'''ტუნდრა ''' (< [[ფინური ენა|ფინ ]]. tunturi – უტყეო, მოშიშვლებული მაღლობი) — მცენარეულობის ტიპი, რომელიც დამახასიათებელია არქტიკული ოლქისათვის. ჩრდილოეთით ესაზღვრება არქტიკული უდაბნოები, სამხრეთით — [[ტყე]]ებიტყეები. ▼[[ფაილი:AjPetriYayla01.jpeg|მინი|მარჯვნივ|300პქ|ტუნდრა]]
[[ფაილი:800px-Map-Tundra.png|მინი|მარჯვნივ|300პქ|ტუნდრის გავრცელების რუკა]]
▲'''ტუნდრა''' (< [[ფინური ენა|ფინ]]. tunturi – უტყეო, მოშიშვლებული მაღლობი) — მცენარეულობის ტიპი, რომელიც დამახასიათებელია არქტიკული ოლქისათვის. ჩრდილოეთით ესაზღვრება არქტიკული უდაბნოები, სამხრეთით — [[ტყე]]ები.
ტუნდრა ჩამოყალიბდა ცივი, ჭარბტენიანი ჰავისა და [[მრავალწლოვანი მზრალობა|მარადი მზრალობის პირობებში]], სუსტად განვითარებულ [[ნიადაგი|ნიადაგზე]].
[[სკანდინავიის ნახევარკუნძული|სკანდინავიის]], [[ურალი]]სურალის, [[ციმბირი]]სციმბირის, [[ალასკა (შტატი)|ალასკის]], [[კანადა|ჩრდილოეთ კანადის]] მთებში ე.წ. მთის ტუნდრა გვხვდება. ტუნდრაში ჭარბობს მრავალწლოვანი მცენარეები: ხავსები, მღიერები, ბალახოვანი ჰემიკრიპტოფიტები და ქამეფიტები (კორდიანი, ფესურიანი, ბალიშა და ნახევრად ბალიშა, როზეტისებრი და ნახევრად როზეტისებრი მცენარეები), ფოთოლმცვივანი ქონდარა ბუჩქები — ქამეფიტები ([[Salix polaris]] და სხვ.), მარადმწვანე ქონდარა ბუჩქები ([[Empetrum hermaphroditum]], [[Ledum decumbens]] და სხვ.), ფოთოლმცვივანი ტანმორჩილი ბუჩქები — ნანოფანეროფიტები ([[Betula nana]], [[B. exilis]], [[Salix lanata]]); თითო-ოროლა გვხვდება ერთწლოვანები ([[Koenigia islandica]] და სხვა) და ბოლქვიანი გეოფიტები ([[Liolidia serotina]] და სხვა). ტუნდრისთვის ნიშანდობლივია პოლიდომინანტურობა და მოზაიკური სტრუქტურა.
ტუნდრის ზონის დიდი ნაწილი უჭირავს ჩრდილოურ და სამხრეთულ სუბარქტიკულ ტუნდრას, რომელიც უკიდურეს ჩრდილოეთით იცვლება არქტიკული ტუნდრით; აქ ბუჩქნარი სრულიად არ არის. [[რუსეთი|რუსეთის ევროპული ნაწილის]] აღმოსავლეთ და დასავლეთ ციმბირში სამხრეთული ტუდრისთვის დამახასიათებელია ქონდარა არყის დაჯგუფებების გაბატონება. ჩრდილოეთისაკენ ბუჩქნარი მეჩხერდება და სულ უფრო გართხმულია მიწაზე, თანდათან ფართოდ ვრცელდება [[ისლი]]. აღმოსავლეთ ციმბირში ქონდარა არყის დაჯგუფებები ადგილს უთმობს არყის სხვა სახეობის დაჯგუფებებს. [[ჩუკოტკის ნახევარკუნძული|ჩუკოტკასა]] და [[ალასკა (შტატი)|ალასკაზე]] გავრცელებულია იაკოლბოხიანი ტუნდრა, სადაც ბატონობს [[წყლის ბამბა]] და [[ისლი]].
[[კანადა|კანადისა]] და [[გრენლანდია|გრენლანდიის]] სუბარქტიკულ ტუნდრაში გაბატონებულია ერიკოიდული ბუჩქები.
ტუნდრას იყენებენ ირმის საძოვრებად, სამონადირეო სავარგულებად; აგროვებენ კენკრას ([[მიწამაყვალა]], [[ლურჯი მოცვი]]). დამუშავებულია ტუნდრაში მაღალმოსავლიანი მდელოების შექმნის ხერხები.
ტუნდრისთვის დამახასიათებელია ზოგიერთი სახეობა ([[კეწერა]], [[წითელი მოცვი]], [[ლურჯი მოცვი]], [[მოცვი]], [[ბამბა (გვარი)|ბამბა]] და სხვა) გავრცელებულია [[კავკასიონი]]სკავკასიონის მაღალმთიანეთში; გვხვდება მონათესავე სახეობებიც (ტუნდრაში — [[oxyria digina]], [[Dryas octopetala]] და სხვა. [[კავკასიონი|კავკასიონზე]], შესაბამისად — [[Oxyria elatior]], [[Dryas caucasica]] და სხვა).
== რესურსები ინტერნეტში ==
* [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/608909/tundra ტუნდრა – ენციკლოპედია ბრიტანიკა] {{en}}
* [http://bse.sci-lib.com/article112805.html ტუნდრა – დიდი საბჭოთა ენციკლოპედია] {{ru icon}}
== ლიტერატურა ==
{{ქსე|10|71-72|ზაზანაშვილი ნ.}}
* Городков Б. Н., Растительность тундровой зоны СССР, М. — Л., 1935;
* Тихомиров Б. А., Динамические явления в растительности пятнистых тундр Арктики, «Ботанический журнал», 1957, т. 42, №11;
* Александрова В. Д., Принципы зонального деления растительности Арктики, «Ботанический журнал», 1971, т. 56, №1;
* Хантимер И. С., Сельскохозяйственное освоение тундры, Л., 1974;
* Юрцев Б. А., Проблемы ботанической географии Северо-Восточной Азии, Л., 1974;
* Knapp R., Die Vegetation von Nordund Mittelamerika und der Hawaii-lnsein, Jena, 1965;
* Walter Н., Die Vegetation der Erde in ökologischer Betrachtung, Bd 2 — Die gemässigten und arktischen Zonen, Jena, 1968.
[[კატეგორია:ტყეები]]
| 