს შეადგენს:
ხაზი 77:
== რესურსები ინტერნეტში ==
* [http://www.humanities.tsu.ge/ba-daxasiateba/ba%20turq.pdf თბილისის ივანე ჯავახიშვილის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტეტის თურქოლოგიის საბაკალავრო პროგრამა (მცირე დახასიათება)]
[[კატეგორია:თურქული ენები|*]]
| |||