ინდოევროპული ენები: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary
clean up, removed: {{Link FA|ast}} using AWB
ხაზი 1:
[[ფაილი:IE countries.svg|მინი|300პქ|{{legend|green|ქვეყნები, რომლის მოსახლეობის უმეტესობაც საუბრობს ინდოევროპულ ენებზე}}
{{legend|lime|ქვეყნები, რომლის მოსახლეობის უმცირესობაც საუბრობს ინდოევროპულ ენებზე, მაგრამ აქვს ოფიციალური სტატუსი}}]]
'''ინდოევროპული ენები''' — მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული [[ენათა ოჯახები|ენათა ოჯახი]]. ინდოევროპული ენები წარმოდგენილია დედამიწის ყველა [[კონტინენტი|კონტინენტზე]]. ამ [[ენა (მრავალმნიშვნელოვანი)|ენებზე]] მოლაპარაკეთა რიცხვი 2,5 მილიარდს აღემატება. <br />
 
საერთოდ, ინდოევროპულ ენებს მიაკუთვნებენ 400-ზე მეტ ენას, რომელთაგანაც ქვემოთ ჩამოთვლილი 9 ენა 100 მილიონზე მეტ მოლაპარაკეს ითვლის. <br />
ესენია: <br />
 
[[ბენგალური ენა|ბენგალური]], [[გერმანული ენა|გერმანული]], [[ესპანური ენა|ესპანური]], [[ინგლისური ენა|ინგლისური]], [[პორტუგალიური ენა|პორტუგალიური]], [[რუსული ენა|რუსული]], [[სპარსული ენა|სპარსული]], [[ფრანგული ენა|ფრანგული]], [[ჰინდი]].
 
ინდოევროპული ენების ამგვარი გავრცელება არის შედეგი ერთი მხრივ მრავალი საუკუნის განმავლობაში მიმდინარე [[ხალხთა დიდი გადასახლება|ხალხთა დიდი გადასახლებისა]], ხოლო მეორე მხრივ კი [[XV საუკუნე|XV საუკუნიდან]] დაწყებული ევროპის ქვეყნების წინსვლითა და მათ ([[ინგლისი]]ს, [[ნიდერლანდები]]ს, [[საფრანგეთი]]ს, [[ესპანეთი]]ს, [[პორტუგალია|პორტუგალიის]], [[იტალია|იტალიის]], [[რუსეთი]]ს ) მიერ [[მსოფლიო]] მასშტაბით წარმოებული ფართო ექსპანსიისა.
 
