თურ ჰეიერდალი: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary
clean up, removed: {{Link FA|he}}, {{Link FA|sl}} using AWB
ხაზი 19:
| საიტი =
}}
'''თურ ჰეიერდალი''' ({{lang-no|Thor Heyerdahl;}} დ. [[6 ოქტომბერი]] [[1914]], [[ლარვიკი]] — გ. [[18 აპრილი]] [[2002]], [[კოლა-მიკერი]], [[იტალია]]) — [[ნორვეგიელები|ნორვეგიელი]] სწავლული, მოგზაური და მწერალი. გვევლინებოდა როგორც [[ეთნოგრაფია|ეთნოგრაფი]], [[ზოოლოგია|ზოოლოგი]] და [[გეოგრაფია|გეოგრაფი]], რომელიც ინტენსიურად სწავლობდა კულტურული მემკვიდრეობისა და ტრანსოკეანური მიგრაციების შესაძლებლობას ძველ და ახალ სამყაროს შორის. ჰეიერდალი ცნობილი გახდა მას შემდეგ, რაც ტივით „[[კონ-ტიკი]]“ გადაცურა წყნარი ოკეანე [[სამხრეთი ამერიკა|სამხრეთ ამერიკიდან]] არქიპელაგ [[ტუამოტუ|ტუამოტუმდე]]. [[1953|1953 წელს]] აღმოაჩინა ინკებამდელი პერიოდის ნასახლარის ნაშთები [[გალაპაგოსის კუნძულები|გალაპაგოსის კუნძულებზე]].
 
[[მეორე მსოფლიო ომი|II მსოფლიო ომში]] ([[1939]]-[[1945]]) ნორვეგიის წინააღმდეგობის მოძრაობის მონაწილე. ჰეიერდალის სამეცნიერო-მხატვრული წიგნები დიდი პოპულარობით სარგებლობდა. [[2011]] წლის [[მაისი|მაისში]] თურ ჰეიერდალის არქივები მიემატა „მსოფლიოს ხსოვნა“, [[იუნესკო]]ს რეესტრს.<ref>{{cite web|url=http://portal.unesco.org/ci/en/ev.php-URL_ID=31401&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html |title=New collections come to enrich the Memory of the World |publisher=Portal.unesco.org |date= |accessdate=September 1, 2011}}</ref> ამჟამად აღნიშნული სია მსოფლიოს სხვადასხვა [[კონტინენტი|კონტინენტებიდან]] შეიცავს 238 კოლექციას.<ref>{{cite web|url=http://www.unesco.org/new/fileadmin/MULTIMEDIA/HQ/CI/CI/pdf/mow/nomination_forms/norway_thor_heyerdahl_archives.pdf |title=Memory of the World Register Application form from Kon-Tiki Museum for Thor Heyerdahl Archives |format=PDF |date= |accessdate=September 1, 2011}}</ref>
ხაზი 29:
[[პოლინეზია|პოლინეზიური]] კულტურა და ისტორია; ჰეიერდალის მრჩეველი ამ საკითხებში იყო მდიდარი ნორვეგიელი ღვინის ვაჭარი ბიერნ კრეპელინი,
რომელსაც ეკუთვნოდა პოლინეზიის შესახებ არსებული უმდიდრესი კერძო კოლექცია – წიგნები და სხვადასხვა ქაღალდები.
ბიერნ კრეპელინის უმდიდრესი ბიბლიოთეკა შემდგომში შეისყიდა ოსლოს უნივერსიტეტმა; კრეპელინის ბიბლიოთეკა შეუერთდა [[კონ-ტიკის მუზეუმი]]ს განყოფილებას.
 
[[ბერლინი|ბერლინში]] სწავლების შემდეგ, თურ ჰეიერდალის მასწავლებლებმა – [[ზოოლოგია|ზოოლოგიის]] პროფესორებმა კრისტიან ბონევმა და იალმარ ბროკმა ითავეს და დააფინანსეს პროექტი, რომელიც მიმართული იყო [[პოლინეზია|პოლინეზიის]] რამდენიმე იზოლირებული [[კუნძული]]ს მოსანახულებლად და ასევე იმის გასარკვევად, თუ როგორ აღმოჩნდნენ კუნძულებზე ცხოველები.
ხაზი 37:
წყვილს ორი შვილი ყავდა, უმცროსი თური და ბიორნი. ცოლქმრობა განქორწინებით დამთავრდა.
[[1949|1949 წელს]] თურ ჰეიერდალმა იქორწინა ივონ დედეკამ-სიმონსენზე. წყვილს ყავდა სამი შვილი: ანეტი, მერიანი და ჰელენ ელიზაბეთი.
წყვილი ერთმანეთს დაშორდა [[1969|1969 წელს]]. თავის ავტობიოგრაფიაში იგი იმ დასკვნამდე მივიდა, რომ უნდა აეღო მთელი ბრალდება მათი გაყრის გამო.<ref>Thor Heyerdahl, "In the Footsteps of Adam," Christophersen translation (ISBN 0-349-11273-8), London: Abacus, 2001, p. 254.</ref>
 
[[1991|1991 წელს]] თურ ჰეიერდალმა ცოლად მოიყვანა ჟაკლინ ბირი (დ. [[1932]]). ისინი ტენერიფეზე ცხოვრობდნენ ([[კანარის კუნძულები]]) და
აქტიურად იყვნენ ჩაბმულები [[არქეოლოგია|არქეოლოგიურ პროექტებში]], განსაკუთრებით მათ ინტერეს იწვევდა [[ტუკუმე]] (პერუ) და [[აზოვი]] (რუსეთი), თუმცა თურ ჰეიერდალი [[2002|2002 წელს]] მოულოდნელად გარდაიცვალა. გარდაცვალებამდე ჰეიერდალს ჩაფიქრებული ჰქონდა არქეოლოგიური პროექტირების განხორციელება [[სამოა|სამოას კუძულებზე]].<ref name="J. Bjornar Storfjell 2002 p. 25">J. Bjornar Storfjell, "Thor Heyerdahl's Final Projects," in Azerbaijan International, Vol. 10:2 (Summer 2002), p. 25.</ref>
თურ ჰეიერდალი გარდაიცვალა [[2002|2002]] წლის [[18 აპრილი|18 აპრილს]], იტალიის ერთ-ერთ სოფელ კოლა-მიკერიში. [[იტალია]]ში იგი თავის უახლოეს ოჯახის წევრებთან ერთან იმყოფებოდა, რათა სააღდგომო დღესასწაული აეღნიშნა. დაკრძალულია კოლა-მიკერიში.<ref> name="J. Bjornar Storfjell, "Thor Heyerdahl's Final Projects," in Azerbaijan International, Vol. 10:2 (Summer 2002), p. 25.<"/ref>
 
==ფატუ-ხივა==
ხაზი 56:
[[1947|1947 წელს]] თურ ჰეიერდალმა 5 თანამგზავრთან ერთად გადაცურა [[წყნარი ოკეანე]] პერუდან არქიპელაგ ტუამოტუმდე ტივით „[[კონ-ტიკი]]“,
იმის დასამტკიცებლად, რომ შეიძლებოდა [[პოლინეზია|პოლინეზიის კუნძულებზე]] თავდაპირველად ამერიკიდან მოსულები დასახლებულიყვნენ.
[[პერუ]]ში ყოფნის დროს მოგზაურებმა მცენარე [[ბალსა|ბალსასგან]] ააგეს ტივი „პაე-პაე“, რომელსაც შემდგომში ''კონ-ტიკი'' უწოდეს.
 
კონ-ტიკის ექსპედიცია ინსპირირებული იყო უძველესი ხელნაწერებითა და ესპანელი კონკისტადორების ჩანახატებით, სადაც გამოსახული იყო ინკების ტივები; შთაგონილები იყვნენ ასევე ადგილობრივი ლეგენდებითა და არქეოლოგიური მტკიცებულებებით, რომელიც აძლევდა მათ იმის საბაბს, რომ ევარაუდათ
[[სამხრეთი ამერიკა|სამხრეთ ამერიკასა]] და [[პოლინეზია]]ს შორის კავშირი.
[[1947]] წლის [[7 აგვისტო|7 აგვისტოს]] 101 დღე ცურვის შემდეგ „[[კონ-ტიკი]]მ“ გადაცურა წყნარი ოკეანის განივი 8000 ათ. კმ მანძილი და
მიაღწია რაროიას რიფს (ტუამოტუს კუნძულები).
 