ინდოევროპული ოჯახის ენები ავლენენ საკმაოდ დიდ თანხვედრებს ლექსიკაში, [[ფლექსია]]ში, გრამატიკულ კატეგორიებში ([[რიცხვი (გრამატიკა)|რიცხვი]], სქესი, [[აბლაუტი]]).
ხაზი 34:
{{legend|#001E96|[[ფრანგული ენა|ფრანგული]]}}
[[გერმანიკული ენები|გერმანიკული]]:
{{legend|#C60000|[[ინგლისური|ინგლისური]]}}
{{legend|#FFD000|[[ნიდერლანდური ენა|ნიდერლანდური]]}} ]]
ინდოევროპულ ენებს ტრადიციულად 10 დიდ ჯგუფად ყოფენ. აქ წარმოდგენილია ეს ჯგუფები ისტორიული რიგით, მათი პირველი დამოწმების შესაბამისად: <br />
* '''[[ანატოლიური ენები]]''' — დამოწმებულია ძველი წელთაღრიცხვის [[XVIII საუკუნე|XVIII საუკუნიდან]]. ამჟამად მხოლოდ მკვდარ ენებს აერთიანებს, რომელთაგან აღსანიშნავია [[ხეთური ენა]]. <br />
* '''[[ინდოირანული ენები]]''' — წარმოდგებიან საერთო პროტო-ინდოირანული ენისაგან.
:: ინდოირანული ენები იყოფა ორ ჯგუფად: <br />
::: 1. [[ინდოარიული ენები|ინდოარიულ]] და
::: 2. [[ირანული ენები|ირანულ ენებად]]. <br />
* '''[[ბერძნული ენა]]''' — ფრაგმენტული ჩანაწერები [[მიკენური ხანა|მიკენურისა]] გვხვდება ძველი წელთაღრიცხვის [[XIV საუკუნე|XIV საუკუნიდან]]. [[ჰომეროსი]] თარიღდება ძველი წელთაღრიცხვის [[VIII საუკუნე|VIII საუკუნით]]. ამჟამად წარმოდგენილია ერთი ენით. <br />
* '''[[იტალიკური ენები]]''' — დადასტურებულია ძველი წელთაღრიცხვის [[I ათასწლეული]]დან. <br />
:: იყოფა სამ ქვეჯგუფად: <br />
::: 1. [[ოსკო-უმბრიული ენები|ოსკო-უმბრიულ]],
::: 2. [[ლათინურ-ფალისკური ენები|ლათინურ-ფალისკურ]]
::: 3. [[რომანული ენები|რომანულ ენებად]].
* '''[[კელტური ენები]]''' — წარწერები [[გალური ენა|გალურ ენაზე]] დადასტურებულია ძვ. წ. [[VI საუკუნე|VI საუკუნით]], ხოლო ძველ ირლანდიურ ენაზე - ახ. წ. [[VI საუკუნე|VI საუკუნით]]. <br />
* '''[[გერმანული ენები]]''' — ტექსტები [[რუნული დამწერლობა|რუნული დამწერლობით]] ცნობილია [[II საუკუნე|II საუკუნიდან]], ხოლო [[გოთური ენა|გოთურით]] [[IV საუკუნე|IV საუკუნიდან]].
:: გერმანული ენები იყოფა სამ ჯგუფად:
::: 1. ჩრდილოეთგერმანული,
::: 2. აღმოსავლეთგერმანული და
::: 3. დასავლეთგერმანულად. <br />
* '''[[სომხური ენა]]''' — დამოწმებულია [[V საუკუნე|V საუკუნიდან]]. წარმოდგენილია ერთი ენით. <br />
* '''[[ტოქარული ენები]]''' — დამოწმებულია [[VI საუკუნე|VI საუკუნიდან]], ტოქარელების ენა ორი დიალექტით. ამჟამად მკვდარი [[ენა (ენათმეცნიერება)|ენაა]]. <br />
* '''[[ბალტო-სლავური ენები]]''':
:: იყოფა ორ ქვეჯგუფად:
::: 1. [[სლავური ენები|სლავური]]
::: 2. [[ბალტიური ენები|ბალტიური]].
: პირველი მათგანი [[IX საუკუნე|IX საუკუნიდან]] დამოწმებულია [[ძველ საეკლესიო სლავური ენა|ძველ საეკლესიო სლავურ]] ტექსტებში, მეორე - [[XIV საუკუნე]]ში. <br />
* '''[[ალბანური ენა]]''' — დამოწმებულია [[XVI საუკუნე]]ში. სავარაუდოა მისი კავშირები [[ილირიული ენა|ილირიულთან]], [[დაკური ენა|დაკურთან]] და [[თრაკიული ენა|თრაკიულთან]]. <br />
 
გარდა აქ ჩამოთვლილი ენებისა, ინდოევროპულ ენებად მიიჩნევა რიგი მკვდარი ენებისა, რომლებიც ნაკლებად არიან შესწავლილი. მათ რიცხვს მიეკუთვნება: ილირიული, [[მესაპური ენა|მესაპური]], [[ფრიგიული ენა|ფრიგიული]], თრაკიული, [[ძველი მაკედონური ენა|ძველი მაკედონური]], დაკური და სხვა. <br />
 
== იხილეთ აგრეთვე ==
ხაზი 80:
 
[[კატეგორია:ინდოევროპული ენები|*]]
 
{{Link FA|ast}}