კონ-ტიკიმ მოახდინა დემონსტრირება იმისა, რომ პრიმიტიული ტივი [[წყნარი ოკეანე|წყნარი ოკეანის]] გასაცურად შედარებით მარტივი და უსაფრთხოა,
განსაკუთრებით კი დასავლეთის მიმართულებით ([[ქარი|ქართან]] ერთად).
ტივი მეტად მანევრირებადი აღმოჩნდა. კონ-ტიკით შთაგონებულმა სხვა მოგზაურებმა საკუთარ ტივებზე გაიმეორეს აღნიშნული ვოიაჟი. თურ ჰეიერდალის წიგნი „კონ-ტიკი“ თარგმნილია მსოფლიოს 67 ენაზე.
ექსპედიციის შესახებ გადაღებული დოკუმენტური ფილმი (რომლის გადამღები საკუთრივ ჰეიერდალია) [[1951|1951 წელს]] [[ოსკარი|ოსკარის პრემიით]] დაჯილდოვდა.
 
ანთროპოლოგების ვარაუდით ლინგვისტური, ფიზიკური და გენეტიკური მტკიცებულებების ხარჯზე,
ხაზი 87:
წიგნში „აღდგომის კუნძული, ამოხსნილი საიდუმლოება“ ([[Random House]], [[1989]]) თურ ჰეიერდალმა შემოგვთავაზა
აღდგომის კუნძულის უფრო დაწვრილებითი თეორია.
[[არქეოლოგია|არქეოლოგიური]] და ადგილობრივი მტკიცებულებების ხარჯზე თურ ჰეიერდალმა გამოთქვა მოსაზრება, რომ კუნძული თავდაპირველად დასახლებული იყო სამხრეთ ამერიკელი [[Hanau epe]]-ით („''გრძელი ყურები''“), ხოლო პოლინეზიის მაცხოვრებლები [[Hanua momoko]] („''მოკლე ყურები''“) კუნძულზე XVI საუკუნეში ჩამოსახლდნენ. ისინი შესაძლოა [[კუნძული|კუნძულზე]] დამოუკიდებლად მოხვდნენ, ან შესაძლოა ჩამოყვანილები იყვნენ როგორც სამუშაო ძალა.
 
ჰეიერდალმა გამოთქვა მოსაზრება, რომ კუნძულზე მოხდა „გრძელყურებიანებსა“ და „მოკლეყურებიანებს“ შორის აჯანყება,
ხაზი 101:
კერძოდ კი [[ტანა (ტბა)|ტანის ტბიდან]] ჰქონდათ წამოღებული.
მოვლნებისდა მიხედვით, რამდენიმე კვირაში „რა“ კონსტრუქციული ნაკლებობის გამო მოიღუნა, [[წყალი|წყალში]] ჩაიძირა და საბოლოოდ ნაწილებად გადატყდა. ეკიპაჟის გუნდი იძულებული გახდა ნავი დაეტოვებინა, მომდევნო წელს ნავი „რა“ შეიცვალა „რა II“-ით,
რომელიც თავის მხრივ, [[ტიტიკაკა|ტიტიკაკას ტბის]] მშენებლების მიერ იყო აშებული. „რა“-სგან განსხვავებით „რა II“ ბევრად წარმატებული ნავი აღმოჩნდა, ეკიპაჟმა სვლა [[მაროკო|მაროკოდან]] დაიწყო და წარმატებით მიაღწია [[ბარბადოსი|ბარბადოსს]]. ამ გეზით „რა II“-ის ეკიპაჟმა მოახდინა დემონსტირება იმისა, რომ ძველი ზღვაოსნები შესაძლოა ახორციელებდნენ [[კანარის დინება|კანარის დინების]] გავლით ტრანსატლანტიკურ რეისებს.<ref>Ryne, Linn. [http://replay.waybackmachine.org/20081221173610/http://www.norway.org/history/expolorers/heyerdahl/heyerdahl.htm]. Retrieved January 13, 2008.</ref>
 
აღნიშნული ორი ექსპედიციის შესახებ დაიწერა წიგნი „ექსპედიცია რა“, რომლის მიხედვით [[1972|1972 წელს]] შეიქმნა დოკუმენტური კინოფილმი.
ექსპედიციამ მოახერხა და აიღო ზღვის დაბინძურების ნიმუშები და [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია|გაეროს]] წინაშე მოხსენებით გამოვიდა.
 
 
'''„რა“-ს ეკიპაჟი'''
Line 254 ⟶ 253:
[[კატეგორია:დაბადებული 1914]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 2002]]
{{Link FA|he}}
{{Link FA|sl}}
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/თურ_ჰეიერდალი“-დან